کمک دانشمندان یاسا برای احیا دریاچه ارومیه

 مدیردفتر برنامه ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه گفت:فاز تثبیت تراز آب دریاچه ارومیه در آخر سال 94 به پایان رسید.

مسعود تجریشی عصر سه شنبه در نشست خبری اظهار کرد: تراز آب دریاچه ارومیه در سال 95 نسبت به سه سال گذشته بسیار بالاتر است که بنا به گفته بسیاری از کارشناسان اگر روند خشک شدن دریاچه ارومیه ادامه می یافت اکنون دیگر کامل خشک شده بود و باید میلیون ها نفر جابجا و منطقه خالی از سکنه می شد.

وی تاکید کرد:با اقدامات انجام شده از سال 1393 تاکنون وضعیت بحرانی دریاچه ارومیه تا حدودی بهبود یافته و در فاز تثبیت قرار گرفته است.

وی به اقدامات صورت گرفته ستاد احیای دریاچه ارومیه در سه سال گذشته اشاره کرد و گفت: با اقدامات صورت گرفته حیات دوباره به دریاچه برگشت و این خود جای امیدواری دارد که در زمان تعیین شده 10 ساله برای احیا، این کار صورت گیرد.

مدیر دفتر برنامه ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه گفت: بر اساس اصل 138 قانون اساسی، کارگروه احیای دریاچه ارومیه در بهمن ماه 1393 تشکیل شد و در این مدت اقدامات مناسبی صورت گرفت که تثبیت شن های روان یکی از این اقدامات است که به خوبی کنترل شده اند.

وی افزود: در صورت عدم تثبیت شن های روان 57 هزار هکتار از اراضی کشاورزی و باغی و 750 هزار نفر تحت تاثیر عواقب آن در غرب دریاچه ارومیه قرار می گرفتند و علاوه بر آن بررسی ها نشان می دهد که در شرق دریاچه ارومیه نیز تعداد روزهای غبارآلود طی 10 ساله اخیر رو به افزایش بوده و تصاویر ماهواره ای نیز افزایش 2,5 برابری تشعشات ناشی از انعکاس بالای نور را نشان می دهد که عوارض آن افزایش فشار خون مردم منطقه، سقط دام ها و خوردگی شدید تاسیسات زیرساختی و صنعتی این منطقه بوده است که سرطان هم می تواند یکی دیگر از این پیامدها باشد.

تجریشی ادامه داد: بعد از مشاهد این پیامدها قرار شد دانشگاه ارومیه و تبریز مطالعات بهداشتی را در منطقه انجام و نتیجه را در مدت یکسال اعلام کنند که در بر اساس آن 88 نفر از دانش آموزان هشت تا 13 ساله از سه روستا تحت بررسی های بهداشتی قرار گرفتند که نتایج اولیه نشان داد 10 نفر از این تعداد 80 درصد دچار مشکلات ریوی شده بودند، 30 نفر از آنها دچار خس خس سینه و درصد دیگری دارای مشکلات تنفسی شدند که موجب بیدار شدن از خواب می شد.

وی افزود: برای رسیدن به این نتایج تیم تحقیقاتی سه ماه در منطقه مستقر بودند و مدام پایش می کردند؛ بعد از ارائه گزارش ها، رییس جمهوری به این جمع بندی رسید که باید احیای دریاچه ارومیه اولویت دولت باشد چون اگر آن را رها کند هزینه زیادی برای درمان و تخلیه شدن منطقه به دولت تحمیل خواهد شد.

تجریشی ادامه داد: در این راستا ستاد احیای دریاچه ارومیه و به تبع آن دفتر برنامه ریزی و تلفیق ستاد در دانشگاه صنعتی شریف شکل گرفت و مسائل دانشی شناسایی شد تا با همکاری دستگاه های اجرایی این دریاچه احیا شود.

وی تصریح کرد: از ظرفیت های دانشگاه تبریز و ارومیه برای نظارت و پایش منطقه آذربایجان غربی و شرقی بهره گرفته شد و در مرحله نخست ظرف مدت پنج ماه، برخی راهکارها ارائه شد که مصوب هیات دولت شد و برای اجرا به دستگاه های اجرایی ابلاغ شد.

مدیر برنامه ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه گفت: با توجه به تشابه وضعیتی دریاچه ارومیه با دریاچه آرال در روسیه و سه دریاچه دیگر در آمریکا تلاش شد تا از تجارب دانشمندان این بخش بهره گرفته شود و در مرحله نخست تثبیت دریاچه مد نظر قرار گرفت به گونه ای که پس از انجام 2 سال تحقیق و بررسی، فاز نخست تثبیت شد.

تجریشی تاکید کرد: با توجه به اینکه بسیاری از کارشناسان معتقد بودند اگر دریاچه تا سه سال احیا نشود دیگر احیا نمی شود، در ابتدا فاز تثبیت برای آن تعریف شد که زمان 2 ساله برای این کار در نظر گرفته شد و 7 سال برای فار احیا و یک سال هم برای احیای نهایی برنامه ریزی شد.

وی گفت: در 20 سال گذشته سالانه 40 سانتی متر از تراز آب دریاچه کاهش می یافت که با اقدامات صورت گرفته مانع این کاهش سالانه شدیم، به طوری که در شهریورماه سالجاری سطح تراز آب دریاچه در مقایسه با سه سال گذشته در سطح بالاتری قرار گرفت.

تجریشی اظهار کرد:عده ای بارندگی های مناسب سال گذشته را دلیل افزایش سطح تراز دریاچه ارومیه می دانند، در حالی که بررسی بارندگی ها در سال گذشته نشان می دهد که فقط 2 درصد بیشتر از سال قبل افزایش بارندگی داشته ایم.

وی به اقدامات صورت گرفته در این راستا اشاره کرد و گفت: اتصال زرینه رود و سیمینه رود مهمترین عامل روانه شدن آب به دریاچه ارومیه و افزایش سطح تراز آن بود زیرا در گذشته آب در جنوب دریاچه پخش می شد که با این اقدام به جای پخش شدن آب، هدایت به مسیر دریاچه انجام شد.

وی خاطرنشان کرد: هدایت آب به سمت پیکره دریاچه با کمک لایروبی نهرها یکی دیگر از اقداماتی بود که باعث شد به جای ورود آب به رودخانه ها، آب به دریاچه برسد.

تجریشی ادامه داد: آبهای رها شده پشت سدها نیز در زمانی خاص یعنی ماههای بهمن، اسفند و فروردین به جای رهاسازی به دریاچه هدایت شد.

تجریشی گفت: جلوگیری از برداشت های غیرمجاز در فصول غیرزراعی از دیگر اقدامات صورت گرفته بود که به موجب آن از ایجاد سدهای معیشتی که توسط کشاورزان ایجاد شده بود و آب را به داخل اراضی کشاورزی هدایت می کرد، ممانعت شد.

وی ادامه داد: سال گذشته میزان آب دریاچه ارومیه 2,3 میلیارد مترمکعب بود که در حال حاضر این آب به 1.4 میلیارد مترمکعب رسیده است، در حالی که سال گذشته نصف دریاچه ارومیه خشک بود، اما امسال تنها در جنوبی ترین نقطه این دریاچه خشکی مشاهده می شود.

به گفته وی دو هزار کیلومتر مربع از 4 هزار و 300 کیلومتر مربع وسعت دریاچه را آب فرا گرفته است که پیش بینی می شود در یک تا دو ماه آینده آبی کم و زیاد نشود و بعد از آن هم فصل بارش فرا می رسد.

مدیر برنامه ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه اظهار داشت: کل آبی که هر سال در حوضه آبریز دریاچه تولید می شود، هفت میلیارد مترمکعب است که باید بتوانیم از این پس با صرفه جویی حجم زیادی را به دریاچه برسانیم، به عنوان مثال اگر بخواهیم 4 میلیارد متر مکعب را به دریاچه هدایت کنیم با در نظر گرفتن یک متر تبخیر باید از حالا در بخش کشاورزی صرفه جویی کنیم.

تجریشی گفت: کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی از مهمترین اقداماتی است که باید انجام داد زیرا کشاورزان مناطق جنوب و غرب حوضه آبریز 24 تا 45 درصد بیشتر از آنچه که گیاه نیاز دارد، آب مصرف می کنند که این امر باعث شد در جنوب حوضه آبریز دریاچه ارومیه سطح آب های زیرزمینی بالا بیاید و باعث شور شدن آب منطقه شود.

وی ادامه داد: با همکاری وزارت نیرو هر سال هشت واحد درصد آب کمتر به اراضی کشاورزی سرایز شد و به این ترتیب تاکنون 18 واحد درصد آب کمتر فرستادم که این مساله علاوه بر صرفه جویی موجب بالا رفتن راندمان تولید نیز شده است.

تجریشی گفت:امسال هم همان 8 واحد درصد را اجرا می کنیم و علاوه بر آن بر روی نوع کشت و نحوه آبیاری کشاورزان نیز کار می کنیم با این هدف که صرفه جویی 40 درصدی در مصرف آب در کل حوضه آبریز دریاچه داشته باشیم.

مدیر برنامه ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه از این روند به عنوان زنجیره ارزش نام برد و افزود: برای ادامه این روند از ظرفیت های بین المللی نیز استفاده می کنیم که در این راستا با همکاری سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو)، دانشگاه وخنینگن هلند، دانشگاه تبریز و ارومیه قراردادهایی منعقد شده تا بتوانیم در مدت چهار سال مصرف آب را کم و اقتصاد پایداری را برای منطقه ایجاد کنیم.

وی گفت: بر این اساس قرار است موسسه بین المللی یاسا که مرکزی تحقیقاتی است فردا به ایران بیاید، این موسسه می تواند 25 عضو داشته باشد که ایران بیست و سومین و ترکیه بیست و چهارمین عضو آن است که قرار است بعد از بازدید از منطقه پروژه ها و برنامه های خاصی را در قالب تجربیات خود ارائه کنند که هزینه این همکاری چهار ساله را دولت ژاپن تامین می کند.

تجریشی با بیان این که این پروژه آغاز شده است، افزود: قرار است 3.7 دهم میلیون دلار را دولت ژاپن و 4 میلیون دلار را ایران هزینه کند.

وی تاکید کرد: در دو سال اخیر36 درصد اعتبارات مورد نیاز احیای دریاچه ارومیه تخصیص یافت و هیات وزیران چندی پیش مصوب کرد 300 میلیارد تومان برای اجرای پروژه های اولویت دار تخصیص یابد که بر این اساس، در حال طبقه بندی پروژه هایی هستیم که در پروژه های مربوط به سلامت در اولویت قرار دارد و 100 درصد اعتبارات مورد نیاز آنها تامین می شود.

تجریشی ادامه داد: بعد از آن به سراغ پروژه های پایلوت خواهیم رفت که در این راستا دو پایلوت در منطقه به وسعت 15 هزار هکتار که 10 هزار هکتار آن در منطقه عجب شیر و پنج هزار هکتار دیگر در منطقه حسن لو است، اجرا خواهد شد و در آن با کمک یک الگوی مشخص نحوه آبیاری و میزان آن میان کشاورزان آموزش داده می شود.

وی تاکید کرد: اگر این اقدامات در قالب مدل سازی ها و برنامه های فوق اجرا نمی شد، ریزگردهای نمکی مربوط به دریاچه ارومیه می توانست تا کرج پیشرفت کند، تا دو سال پیش ریزگردهای دریاچه تا ارمنستان رفته بود.

مدیر برنامه ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه در ادامه به کانون های ریزگرد در حوضه آبریز دریاچه اشاره کرد و گفت: 36 کانون نمکی در دریاچه ارومیه شناسایی شده است که تمام آنها تا سه سال آینده مدیریت می شوند و علاوه بر آن توانستیم 552 هزار هکتار از اراضی این بخش را نیز قرق کنیم.

تجریشی گفت: با تمام اقداماتی که در چند سال اخیر صورت گرفته و موفقیت هایی هم کسب شده اما متاسفانه در 6 سال اخیر اراضی کشاورزی در حوضه آبریز دریاچه افزایش یافته است که باید سازمان جنگل ها مراتع و آبخیزداری این موضوع را کنترل کند.
وی افزود: همچنین قرار بود وزارن تیرو حقاب امسال دریاچه ارومیه را تعیین کند که تا دو هفته آینده انرا مشخص می کند.

تجریشی در ادامه از همکاری موسسه های بین المللی همچون یاسا و جایکا خبر داد و تصریح کرد: فاز دوم پروژه تهیه مدل هیدرولوژیکی حوزه دریاچه ارومیه توسط آژانس همکاری های بین المللی ژاپن (جایکا) مورد توافق قرار گرفت و در این راستا کارشناسان فوق برای جمع آوری اطلاعات و تعیین شرح خدمات فاز دوم پروژه از تاریخ 20 شهریورماه تا 10 مهرماه در ایران حضور داشتند. همچنین گروهی از ملبورن به ایران آمده بودند که قرار شد یک مرکز تحقیقاتی مشترک در زمینه آب ایجاد شود.