صالحي؛ كليد مذاكرات ايران و آژانس

علي‌اكبر صالحي قبل از سكانداري وزارت امور خارجه در دولت دهم، رياست سازمان انرژي اتمي را برعهده داشت.
صالحي از سال ۱۹۹۷ تا ۲۰۰۵ نماينده ايران در آژانس بين‌المللي انرژي اتمي بود و بين سال‌هاي ۲۰۰۷ تا ۲۰۰۹ نيز معاونت دبيركل سازمان كنفرانس اسلامي را بر عهده داشت كه سپس رييس سازمان انرژي اتمي ايران شد.
صالحي كه به مباحث هسته اي اشراف كاملي دارد، در سال ۱۳۹۰ در راستاي همكاري ايران و آژانس، پيشنهاد تدوين مداليته جديدي را مطرح كرد كه سنگ بناي دور جديد مذاكرات تهران و آژانس شد.
وي تيرماه ۱۳۹۰ به عنوان وزير خارجه در سفر به وين و ديدار با يوكيا آمانو مديركل آژانس پيشنهاد كرد كه اگر آژانس مداليته اوت ۲۰۰۷ را كامل اعلام كند، آنگاه ايران آماده خواهد بود، وارد مذاكره براي تدوين مداليته جديدي در مورد مطالعات ادعايي شود.
طبق مداليته يا برنامه عمل سال ۲۰۰۷ يا همان سند INFCIRC/۷۱۱، شش مساله باقيمانده ?آزمايشات پلوتونيوم?، ?سانتريفيوژهاي پي يك و پي دو?، ?منشاء آلودگي?، ?سند اورانيوم فلزي? ، ?پلونيوم ۱۱۰? و ?معدن گچين? در تاريخ ۲۰۰۸ حل و فصل شد و مديركل قبلي آن را به شوراي حكام گزارش كرد.
هرچند آمانو، مداليته ۲۰۰۷ را كامل اعلام نكرد، ولي ايران براي نشان دادن حسن نيت خود وارد مذاكراتي شد كه هدف آن دستيابي به مداليته جديد بود.
يك ماه پس از مطرح شدن اين پيشنهاد از سوي صالحي، ?هرمان ناكارتس? معاون پادمان مديركل آژانس كه معمولا رياست تيم مذاكره كننده اين نهاد با تهران را برعهده دارد، به دعوت جمهوري اسلامي در يك سفر پنج روزه از تاسيسات هسته اي ايران بازديد كرد.
ناكارتس در آن سفر همراه معاونين خود از نيروگاه اتمي بوشهر، تاسيسات غني سازي نطنز و فردو، تاسيسات اصفهان شامل كارخانه توليد ميله هاي سوخت و نيز رآكتور تحقيقاتي آب سنگين اراك و كارخانه توليد آب سنگين اراك بازديد كرد.
در آن سفر، جمهوري اسلامي براي نشان دادن حسن نظر خود در اقدامي بي سابقه حتي اجازه بازديد از سايت تحقيق و توسعه سانتريفيوژهاي پيشرفته را نيز به معاون مديركل داد.
ناكارتس در آن سفر دو دستور كار مذاكراتي گونگي اعمال ترتيبات پادمان در تاسيسات فردو و ديگري پيگيري موضوع مطالعات ادعايي را داشت.
وي بهمن ماه سال ۱۳۹۰ نيز به عنوان رييس گروهمذاكره كننده آژانس براي حضور در دور اول گفت وگوها سفر سه روزه اي به تهران داشت.
سه هفته پس از آن نيز، (اول اسفنده ماه ۱۳۹۰)، ناكارتس براي حضور در دور دوم گفت و گوهاي ايران و آژانس سفري دو روزه به تهران انجام داد.
پس از آن، چند دور مذاكرات در وين برگزار شد تا اينكه اول خرداد ماه سال گذشته آمانو سفري يك روزه به تهران داشت كه ناكارتس نيز در اين سفر حضور داشت.
مذاكرات براي دستيابي به مداليته جديد در وين و تهران ادامه يافت، ولي از نشست شوراي حكام در آذرماه سال گذشته اين گفت وگوها وارد مرحله جديدي شد.
مديركل آژانس در آن نشست تاكيد كرد كه اين نهاد در پي توافق با ايران در مورد يك مداليته براي حل و فصل موضوعات باقي مانده است.
آمانو با اشاره به اينكه آژانس قويا مصمم به گفت وگو است، تصريح كرد: فرصت حل و فصل ديپلماتيك موضوع هسته اي ايران فراهم شده است و همه ما بايد از آن استفاده كنيم.
در پي اين اظهار نظر آمانو، هفتمين دور مذاكرات در تهران برگزار شد. ناكارتس كه رياست تيم هفت نفره آژانس در اين دور از مذاكرات را برعهده داشت، هنگام بازگشت به وين تاكيد كرد ?انتظار داريم ديدگاه شكل يافته در مذاكرات را نهايي و بلافاصله اجرايي كنيم و ابراز اميدواري كرد كه مذاكرات آتي به تدوين مداليته حل و فصل موضوع منجر شود.
بر اساس توافق طرفين، قرار شد دور هشتم مذاكرات ۲۷ دي ماه سال گذشته در تهران برگزار شود كه انجام شد، ولي باز هم توافق نهايي مداليته جديد عملي نشد.
هرچند ناكارتس هنگام بازگشت به وين اعلام كرد، مذاكرات ادامه مي يابد، ولي در عين حال گفت كه با توجه به برخي اختلاف نظرها در اين دور گفت وگوها، نتوانستيم مداليته جديد را نهايي كنيم.
نهمين دور مذاكرات ايران و آژانس اتمي بهمن ماه سال گذشته در تهران برگزار شد ولي بازهم مداليته جديد نهايي نشد و دهمين دور مذاكرات نيز ۲۵ ارديبهشت در وين برگزار شد كه نتيجه اي نداشت.
در پي آن، آمانو در نشست قبلي شوراي حكام در خرداد ماه سالجاري تاكيد كرد كه مذاكرات مه يك دور باطل افتاده است؛ موضوعي كه علي اصغر سلطانيه نماينده ايران در آژانس نيز بر آن صحه گذاشت.
هنوز چند روز از اين اظهارنظر آمانو نگذشته بود كه با پيروزي حسن روحاني در انتخابات رياست جمهوري ايران، تغيير در معادلات ظاهر شد.
آمانو در نخستين اظهار نظر پس از انتخابات ايران تصريح كرد: مديريت آژانس مصمم به ادامه مذاكرات با حسن روحاني رييس جمهوري منتخب ايران است.
وي تاكيد كرد: ابزار و ساز و كار اصلي آژانس گفت وگو است و در رابطه با ايران بايد ادامه يابد. و روند آن نبايد صرفا براي ادامه مذاكرات باشد، بلكه مي بايد اهداف معيني را دنبال كند.
مديركل آژانس بين المللي انرژي اتمي افزود: هدف ما اين است كه اطمينان يابيم مراكز هسته اي ايران بدون هر گونه خطري و بطور ايمن بهره برداري مي شوند. اميدواريم در دوره رييس جمهوري جديد ايران به گفت وگو ها ادامه داده و به نتايج مشخصي دست يابيم.
در اين ميان، اظهارات رييس جمهوري ايران در نخستين نشست خبري پس از پيروزي در انتخابات، بسيار مهم بود.
روحاني با تاكيد بر اين نكته كه برنامه هاي هسته اي ايران كاملا شفاف است، گفت: البته حاضريم شفافيت بيشتري در چارچوب مقررات و موازين بين المللي انجام دهيم و براي همه دنيا روشن كنيم كه اقدامات جمهوري اسلامي كاملا در چارچوب هاي بين المللي است.
رييس‌جمهوري در پاسخ به اينكه آيا تصميم داريد غني‌سازي اورانيوم را تعليق كنيد؟ تصريح كرد كه دوره تعليق گذشته است.
روحاني در عين حال افزود: با آقاي ژاك شيراك سال ۲۰۰۵ در مذاكراتي به توافق نهايي رسيديم كه چگونه اعتماد بين المللي براي همه جلب شود و در ايران غني سازي ادامه پيدا كند كه مي توانست راه حل نهايي باشد كه البته آلمان با اين موضوع موافقت كرد، ولي متاسفانه انگليسي ها با فشار آمريكايي ها موافقت نكردند و كار ناتمام ماند.
رييس جمهوري با بيان اينكه در اين راستا راه حل هاي بسياري وجود دارد، گفت: يكي از آنها توافق بين من و آقاي شيراك است كه مي تواند يكي از راه حل ها باشد.
طبق گزارش ها، طرح شيراك كه روحاني به آن اشاره كرده است شامل بالاترين سطح شفافيت در برنامه هسته اي ايران در مقابل به رسميت شناختن حقوق جمهوري اسلامي براساس پيمان ان پي تي بود.
روحاني همچنين تاكيد كرده است كه تهديد و تحريم هيچ مشكلي را حل نخواهد كرد و اگر قصد حل مشكلات است بايد با ايران با زبان تكريم و نه تحريم سخن گفته شود.
اينگا روگ روزنامه نگار و صاحبنظر سوييسي در اين زمينه با رييس جمهوري ايران هم نظر است.
وي ضمن تاكيد بر ضرورت لغو تحريم ها عليه ايران، تاكيد مي كند: موضع غرب در قبال ايران بايد تغيير كند، زيرا تحريم و جنگ نمي تواند گزينه خوبي براي حل اختلاف ها باشد.
بهروز بيات كارشناس مسايل هسته اي در وين و مشاور پيشين آژانس نيز با اشاره به روش اعتدالي روحاني و آمادگي وي براي توافق با غرب، به اروپا و آمريكا توصيه مي كند كه گام هايي عملي به سوي تهران بردارند.
اين كارشناس با تاكيد بر اين نكته كه غرب بايد حسن نيت خود را نشان دهد، خاطرنشان مي كند: نخستين گام در اين زمينه، پذيرش حق غني سازي ايران است.
بيات با يادآوري تاكيدهاي روحاني بر شفافيت تهران در زمينه فعاليت هاي هسته اي، ابراز اميدواري مي كند كه رييس جمهوري جديد ايران در برنامه هسته اي در مسير توافق با غرب گام بردارد.
رودولف چيملي روزنامه نگار و صاحب نظر سوييسي نيز تاكيد مي كند: به سود غرب است كه از اين فرصت مناسب بدست آمده در تهران استفاده و خود را با وضعيت موجود در ايران هماهنگ كند.
اين صاحبنظر سوييسي يادآور مي شود: حسن روحاني به خاطر توانمندي باز كردن گره هاي كور سياسي، در ايران به شيخ ديپلمات معروف شده است.
وي، يكي از دستاوردهاي مهم روحاني كه از سال ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۵ مسوول مذاكرات هسته اي بود را جلوگيري از اعمال هرگونه تحريم خوانده و مي گويد: روحاني همچنين توانست زمان كافي را براي ايران، بدست آورد.
اين صاحبنظر سوييسي همچنين با يادآوري اينكه روحاني بر حقوق هسته اي ايران تاكيد دارد و حاضر نيست غني سازي اورانيوم را متوقف كند، خاطرنشان مي كند: البته غربي ها با توجه به تجربه چند ساله روحاني به عنوان مذاكره كننده هسته اي، او را سياستمداري مي دانند كه قابليت دارد موضوع هسته اي را به سود طرفين به سرانجام مطلوب برساند.
چيملي، به غربي ها هشدار مي دهد كه مبادا با اتخاذ سياست نامعقول در مقابل رييس جمهوري جديد ايران فرصت را از دست بدهند و در آينده از سياست خود پشيمان شوند.
منبع:ایرنا