مذاکرات هسته ای ایران از نگاه «لوران فابیوس»

 «لوران فابیوس» وزیر خارجه سابق فرانسه و مذاکره کننده ارشد این کشور در مذاکرات هسته ای ایران و غرب، در مقاله ای مفصل در نشریه دانشگاهی «فصلنامه واشنگتن»، با مرور مذاکرات مذکور تاکید کرد ایران بدون سازش بر سر برنامه هسته ای خود به خواسته اصلی اش از مذاکرات رسیده است.

به گزارش ایرنا، این مقاله 26 صفحه ای با عنوان Inside the Iran Deal: A French Perspective در آخرین شماره فصلنامه علمی پژوهشی دانشگاهی Washington Quarterly متعلق به دانشگاه «جرج واشنگتن» و به عنوان جدیدترین مقاله منتشر شده است. وی در این مقاله بسیار مفصل، تحولات درونی مذاکرات و همچنین منطقه ای و بین المللی منجر به دستیابی به «برجام» (برنامه جامع اقدام مشترک) موسوم به JCPOA را توضیح داده است. فابیوس در مقدمه این مقاله بسیار طولانی که در قالب پنج بخش نوشته است، درباره دلیل نگارش این مقاله می نویسد:

«تاکنون چیزهای زیادی درباره چگونگی دستیابی به این توافق بزرگ (برجام) گفته و نوشته شده که برخی از آنها حقیقت دارد و بعضی نیز چندان به واقعیت نزدیک نیست. به همین دلیل من اعتقاد دارم که قبل از اینکه مطالب آرشیوی در اختیار عموم قرار گیرند، انتشار توضیحاتی روشن، واضح و دقیق درباره این بحث های بسیار پیچیده از سوی یکی از حاضران در این مذاکرات- و دراین خصوص، شخص من- مفید خواهد بود. من با این هدف این مطالب را نوشته ام که مشاهدات دست اولی از آن حوادث است و در آخر برخی از نتایج و درس هایی را که از این مذاکرات به دست آمده است، تشریح کرده ام.»

فابیوس موضوع مذاکرات ایران و غرب را «بحران هسته ای» ایران توصیف می کند و برای مرور تاریخچه گفت و گوها از زمانی آغاز می کند که نمایندگان فرانسه، انگلیس و آلمان در این خصوص با ایران وارد مذاکره شدند و آمریکا، روسیه و چین در سال 2006 به مذاکره کنندگان اروپایی ملحق شدند.

وی استراتژی غرب نسبت به ایران در خصوص برنامه هسته ای را دو استراتژی موازی «گفت و گو و فشار از طریق اعمال تحریم ها» توصیف می کند و تحریم های متعدد آمریکا، شورای امنیت و اتحادیه اروپا را علیه ایران یادآور می شود.

بخش اول این مقاله پنح بخشی، به مرور گفت و گوهای هسته ای از آوریل 2012 تا ژوئن 2013 اختصاص دارد. فابیوس درباره هدف اساسی از مذاکرات سال 2012 می نویسد: «در سال 2012 بار دیگر بر جلوگیری از حمله اسرائیل به ایران متمرکز شدیم تا ظرفیت هسته ای ایران».

وی در بخش دوم، روند تحولات را از ژوئن 2013 تا ژانویه 2014 بررسی می کند: از انتخاب حسن روحانی به عنوان رئیس جمهوری تا دستیابی به توافق موقت ژنو در سوم آذر ماه 1392 (برابر با 24 نوامبر 2013) و اجرای آن.

فابیوس در این بخش می نویسد: «انتخاب حسن روحانی در ژوئن سال 2013 باب جدیدی را برای تجدید مذاکرات گشود.» وی در این بازه زمانی مجموعه مذاکراتی را که در «وین» در کشور سوئیس برگزار شد، مرور می کند و درباره نقش مذاکره کنندگان کشورمان به ویژه محمد جواد ظریف توضیح می دهد و همچنین گرایش، دیدگاه ها، طرح ها و پیشنهادها و رفتار طرف های غربی را تا دستیابی به توافق موقت ژنو مرور می کند.

وزیرامور خارجه سابق فرانسه با اشاره به مذاکراتی که در ماه مارس سال 2013 در کشور «عمان» بین مقامات ایرانی و با حضور «ویلیام برنز» قائم مقام سابق وزارت خارجه آمریکا و برگزار شد، نوشته است: «آمریکایی ها از محتوای مذاکرات محرمانه عمان هیچ اطلاعاتی به ما ندادند و حتی به ما خبر دادند که چنین مذاکراتی برگزار می شود.»

وی یادآور شد که افشای سند این مذاکرات از سوی آمریکایی ها علاوه بر اینکه درگیری لفظی شدیدی را بین آمریکایی ها و فرانسوی ها به دنبال داشت، باعث ایجاد تنش درفضای کلی مذاکرات نیز شد.فابیوس در این باره نوشته است: «در اوایل اکتبر سال 2013 مشخص شد که هرگونه مذاکره خارج از چارچوب EU3+3خطرناک خواهد بود.»

بخش سوم این مقاله روند حوادث را از فوریه تا نوامبر 2014 توضیح می دهد و فابیوس مشخصه اصلی این دوره را «دو شکست در مذاکراتی طولانی» و دلیل اصلی اختلاف جدی در مذاکرات در بهار سال 2014 را مسئله «غنی سازی» ذکر می کند. وی فراز و نشیب های جدی و تعیین کننده این دوران را توضیح می دهد و یادآور می شود که مذاکراتی که بارها در «وین» و همچنین «لوزان» برگزار شد، به دلیل اختلافات جدی و پافشاری طرف ها بر سر مواضع خود بر سر موعدهای مقرری که چند بار تعیین شده بود، به پایان نرسید و توافقی حاصل نشد. فابیوس در این باره می نویسد: «دو هفته قبل از 24 نوامبر 2014، مذاکرات متوقف شد...»

بخش چهارم نوشتار فابیوس درباره حوادثی است که از دسامبر 2014 تا ژوئیه 2015 و دستیابی به برجام در مذاکرات روی داده است. وی گفت و گوهای دو و چندجانبه ظریف با وزرای خارجه کشورهای غربی به خصوص «جان کری» را مرور می کند و همچنین به نقش «علی اکبر صالحی» رئیس سازمان انرژی اتمی ایران و «ارنست مونیز» وزیر انرژی آمریکا در مذاکرات اشاره می کند.

فابیوس همچنین یادآور می شود که از 10 تا 12 ژوئن مذاکرات به بن بست خورد و یک «نیمه بحران» بروز کرد که علت آن «انعطاف ناپذیری ایرانی ها» بر سر پیوست های فنی توافق بیان می کند. وی همچنین فشار جمهوریخواهان کنگره در مخالفت با مذاکره با ایران و دستیابی به توافق هسته ای را یادآور می شود و به دیدار کارشناسان گروه 1+5 با اعضای مجلس نمایندگان و وزارت خزانه داری آمریکا بر سر تحریم های اقتصادی و مالی ایران اشاره می کند.

وی قسمت پایانی این بخش را درباره «از توافق 14 ژوئیه تا روز اجرا» نوشته و تاکید کرده است: «از روز دستیابی به توافق تا روز اجرا در 16 ژانویه 2016 (26 دی 1394)، ما تلاش و اقدامات خود را برای حفظ الزامات جدی و سخت اساسی در خصوص تدابیر اولیه درج شده در توافق کاهش ندادیم....در واقع، ما باید همیشه در خصوص کنترل و نظارت بر پایبندی به توافق در سال های آتی هوشیار باشیم و قاطع عمل کنیم.»

فابیوس در بخش پایانی این مقاله 26 صفحه ای، برجام را «موفقیتی تاریخی» توصیف و استدلال می کند که چرا دستیابی به برجام به معنای واقعی یک موفقیت «تاریخی» است. وی در بخشی از استدلال های خود تاکید می کند که با دستیابی به برجام یک «بحران» 12 ساله طی 20 ماه مذاکره (اکتبر 2013 تا ژوئیه 2015) از طریق دیپلماسی پایان یافت و این نشان می دهد که در صورت وجود اراده سیاسی و قاطعیت، اقدام دیپلماتیک می تواند تحت شرایط خاصی به نتیجه برسد. فرانسه نیز در این مذاکرات نقش بسیار سازنده ای ایفا کرد»

وی همچنین برجام را موفقیتی برای دولت اوباما و دیپلماسی بین المللی و همچنین دیپلماسی اروپا دانسته و تاکید کرده است: «ایران نیز بدون اینکه به معنای واقعی بر سر برنامه هسته ای غیرنظامی خود کوتاه بیاید، به آنچه بیش از همه خواستار آن بود یعنی خلاصی از تحریم ها دست یافت.»

فابیوس در ادامه دلایل پیروزی تاریخی برجام افزود:

«می توان این توافق را تا 10 یا حتی 13 سال آتی باثبات و مستحکم دانست اما ایران بعد از آن می تواند به سرعت ظرفیت خود را برای توسعه فعالیت های هسته ای خود بازیابد. در واقع، برخی از امتیازاتی که ایران طی مذاکرات گرفته است به آنها در این خصوص کمک خواهد کرد؛ مانند امکان انجام برخی فعالیت های تحقیق و توسعه در زمینه سانتریفیوژهای پیشرفته که ظرفیت آنها را به طور مستمر افزایش خواهد داد. همچنین آنها بعد از 13 سال دیگر محدودیتی در تولید سانتریفیوژ نخواهند داشت و تحریم واردات مواد حساس نیز بعد از 8 سال لغو خواهد شد.»
فابیوس همچنین تصریح کرده است: «برجام راه را باز کرده است تا در سطح بین المللی رویکردی همکاری جویانه تر نسبت به ایران، به خصوص درباره مسائل منطقه ای، اتخاذ شود» و در بخش نتیجه گیری مقاله خود نوشته است:

«برنامه جامع اقدام مشترک برخاسته از تلاش تاریخی عده بسیار زیادی از کارشناسان، متخصصان، دیپلمات ها، دانشمندان و سایر صاحب نظران است. برای اینکه از باثباتی و مستحکم بودن توافق اطمینان حاصل کنیم باید همچنان در اقدامات و تلاش های خود قاطع و مصمم بمانیم و با دقت و سختگیری عمل کنیم تا مطمئن شویم که توافق هم به لحاظ پایبندی ایران به الزاماتش و هم به لحاظ لغو موثر و کارآمد تحریم ها، اجرا می شود.»

لوران فابیوس، Laurent Fabius، وزیر امور خارجه سابق فرانسه از سال 2012 تا فوریه سال 2016 که نخست وزیر پیشین این کشور نیز بوده است، پس از دستیابی به برجام به عنوان مذاکره کننده اصلی پاریس به تهران سفر و با حسن روحانی، رئیس جمهوری و محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان ایران دیدار کرد.

به گزارش ایرنا، 'فصلنامه واشنگتن' Washington Quarterly، یکی از نشریات علمی پژوهشی بین المللی در حوزه دانش علوم سیاسی و روابط بین الملل است و از سال 1978 منتشر می شود. این ژورنال دانشگاهی برجسته همچنین نشریه اصلی اندیشکده آمریکایی «مرکز مطالعات بین المللی و استراتژیک» (CSIS) است که یکی از مهم ترین اندیشکده هایی است که اعضای آن در سیاستگذاری های کلان سیاست خارجی آمریکا نقش بسزایی دارند.