جزئیات توافق روسیه و آمریکا درباره سوریه

پیش‌نویس توافق همکاری نظامی که شب گذشته میان آمریکا و روسیه تصویب شد و مسئولان آمریکایی آن را به گروه‌های مخالف سوری فرستادند، شامل عقبگرد واشنگتن از پیش‌نویسی است که فرستاده آمریکا چند روز قبل به مخالفان سوری فرستاد در حالی که این پیش‌نویس مخالفان را به این امر ترغیب می‌کند که جبهه النصره را از مناطق تحت تصرف خود طرد کنند تا آماج حملات آمریکا و روسیه قرار نگیرند.

به گزارش روزنامه فرامنطقه‌ای الحیاة، اما در این پیش‌نویس علاوه بر موارد فوق، بیان نشده است که مسکو تعهدی درباره توقف حملات نظام سوریه علیه مخالفان داده باشد. در مقابل به صراحت در این پیش‌نویس به جاده کاستیلو پرداخته شده است و در آن اشاره‌ای به مسیر راموسه نشده است که تحت تصرف مخالفان بود اما نیروهای نظام سوریه اخیرا آن را تحت کنترل خود درآورد. در این پیش‌نویس جنوب غرب حلب نادیده گرفته شده است اما در این پیش‌نویس به صورت آشکار به دو مساله پرداخته شده است: نخست آنکه مرکز آمریکایی - روسی برای مقابله با القاعده از جمله النصره تشکیل شود که در این راستا می‌توان به کشته شدن ابو عمر سراقب یکی از سرکرده‌های جیش الفتح اشاره کرد که در حمله‌ای کشته شد که مشخص نیست این حمله از سوی آمریکا یا روسیه یا سوریه انجام شده است. در این مساله باید توجه داشت که وی یکی از کسانی بود که مخالف جدا شدن النصره از القاعده بود. در این پیش‌نویس به همکاری گروه‌های مخالف در جنگ علیه القاعده پرداخته شده است.

مساله دوم این که مسئولان آمریکایی در پیامشان به گروه‌های مخالف تاکید کرده‌اند که هدف نهایی ایجاد "فضایی از مذاکره برای حل و فصلی است که شامل رفتن بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه می‌شود.

این سند با تاکید بر این امر آغاز شده است که هدف از توافق این است که حملات هوایی و حملات توپخانه‌ای سوریه و روسیه متوقف و اجازه وارد کردن کمک‌های انسانی داده شده و فضایی از مذاکره برای سازشی فراهم شود که شامل رفتن بشار اسد بر اساس قطعنامه ۲۲۵۴ است.

علاوه بر آن، اشاره‌ای به امکانات روسیه در جنگ علیه تروریسم شده او بر توافق آتش‌بس تمرکز شده است تا روند سیاسی ضروری بتواند به نظام اسد پایان دهد و شرایط در سوریه برای تشکیل دولتی باثبات که نماینده تمامی طرف‌های ذی ربط باشد، فراهم شود.

چه رخ می‌دهد؟

در این پیام تصریح شده است که در روز نخست اجرایی شدن توافق آتش‌بس باید تمامی طرف‌های ذی‌ربط مجددا تعهد دهند که به توافق به صورت کامل پایبند هستند و بندهای آن را به صورت کامل بر اساس توافق در فوریه گذشته به مدت ۴۸ ساعت اجرا می‌کنند تا در صورت موفقیت آمیز بودن، تمدید شود.

این شروط بر توقف تمامی حملات از جمله حملات هوایی، موشکی، حملات خمپاره‌ای و موشک‌های هدایت شونده ضد تانک تاکید دارد و اینکه از تلاش برای کنترل بر مناطق تحت تصرف طرف‌های دیگر ذی‌ربط در توافق اجتناب شود. همچنین به آژانس‌های امدادرسانی اجازه داده می‌شود تا به صورت امن و با سرعت و بدون ایجاد مانعی در مقابل آنها و به صورت ادامه دار وارد مناطق تحت تصرف طرف‌ها شوند و برای تسهیل کمک‌ رسانی‌ها اجازه داده شود و از قدرت بیش از حد جز در صورت تهدید مستقیم و دفاع از خود استفاده نشود.

طرف‌های آمریکایی و روسی نیز مرکزی را تشکیل می‌دهند تا به صورت مشترک القاعده را که با نام جبهه النصره معروف است و همچنین داعش را هدف قرار دهد  که این اقدام در راستای تقویت توافق آتش‌بس و حمایت از روند انتقال سیاسی بر اساس قطعنامه ۲۲۵۴ صورت می‌گیرد.

در این پیش‌نویس آمده است که تلاش‌های نظامی با هدف اتخاذ تمامی تدابیر لازم برای جلوگیری از کشتار غیرنظامیان و تلاش برای پایبندی به قوانین حقوق بشر صورت بگیرد و توافق آتش‌بس نیز به صورت کامل اجرا شود و فعالیت‌ها از طریق "گروه اجرا" برای هماهنگ کردن عملیات نظامی علیه القاعده و انجام بیشترین تلاش‌ها به صورت مشترک صورت بگیرد که این تلاش‌ها از یکدیگر مستقل است اما کاملا به صورت هماهنگ علیه داعش انجام می‌شود.

طبق پیش‌نویس، واشنگتن مصمم است که از حالا به بعد، مسکو را در جریان مسئولیت‌های خود پیرامون تعهدات در قبال رفتارهای نظام سوریه قرار دهد. این مرکز نیز به صورت رسمی فقط با گذشت هفت روز از زمان آشکار شدن نتایج ملموس و کم شدن درگیری‌ها در سایر مناطق سوریه تشکیل می‌شود. ادامه مشارکت آمریکا در این مرکز نیز در گرو پایبندی مسکو و نظام سوریه و گروه‌های حامی آنها به توافق است.

طبق سند، واشنگتن از مسکو خواسته است تا به شرط توقف حملات هوایی نظام سوریه در مناطق مشخص وفادار بماند. این مرکز در مناطقی تشکیل می‌شود که مخالفان در آن قدرت بیشتری دارند و همچنین در مناطقی که القاعده حضور گسترده‌ای در سوریه دارد و همچنین مناطقی که مخالفان در آن کفه سنگین‌تر را تشکیل می‌دهند و در آن مناطق اعضایی از القاعده نیز حضور دارند و استثناهایی نیز در مورد تخلیه مناطق با اهداف درمانی و غیره وجود دارد.

طبق سند، روسیه به آمریکا تعهد می‌دهد که جنگنده‌های نظام هیچ حملات هوایی جنگی نخواهند داشت اما نیروهای نظام می‌توانند حملات هوایی علیه القاعده در سوریه در خارج از دامنه مناطق مشخص داشته باشند.

تمهیدات حلب

در این پیش‌نویس اعلام شده است که واشنگتن بر تمهیدات مشخص در حلب اصرار داشته است چراکه از روز نخست اجرایی شدن توافق آتش‌بس کمک‌های انسانی با هماهنگی با سازمان ملل توزیع خواهد شد. هیئت نظارتی سازمان ملل نیز اقدامات تفتیش و مهر و موم کامیون‌های اختصاص یافته برای انتقال کمک‌های انسانی از طریق جاده کاستیلو به شرق حلب را انجام خواهد داد و هیچ طرفی محموله کامیون‌ها را باز نخواهد کرد و عملیات انتقال اینگونه صورت می‌گیرد که از ایست بازرسی آغاز می‌شود و در ترکیه اقدامات مهر و موم صورت می‌گیرد تا کامیون‌ها به مخزن‌های تخلیه سازمان ملل و شرکایش در شرق و غرب حلب برسد و کارمندان سازمان ملل و هلال احمر سوریه مراکز ایست‌ بازرسی را در مناطق مورد توافق ایجاد خواهند کرد تا مطمئن شوند که تنها کامیون‌هایی که تفتیش کرده‌اند اجازه حرکت در مسیر مذکور را خواهند داشت و مشخص شود که در مهر و موم دستکاری نشده است. یک گروه کوچک نیز که متشکل از ۲۰ فرد مسلح است، معرفی می‌شود و از سوی دو طرف (مخالفان و دولت) مورد قبول واقع می‌شود تا از کادرهای هلال احمر در ایست‌های بازرسی در پایان مسیر شرقی و غربی کاستیلو حفاظت کند.

قرار است که نیروهای حامی نظام و مخالفان نیز در آن واحد از جاده کاستیلو عقب نشینی کنند که این امر همزمان با ایجاد دو مرکز ایست بازرسی مذکور صورت می‌گیرد. مناطقی که از آنها عقب نشینی صورت بگیرد، مناطق عاری از سلاح یا امن به شمار خواهند آمد.

آنچه که از نظام خواسته می‌شود؟

نیروهای نظام باید این اقدامات را انجام دهند: تمامی سلاح‌های سنگین چون تانک‌ها، توپخانه، موشک‌های مورتر و خودروهای زرهی جنگی و خودروهای جنگی نیروهای پیاده نظام (به جز دستگاه بی تی آر – ۶۰ و بی ام بی – ۱ که مجهز به موشک‌های هدایت شونده ضد تانک نیستند) را تا مسافت ۳.۵ کیلومتری شمال کاستیلو خارج کنند و سلاح‌های قابل حمل بر خودروها و بی تی آر – ۶۰ و بی ام بی -۱ را که مجهز به موشک‌های هدایت شونده ضد تانک نیستند، تا مسافت ۲.۵ کیلومتری شمال این مسیر خارج کنند و تمامی نیروها به جز نیروهای مستقر در دو مرکز ایست بازرسی را تا مسافت یک کیلومتری شمال این جاده خارج کنند تا فقط افراد مسلح با سلاح‌های سبک یا مسلسل‌های سبک بمانند.

در جنوب جاده کاستیلو نیز تمامی نیروها و سلاح‌ها و تجهیزات به ۵۰۰ متری از این جاده بروند و دو مرکز ایست بازرسی در مسافت کمتر از ۵۰۰ متر در شمال این جاده ایجاد شود و توافق متقابلی در مورد مکان دو مرکز ایست نظارتی صورت خواهد گرفت و یک گروه نظارت بر این دو ایست بازرسی را برعهده خواهد داشت که که تعدادشان بیشتر از ۱۵ تن نخواهد بود و آنها به تجهیزات نظارتی و سلاح‌های سبک با هدف دفاع از خود مجهز هستند و همچنین بر سر حرکت هیچ اقدام انسانی یا مدنی یا تجاری در جاده کاستیلو مانع تراشی صورت نمی‌گیرد و هیچ یک از مناطقی که گروه‌های مخالف از آنها عقب نشینی می‌کنند، تحت تصرف درنمی‌آید و پایگاه‌هایی در مناطق عاری از سلاح به جز دو مرکز ایست بازرسی ایجاد نمی‌شود.

مخالفان باید چه کنند؟

همزمان با اقدامات نیروهای نظام، نیروهای مخالف نیز در انتهای شرقی جاده کاستیلو بر اساس نقشه‌ای مستقر می‌شوند که در آینده بر اساس اقدامات یگان‌های شبه نظامی کرد تحویل داده می‌شود. این امر بدین معناست که اگر کردها در شمال جاده کاستیلو حضور داشته باشند، مخالفان نیز در پایگاه‌های خود می‌مانند. اما اگر کردها به مسافت ۵۰۰ متری جنوب این جاده عقب‌نشینی کنند، این منطقه که از آن عقب‌نشینی صورت گرفته است، منطقه عاری از سلاح به شمار می‌آید و مخالفان باید به ۵۰۰ متری شمال این جاده عقب‌نشینی کنند.

در انتهای غربی کاستیلو، در نقطه تلاقی که در شمال مجتمع تجاری کاستیلو کشیده شده است، عقب‌نشینی مخالفان سوری همزمان با عقب‌نشینی نیروهای حامی نظام سوریه صورت می‌گیرد. اما نیروهای مخالف که در شمال این مجتمع در مربع ۱۵/ ۳۱ از نقشه مورد توافق حضور دارند، تمامی سلاح‌های سنگین خود را مانند نیروهای سوری خارج می‌کنند.

اما در بخشی که از مجتمع تجاری کاستیلو به نزدیکی میدان لیرمون کشیده می‌شود، گروه‌های مخالف باید نیروها و تجهیزات خود را تا مسافت ۵۰۰ متر شمال از جاده کاستیلو خارج کنند که این امر به صورت منطبق با عقب‌نشینی نیروهای نظام سوریه به مسافت ۵۰۰ متر جنوب جاده کاستیلو میان دو مرکز ایست مذکور صورت می‌گیرد.

این سند از مخالفان می‌خواهد که "تعهدات انسانی" مشابهی همچون نظام داشته باشند و همچنین مخالفان بیشترین تلاش خود را برای جلوگیری از پیشروی نیروهای القاعده به سمت منطقه عاری از سلاح از مناطق مجاور مناطق تحت تصرف مخالفان خواهند کرد.

در این پیش‌نویس نوشته شده است: باید به هر سوری که می‌خواهد از حلب از طریق کاستیلو خارج شود از جمله غیرنظامیان و نیروهای مخالف مسلح با سلاح‌هایشان اجازه این کار داده شود. همچنین باید کاملا درک کرد که نباید به هیچ یک از آنها آسیب رساند و اینکه آنها حق دارند مقصدی را که می‌خواهند، انتخاب کنند. مخالفان مسلح نیز که سلاح خود را به همراه دارند، باید در هنگام خروج از حلب، از قبل با نمایندگان سازمان ملل هماهنگی به عمل آورند تا زمان استفاده آنها از جاده کاستیلو هنگام خروج‌شان را ابلاغ کنند و همچنین تعداد افرادی که خارج خواهند شد و مقادیر سلاحی که در هنگام خروج به همراه خواهند داشت اطلاع داده شده و نباید هیچ آسیبی به غیرنظامیان وارد شود.

در این پیش‌نویس آمده است که نیروهای مخالف و کسانی که می‌خواهند در حلب بمانند باید به شروط توافق  آتش‌بس پایبند باشند.

مستثنی کردن جنوب غرب حلب

هر یک از طرف‌های مخالف و نیروهای حامی نظام بر اساس این سند، نباید تلاش کنند تا مناطق جدیدی را که تحت تصرف طرف دیگر است، تحت کنترل خود درآورند و آمریکا نیز با طرف‌هایی که این توافق را امضا کرده‌اند، برای خارج کردن القاعده در سوریه از این مکان‌های مشخص تلاش خواهد کرد.

طبق سند، "این توافق در مورد گروه‌های مخالف مستقر در منطقه جنوب غربی حلب از منطقه واقع در اطراف راموسه و همچنین در مورد داعش یا القاعده در سوریه نیز اجرا نمی‌شود چراکه این دو گروه دو تشکیلات تروریستی هستند که آمریکا آنها را با روسیه هدف قرار خواهد داد.

این سند آمریکایی همچنین نیروهای مخالف را به این امر ترغیب کرده است که "فرصت موفقیت" را به این توافق بدهند. در این سند تاکید شده است که باید به توقف عملیات جنگی پایبند بود و هیچ حملاتی را در هنگام دوره توافق علیه نیروهای نظام یا نیروهای حامی آن یا نیروهای روسی انجام نداد.

در سند آمده است: "این تعهد نیز داده می‌شود که ارائه حمایت مادی و سیاسی و سلاح کشنده و غیرکشنده برای حمایت از حق مخالفان جهت دفاع از خودشان در مقابل هرگونه حمله‌ای ادامه داشته باشد."

در این سند عقب‌گردی در موضع واشنگتن و تفاوتی در میدان نبردهای حلب در مقایسه با پیش‌نویس سابق دیده می‌شود چراکه مایکل راتنی، فرستاده آمریکا به سوریه در پیامی در سوم ماه میلادی جاری گفت: ما به روس‌ها گفتیم که آنها و نظام اسد باید به حملات علیه مخالفان پایان دهند و مجددا به آتش‌بس موقت پایبند شوند و نظام از جاده کاستیلو عقب‌نشینی کند و به درگیری‌ها در اطراف مسیر راموسه پایان دهد و اجازه ورود کمک‌های انسانی از حلب از طریق دو مسیر راموسه و کاستیلو داده شود و حملات و عملیات هجومی در اقصی نقاط کشور متوقف شود و ما گفتیم که تمامی این امور باید پیش از اجرای هرگونه توافقی از سوی روسیه و آمریکا صورت بگیرد. اما نیروهای نظام با حمایت روسیه و ایران راموسه را بازپس گرفتند و شرق دمشق را مجددا تحت محاصره درآوردند.

عقبگرد دیگر آمریکا مربوط به توقف حملات هوایی سوریه است، چراکه در پیام راتنی تاکید شده بود: ما بر این باوریم که روس‌ها نظام را وادار خواهند کرد تا این امر را اجرایی کند اما ما باید این مساله را در بوته آزمایش قرار دهیم و همانطور که چندین بار گفته‌ایم، تفاهم با روسیه بر مبنای اعتماد نخواهد بود.