لوزان؛ نمایی تازه از ناهمسازی بازیگران بحران سوریه

 نشست بین المللی سوریه که در لوزان سوییس برگزار شد، پس از چهار ساعت و نیم بحث و گفت وگو درباره ابعاد مختلف بحران سوریه پایان یافت. در این نشست، وزیران امور خارجه روسیه، آمریکا، ترکیه، عربستان، قطر، عراق، مصر و همچنین «استفان دیمیستورا» نماینده ویژه دبیر کل سازمان ملل متحد در امور سوریه به همراه «محمد جواد ظریف» وزیر امور خارجه ایران حضور داشتند.

این نشست که پشت درهای بسته و بدون حضور خبرنگاران برگزار شد، در حالی پایان یافت که هیچ کنفرانس مطبوعاتی پس از نشست برنامه ریزی نشده بود. شنیده ها حاکی از آن است که نشست لوزان در عمل دستاورد چندانی به همراه نداشته است و طرف های شرکت کننده در آن، تنها بر سر تداوم مذاکرات و تماس ها در آینده هم نظر شده اند. در این پیوند، «سرگئی لاوروف» وزیر امور خارجه روسیه گفت که شرکت کنندگان در این نشست توافق کرده اند دیدارهای آتی در خصوص سوریه در سریعترین زمان ممکن انجام شود.

پس از برگزاری نشست لوزان هر چند عرصه گفت وگو میان طرف ها قفل نشده و بر سر ادامه تماس ها توافق حاصل آمده اما این موضوع بیش از پیش روشن شد که رسیدن به یک توافق و راه حل سیاسی مورد رضایت همه طرف ها در بحران سوریه، بسیار دشوارتر از قبل شده است.

نشست لوزان در شرایطی برگزار شد که طی هفته ها و ماه های اخیر تنش و کشمکش بین بازیگران اصلی بحران سوریه، روندی تصاعدی را پیموده است. پیش از برگزاری این نشست، پیش بینی می شد رایزنی ها روی دستیابی به توافقی جامع برای برقراری آتش بس در اسرع وقت متمرکز شود اما اختلاف در رویکردها مانع از تحقق این هدف شد. البته سوریه پیش تر تجربه 2 آتش بس بی نتیجه را پشت سر گذاشته است. پس از شکست آتش بسی شکننده که از بیست و دوم شهریور ماه با توافق آمریکا و روسیه به مدت یک هفته اجرایی شده بود، بار دیگر آتش جنگ با شدت بیشتری شعله ور شد.

پس از تمدید نشدن آتش بس یک هفته ای، تنگ تر شدن حلقه محاصره مخالفان مسلح دولت دمشق در شهر حلب و پیشروی نیروهای ارتش سوریه که از پشتیبانی نیروی هوایی روسیه برخوردارند، تنش و جدال کلامی بین مقام های روسیه و آمریکا را شدت داد. پیش از این نیز در اسفند ماه سال گذشته آتش بس دیگری در سوریه اجرا شد اما با از سرگیری خشونت ها بی نتیجه ماند و به همین ترتیب، تنش ها روی نمودار کنشگری بازیگران بین المللی بحران سوریه به سمت نقطه اوجی تازه حرکت کرد.

نگاهی گذرا به تحولات سوریه نشان می دهد رسیدن به توافق برای توقف خشونت ها در این کشور و زمینه سازی گفت وگوهای سیاسی از طریق اعلام آتش بس امری بسیار دشوار و پرچالش است؛ گویی با تجربه های ناکام گذشته هیچ یک از طرف های درگیر در این بحران، اعتمادی به طرف مقابل ندارند. همچنین، تفاوت در نگاه طرف های درگیر در این بحران چند لایه از عوامل مهم در دست نیافتن به توافقی پایدار است.

دولت دمشق که از حدود یک سال پیش تاکنون با حمایت هوایی روسیه توانسته در تحولات میدانی موقعیت برتر را از آن خود کند و شهرهای مهم این کشور را یکی پس از دیگری از چنگال تروریست ها رها سازد، اکنون ترجیح می دهد با ادامه پیشروی ها، کار را یکسره کند و اجازه ندهد نوار پیروزی هایش قطع شود. در واقع، دولت سوریه با توجه به تجربه های چند ساله، از سر بی اعتمادی به این مذاکرات می نگرد و معتقد است مخالفان در صدد حفظ حلب به عنوان تنها پایگاه مهم خود هستند و از رهگذر توقف درگیری ها، هدف خرید زمان برای تغییر در عرصه میدان به نفع خود و تجهیز قوا را دنبال می کنند.

اکنون پنج سال و نیم از بحران سوریه می گذرد و بر اساس آمار نهادهای بین المللی تا به امروز درگیری های این کشور 300 هزار تا نیم میلیون نفر کشته بر جای گذاشته است و نیمی از جمعیت سوریه آواره شده اند. پر واضح است اگر جنگ راه چاره بحران سوریه بود، چشم انداز پایان آن نیز پدیدار می شد. این در حالی است که سرنوشت سوریه اکنون در وضعیتی مبهم قرار گرفته و دمیدن بر آتش جنگ تنها اوضاع را وخیم تر می کند. البته از این نکته نیز نمی توان چشم پوشی کرد که دیپلماسی و حل و فصل مسایل پای میز مذاکره و از راه تعامل هر چند بهترین گزینه است اما در برهه کنونی رسیدن به توافق بسیار دشوار می نماید و نشانه های مثبتی از نزدیک شدن مواضع طرف ها به هم دیده نمی شود.