ضرر میلیاردی عربستان از لغو حج ایرانیان

این روزها مصادف با موسم حج است. در سال‌های گذشته طی این دوره دست کم قریب به ۱۰۰ هزار نفر از زائران ایرانی به منظور شرکت در مراسم حج تمتع، به عربستان سعودی وارد می‌شدند، اما بعد از آنکه سال گذشته حادثه جانگداز «منا» رخ داد، ایرانیان با وجود تمایل معنوی خود آنچنان رغبتی برای رفتن به عربستان ندارند. هر چند حج تمتع یک فریضه دینی است و در نظر عموم مسلمانان جهان قداست و جایگاه رفیعی دارد، اما به هر روی این رخداد دینی برای حکام سعودی یک مزیت اقتصادی پرمنفعت نیز قلمداد می شود. تنها سال گذشته این کشور از محل سفر زوار ایرانی به آن کشور بالغ بر ۸۵۰ میلیون دلار درآمد داشت که حالا و در پی رفتارهای غیرمسئولانه حاکمان شبه جزیره، این کشور از این منفعت مالی مستقیم محروم شده است.

بنا بر آمار اعلام شده از سوی سازمان حج و زیارت، سال ۹۴ قریب به ۸۵۰ هزار نفر از ایرانیان به حج عمره و حج تمتع مشرف شده اند. در این سال قیمت پایه حج تمتع برای هر متقاضی با سقف ۱۰ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان و کف هشت میلیون و ۲۰۰ هزار تومان تعیین شده بود. همچنین قیمت حج عمره نیز برای متقاضیان بین دو میلیون تا دو میلیون و ۴۰۰ هزار تومان تمام می‌شد. سال گذشته بالغ بر ۵/۱ میلیون نفر برای تشرف به حج تمتع و بالغ بر ۵/۵ میلیون نفر برای تشرف به حج عمره ثبت نام کرده اند. از این تعداد به طور میانگین سالانه ۸۵۰ هزار نفر به حج مشرف می شوند که قریب به ۱۰۰ هزار نفر آنها را زائران تمتع و مابقی را زائران عمره تشکیل می‌دهند. در واقع هر ساله بالغ بر هزار میلیارد تومان از سوی زوار تمتع و بالغ بر ۱۵۰۰ میلیارد تومان از سوی زوار عمره برای این سفر هزینه می شود.

درآمدهای حج برای عربستان

عربستان سعودی به دلیل واقع شدن کعبه در این کشور، از بزرگ‌ترین قطب‌های گردشگری دینی در جهان است. بررسی «نشنال ژئو گرافی» در سال ۲۰۱۴ پیش بینی می‌کرد که حدود دو میلیون زائری که در آن سال به حج مشرف می شدند، بالغ بر هشت میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار برای این کشور درآمد ارزی ایجاد کنند، اما بعد از آن نشریه «فوربس» طی گزارشی اعلام کرد که عربستان سعودی در سال ۲۰۱۴ بالغ بر ۶/۱۸ میلیارد دلار درآمد ارزی از محل برگزاری مراسم حج کسب کرده است. مبلغی که به نوشته این نشریه برابر با ۱۰ درصد از درآمد ارزی این کشور از محل صادرات نفت طی آن سال بوده است. صادرات نفت عربستان سعودی بالغ بر ۱۰ میلیون بشکه در روز است که با قیمت ۳۰ تا ۴۰ دلار در هر بشکه، این کشور روزانه از این محل بالغ بر ۳۵۰ میلیون دلار درآمد ارزی کسب می‌کند که این مبلغ طی یک سال بالغ بر ۱۲۷ میلیارد و ۷۵۰ میلیون دلار می شود. در واقع درآمد موسم حج برای عربستان طی یک ماه تقریبا برابر با دو ماه فروش مداوم نفت با نرخ متوسط ۳۵ دلار در هر بشکه می شود.

هزینه ایرانیان برای حج

در حال حاضر هر دلار آمریکا برابر با ۷۵/۳ ریال عربستان است، حال آنکه در برابر واحد پول ایران، هر دلار برابر با ۳۵۰۰ تومان قیمت گذاری می شود. با این حساب هر ریال سعودی حدودا معادل ۹۰۰ تومان برای ایرانیان محاسبه می شود. چنانچه در نظر بگیریم که سالانه دست کم معادل ۳۰۰۰ میلیارد تومان از ناحیه ایرانیان برای حج عمره و تمتع هزینه می شود، در واقع سالانه بالغ بر ۳/۳ میلیارد ریال سعودی از سوی ایرانیان به اقتصاد تک محصولی و شکننده سعودی ها ترزیق مالی می شود. حالا با اقدامات تخریبی که طی یک سال گذشته، حاکمان سعودی در روابط بین این کشور با ایران انجام داده اند، سالانه حدود ۸۵۰ میلیون دلار از قهر ایرانیان و عدم مسافرت به این کشور زیان مستقیم متحمل می‌شود. نشریه فوربس در گزارشی در این باره نوشت:«اگر زوار ایران به مکه نروند، قطع روابط دیپلماتیک عربستان با ایران میلیاردها دلار برای ریاض ضرر به همراه خواهد داشت.» علاوه بر این مبلغ که به طور مستقیم صرف بلیت هواپیما و هزینه های مربوط به اقامت و هتل می شود، زائران ایرانی هر ساله مبلغ زیادی هم بابت خرید سوغات و تبرکات در عربستان خرج می‌کنند. اگر در نظر بگیریم که هر زائر ایرانی که به حج تمتع یا عمره می رود، دست کم بالغ بر ۲ میلیون تومان صرف خرید سوغات یا تبرکات کند، مجموع ۸۵۰ هزار زائر ایرانی بالغ بر ۱۷۰۰ میلیارد تومان نیز اینگونه به اقتصاد عربستان تزریق می‌کنند. به عبارت دیگر عربستان سعودی به دلیل قطع ارتباط با ایران، سالانه بالغ بر ۸۵۰ میلیون دلار به طور مستقیم و بالغ بر ۵۰۰ میلیون دلار به طور غیر مستقیم زیان مالی متحمل می شود.

زیان سعودی تا مرز فروپاشی

چنانچه فرض را بر این بگذاریم که در سال جاری نیز قریب به ۸۵۰ هزار ایرانی قصد سفر به عربستان به منظور برگزاری حج عمره یا تمتع را داشته اند، در سال ۹۵ مجموع زیان سعودی ها از عدم سفر ایرانیان به این کشور بالغ بر یک میلیارد و ۳۵۰ میلیون دلار برآورد می شود. در حالی که رفتارهای ناشایست حکام شبه‌جزیره، قطع روابط حسنه با ایران را رقم زده و متاثر از این اتفاق زیان هنگفتی به درآمدهای ارزی این کشور به دلیل عدم سفر ایرانیان به آن کشور وارد آمده است، ماجراجویی های عربستان در منطقه همچنان ادامه دارد. اقداماتی که نه تنها باعث شده تا این کشور به لحاظ امنیتی با تزلزل مواجه شود بلکه متاثر از ناامنی موجود در این کشور، صنعت توریسم عربستان هم به شدت به بحران دچار شده است. یکی از عمده ترین نشانه‌های رکود در صنعت توریسم عربستان - و از جمله گردشگری مذهبی - این است که خطوط هوایی این کشور طی سال جاری میلادی با صندلی های خالی بسیاری ناگزیر به بازگشت به عربستان شده اند. بنا بر اعلام موسسه بین‌المللی مطالعاتی BMI خطوط هواپیمایی عربستان سعودی، سالانه ۲ میلیون صندلی، از ظرفیت خود را از دست می‌دهند. وضعیت گردشگری عربستان در حالی به رکود دچار شده که این کشور برای ۳۴ میلیون نفر توریست زیارتی و غیر زیارتی در سال ۲۰۱۷ برنامه ریزی کرده است، اما حالا و در پی سیاست های غلط حکام این کشور، عربستان با چنان کسری بودجه ای دست به گریبان است که سعودی ها ناگزیر شده اند معادل ۲۰ میلیارد دلار از پروژه های این کشور را به حالت تعلیق درآورند. روز گذشته بلومبرگ در گزارشی خبر داد:«عربستان سعودی در تلاش برای کاهش کسری بودجه عظیم خود قصد دارد بیش از ۲۰ میلیارد دلار پروژه را لغو کرده و بودجه وزارتخانه را یک چهارم کاهش دهد.» این خبرگزاری در ادامه گزارش خود از قول منابع آگاه در هیات حاکمه این کشور نوشت:«دولت عربستان سرگرم بازبینی هزاران پروژه به ارزش حدود ۲۶۰ میلیارد ریال سعودی (۶۹ میلیارد دلار) بوده و ممکن است یک سوم آنها را لغو کند.» علاوه بر این، سعودی ها ناگزیر شده اند بسیاری از یارانه‌ها و از جمله یارانه های سوخت و درمان را کاهش دهند. غیر از این و به نوشته بلومبرگ، حاکمان سعودی در پی کسری بودجه شدید ناگزیر شده اند بسیاری از وزارتخانه‌های دولتی خود را در یکدیگر ادغام کنند. در همنی حال صندوق بین‌المللی پول در گزارشی پیش بینی کرده است که کسری بودجه عربستان در سال ۲۰۱۷ به پایین ۱۰ درصد تولید ناخالص داخلی بالغ شود.

منبع: آرمان