بیکاری مفرط و شکاف طبقاتی در عربستان سعودی

 ایرنا نوشت:کاهش شدید قیمت نفت، جنگ در یمن، فاصله طبقاتی بین هیات حاکمه و عامه مردم در عربستان، اعطای وام های میلیاردی ریاض به هم پیمانان خود در منطقه برای همراهی با سیاست های این کشور باعث شده است تا این کشور در داخل با مشکلات عدیدی دست و پنجه نرم کند و موجبات رنج مضاعف و نابرابری اجتماعی برای مردم و به خصوص جوانان این کشور فراهم آورد.

نابرابری و افزایش فقر مابین عامه مردم عربستان با شاهزادگان مرفه سعودی سبب شده تا شکاف های عمیق اجتماعی در این سرزمین به وجود آید.

روند رو به تزاید اختلافات طبقاتی در جامعه عربستان از یک سو و افزایش موج فشارهای دولتی و نیروهای امنیتی سعودی ها از سوی دیگر زمینه را برای بروز یک نابسامانی مدنی در سراسر این کشور به وجود آورده و به نظر می رسد این نارضایتی های عمومی روز به روز در حال گسترش بوده که برای آشکار کردن خود نیازمند جرقه ای است که به نظر می رسد اختلافات شاهزادگان سعودی به زودی این جرقه را نیز به خرمن مستعد شعله ور شدن جامعه خواهد زد که تحولات آینده این کشور به خوبی مبین این امر خواهد بود.

اما آنچه که در عربستان در حال حاضر بیشتر به چشم می خورد وضعیت نابسامان اقتصاد این کشور است که کاهش ملموس درآمدهای عمومی سعودی ها که بارها از سوی مراجع رسمی بین المللی گزارش شده نیز خود اثبات کننده این کلام است.

در حال حاضر بسیاری از شرکت های فعال در این کشور در نتیجه کاهش قیمت نفت، مجبور هستند تا نیروی کار خود را تعدیل کنند و دولت سعودی ها نیز برای کاهش بیکاری جوانان به ویژه جوانان تحصیل کرده، به شرکت ها فشار می آورد که از به کارگیری کارگران خارجی پرهیز کنند و به جای آن کارگران عربستانی را که تمایل چندانی به انجام مشاغل سخت ندارند، جایگزین نیروی کار خارجی کنند.

کارشناسان معتقدند، نسبت کارآمدی جوانان عربستانی با کارگران خارجی تفاوتی فاحش به نفع خارجیان دارد و به همین علت افزایش بیکاری جوانان عربستانی از یک سو و فاصله زیاد این افراد با همتایان خارجی از سوی دیگر، چالش جدیدی را برای جوانان عربستانی رقم زده است که خود بخش اعظم جمعیت این کشور 20 میلیونی را تشکیل می دهند.

خبرگزاری آناتولی ترکیه به تازگی در گزارشی به تحلیل این روند در عربستان پرداخته و می نویسد: سعودی ها در ماه های اخیر، برنامه هایی برای بومی سازی مشاغل در برخی زمینه ها اجرا کرده اند، به گونه ای که فعالیت در بخش خرده فروشی ارتباطات تنها منحصر به شهروندان عربستانی شده است.

از جمله پیشنهادهایی که سال جاری در عربستان و با هدف نزدیکی بین مزایای بخش های عمومی و خصوصی و نیز جذب شهروندان برای فعالیت در بخش خصوصی مطرح شد، تعطیلی مراکز تجاری در ساعت 21 است.

براساس برنامه چشم انداز2030 عربستان، مقرر شده است این کشور، میزان بیکاری شهروندان خود در سال 2020 را به 9 درصد و در سال 2030 به هفت درصد برساند.

سازمان کل آمار عربستان نیز در نیمه اول سال جاری میلادی گزارشی را در این زمینه منتشر کرد و افزود: شمار بیکاران عربستانی به 658 هزار نفر رسیده و این درحالی است که این میزان در سال گذشته تنها 647 هزار نفر بود.

به اعتقاد «فضل بوعینین» اقتصاد دان عربستانی، اقدامات کشورش برای کاهش میزان بیکاری حق مسلم ریاض می باشد.

وی تاکید کرده است: منطقی نیست که شاخص بیکاری شهرواندن عربستانی در نیمه اول سال جاری 11.6 درصد باشد، درحالی که در همین مدت، شاخص کل بیکاری در کشور که خارجیان را نیز دربر می گیرد، تنها 6.5 درصد باشد.

این اقتصاد دان سعودی مدعی شده است: شرایط کنونی که کشور با آن روبه روست، سبب شده تا دولت، فرصت های شغلی را برای شهروندان خود ایجاد کند و در سایه کاهش قیمت نفت خام که تاثیر خود را بر همه بخش های اقتصادی کشور گذاشته، اجرای قوانین جایگزینی شهروندان در مشاغل، یک تصمیم درست بوده است.

از سوی دیگر یک کارشناس اقتصادی دیگر عربستانی که به دلیل مسائل حساس، خواست نامش فاش نشود، به خبرگزاری ترکیه ای گفت که بومی سازی مشاغل در عربستان به صورت درست انجام نشده است، چرا که کارمندان عربستانی در انجام وظایف و سوددهی موسساتی که در آن کار می کنند، با نظارت دولتی روبه رو هستند.

وی در ادامه یادآور شد که با وجود آن که کیفیت آموزش در سال های گذشته در کشور رشد داشته است، اما فارغ التحصیل عربستانی همچنان پیش از آن که وارد بازار کار شود، نیاز به آموزش دارند.
این اقتصاد دان سعودی تاکید کرد: رشد آموزش در دانشگاه های کشور کافی نخواهد بود، چرا که فاصله زیادی بین بازار کار و دانشگاه های کشور دیده می شود، و شرایط کشورهای همسایه نیز بی شباهت با کشور ما نیست.

البته وی به این موضوع نیز اشاره نکرد که درآمد کشورهای همسایه هم هرگز با درآمد سعودی ها قابل مقایسه نبوده و نخواهد بود.

سعودی ها به خوبی به این موضوع رسیده اند که بیکاری به خصوص در میان جمعیت جوان و پرانرژی این کشور به زودی خواهد توانست مشکلات اجتماعی زیادی را برای حکام و شاهزادگان مرفه این کشور فراهم آورد بره همین اساس آنها در صدد هستند تا درچارچوب تحول ملی، 450 هزار فرصت شغلی جدید برای شهروندان خود ایجاد کنند که ادعا شده این میزان تا سال 2020، به یک میلیون و 200 هزار فرصت شغلی خواهد رسید.

از سوی دیگر، این کشور درصدد است تا در برنامه تحول ملی خود نیروی کار زنان را از 23 درصد به 28 درصد رسانده و فعالیت شهروندان عربستانی در بخش خصوصی را نیز به 50 درصد افزایش دهد.
براساس گزارش نیمه اول سال 2016 مرکز آمار عربستان، نیروی کار در این کشور حدود 12.5 میلیون نفر است، که از این میزان تنها 5.6 میلیون نفر را کارگران و کارمندان عربستانی تشکیل داده و بقیه کارگران خارجی هستند.

شمار افراد بیکار (متشکل از شهروندان سعودی و دیگر ملیت ها) در عربستان در همین مدت، 690 هزار نفر برآورد شده است. البته این آمارها به دور از واقعیت بوده و افرادی که از این کشور بازدید کرده اند، رقم بیکاری را چندین برابر این آمار ارزیابی کرده اند.

از یک سو بحران کاهش قیمت نفت، روند بومی سازی مشاغل در عربستان را تسریع بخشیده است، و سعودی ها علاوه بر افزایش قیمت آب، برق و سوخت، عوارض روادیداد سفر را نیز افزایش داده اند و از سوی دیگر قرار است، عربستان به همراه دیگر کشورهای حوزه خلیج فارس از سال 2018، مالیات بر ارزش افزوده را بر کالاها وضع کند.

سازمان کل سرمایه گذاری عربستان که یک نهاد دولتی است، در سه ماه نخست سال جاری با صدور دستورالعملی اعلام کرد که شرکت های خارجی و مشترک در این کشور، ملزم می شوند که تعداد کارگران خارجی خود را نسبت به کل کارگران، از 25 درصد افزایش ندهند.

عربستان در سال گذشته مالی خود 98 میلیارد دلار کسری بودجه داشته که پیش بینی می شود، این میزان در سال جاری میلادی، به 87 میلیارد دلار برسد.

افزایش روادید ورود و خروج به عربستان که به مبلغ 2 هزار ریال سعودی (533 دلار) رسیده است، خود سبب ایجاد مشکل جدیدی را در صنعت گردشگری مذهبی این کشور وارد کرده است، چنان که مصر در اعتراض به افزایش عوارض روادید حج عمره، پروازهای عمره گزاران خود به سرزمین وحی را به حالت تعلیق درآورد.

در موردی مشابه نیز، اتحادیه ملی آژانس های مسافرتی مغرب نیز در اعتراض به این اقدام عربستان، سفر عمره گزاران خود برای اعزام به این کشور را تحریم کردند.

به هر روی به نظر می رسد سعودی ها به رغم نسخه های متعدد اقتصاددانان غربی، به این زودی نتوانند کشور خود را از زیر بار فشارهای اقتصادی و اجتماعی دستکم به این زودی ها برهانند، مادام که چشمانشان برای بقای خود همچنان به حمایت کشورهای غربی به ویژه آمریکا و انگلیس دوخته باشند.