نخبگان موسیقی به صداوسیما بازمی‌گردند

مدیر دفتر موسیقی و سرود صداوسیما درباره اقدامات جدید این دفتر بیان کرد که علیرضا عصار و بسیاری از نخبگان که شاید سال ها در صداوسیما حضور نداشته اند به این سازمان بازمی گردند.

 دفتر موسیقی و سرود صداوسیما در ماه های اخیر قطعات و نماهنگ های زیادی را تولید کرده و قرار است برنامه ها و فعالیت های بسیار دیگری هم در آینده نزدیک داشته باشد.

محمدباقر معلم مدیر این دفتر ابتدای بهمن ماه سال ۹۳ توسط محمد سرافراز منصوب شد و در این زمان یکی از مهمترین اتفاقات زمان وی وارد شدن رپ به رسانه ملی و تولید چند قطعه با این سبک بود.

معلم همزمان با دور جدید تصمیم گیری ها و به بار نشستن طرح های این دفتر در نشستی که در خبرگزاری مهر برگزار شد درباره فعالیت های جدیدشان سخن گفت. از جمله این اقدامات می توان به حضور علیرضا عصار اشاره کرد که آخرین بار سال ۸۴ با صداوسیما همکاری داشت و حالا بعد از سال ها قرار است قطعه ای را برای این دفتر بسازد. طراحی یک سایت جامع آرشیو دیجیتال موسیقی در کشور که همه مخاطبان برای برطرف کردن نیاز خود به این سایت مراجعه کنند و همچنین ساماندهی قطعات موسیقایی در سازمان صداوسیما از دیگر اقداماتی است که مذاکره ها و برنامه هایی تحقق آنها در دست انجام است.

وی در این گفتگو به این اقدامات اشاره کرد و از حساسیت ها در حوزه موسیقی سخن گفت. معلم همچنین درباره خط قرمزها در حوزه موسیقی اظهار کرد که بسیاری از کارهای ما در حوزه موسیقی در سازمان شاید به گونه ای باشد که انجامشان برای هیچ کسی مشکل آفرین نباشد اما آشوبی و یا خط قرمزی برای آنها فرض شده است که این نوع خط قرمز همان خطوط ذهنی و پیش فرض هاست.

بخش اول این گفتگو را در زیر می خوانید:

*دفتر موسیقی صداوسیما در چند ماه اخیر فعالیت بسیاری داشته است و به تناوب آثار و نماهنگ هایی را برای پخش از شبکه ها به تولید رسانده است، اما من می خواهم در این گفتگو از کارهای شاخصی که در آینده خواهید داشت، سخن بگویید. اقداماتی که شاید در حوزه حساس موسیقی مثل راه رفتن روی لبه تیغ باشد.

- من ابتدا از خبرگزاری محترم مهر تشکر می کنم که مهرورزی را در حوزه فرهنگ در دستور کار خود قرار داده است. تکثر بلندگوها و آنتن ها در دوره معاصر نوعی هشدار و آگاهی به ما می دهد که بدانیم در شرایط فعلی جز با وحدت اهل فرهنگ نمی توان کاری را پیش برد. اگر قرار است کار مهمی در این عرصه انجام شود از عهده یک نفر خارج است و جمعی باید در این حوزه بیندیشند. همچنین امروزه آنقدر وسعت گیرنده و فرستنده وجود دارد که حتی در حوزه نظریه و عمل دیگر رویکردهای سلبی جواب نمی دهند و برای حفظ و پاسداشت فرهنگ بومی باید به رویکردهای ایجابی اندیشید. منظور از رویکردهای سلبی به نوعی حذف و مهار صورت مساله است کاری که در گذشته به دلایل عدیده از جمله قلت قدرت رسانه ها و کمی تعدد آنها انجام شدنی بود اما شاید این روش در گستره امروز چندان جوابگو نباشد چراکه مرزهای جغرافیایی جای خود را به مرزهای فرهنگی داده اند و از اینسان است که جهان پیوسته کوچک و کوچک تر می شود. این کوچک سازی باعث شده است که فرد هر لحظه و هر کجا در معرض سیلی از سیگنال ها و پالس های فرهنگی و ضد فرهنگی قرار گیرد در چنین شرایطی بیشتر از هر چیز بایست به تقویت بنیان های فرهنگی و اعتقادی در فرد اندیشید، در حقیقت بایست مهارت های فردی و فرهنگی را افزایش داد، بایست فرهنگ خودی را تقویت کرد و مهارت تمییز سره از ناسره، زر خالص از قلب را آموخت، زیرا در دنیای امروز تهاجم در خلوت افراد اتفاق می افتد، روزگاری لشگر می کشیدند و عیان می جنگیدند اما تهاجم فرهنگی در خلوت آدم ها روی می دهد، لشکر مقابله در برابر این تهاجم باورهای درونی و دینی است، شناخت فرهنگ والای اسلامی است و بایست در این عرصه سرمایه گذاری جدی کرد.

*شما بحث را از مباحث پایه ای و فضای فعلی تصمیم گیری و اجرا در حوزه فرهنگ و هنر آغاز کردید که فکر می کنم واقعیت، همین توجه به شرایط جهان امروز و تعدد رسانه هاست. این شرایط در حوزه موسیقی چگونه معنا پیدا می کند؟

- این فرض باعث می شود که شما چند کار را همزمان پیش ببرید. در وهله اول شما باید بدانید که نمی توانید به فرم های معینی پایبند باشید در حالیکه هر حوزه فرهنگی که تولیدکننده است فرم های معین و مخصوص به خود را دارد که درواقع عیب نیست بلکه یک خط تولید فرهنگی است اما وقتی در جهان سرعت ساکن شدید که ضرباهنگ تندی دارد و نو به نو عوض می شود و تغییر می کند دیگر نمی توان از یک خط تولید برای سری کاری استفاده کرد. مخاطب شما هر روز نیاز به محصولات تازه دارد و اصلا همین محصولات تازه در حوزه فرهنگ و هنر و جه تمایز آنها با حوزه صنعت است.

حتی حوزه صنعت هم اگر بخواهد ماندگار بماند باید خود را به اشکال تازه تجهیز کند. البته حوزه های سنتی و حوزه هایی که مخاطب عام دارند به دلیل احتیاطی که باید برای مخاطب داشته باشند معمولا فرم ثابتی دارند چون دایره تاثیرگذاری و شمول آن بسیار زیاد است اما می توان در حوزه های دیگر تنوع فرم را به کار گرفت. در چنین زمانه ای که آبشخورهای مختلف و متعددی برای مخاطب وجود دارد نیاز است که شما این فرم ها را به استخدام بگیرید تا بتوانید در همه ظروف محصول خود را عرضه کنید. بنابراین به وحدت محتوا در کثرت ظروف قایل می شوید. ما هم در دفتر موسیقی صداوسیما چنین رویکردی داریم و انواع فرم ها را برای اصول مورد نظر و اصول نظام به کار می گیریم. معنا برای ما واحد است اما فرم ها مختلفند و شاید بعضی از این فرم ها پیش از این استفاده نمی شدند. در این رویکرد مجبورید از نوعی جابه جایی استفاده کنید و به طور مثال تولید پیش از این شیوه سنتی داشت که حتما باید در استودیوهای داخلی اتفاق می افتاد اما با ضرباهنگ تند و تنوع فرم های مختلف سرمایه می گذارید و کار را برون سپاری می کنید. در این روند به تولیدکننده های بیرون متکی می شوید تا محصول  و محتوای مورد نیازتان را تهیه کنید.

*البته این کار پیش از این هم انجام می شد.

- به ندرت انجام می شد و اساسا برون سپاری در حوزه های فرهنگی کار نوپایی است.

*شاید به دلیل سختی هایی که حوزه فرهنگ و هنر دارد متولیان ترجیح می دهند دایره اجرایی و تصمیم گیری مسایل را کوچکتر کنند و کمتر به افراد بیرون از دایره اعتماد و اطمینان می کنند.

- من این چنین بیان نمی کنم. من می گویم ما از یک دوره سنت گرایی و تولید سنتی که مقتضیات خاص خود را داشته است به تولید غیرسنتی رسیده ایم ولی الان شیوه سنتی پاسخگوی تولید نیست و شما مجبور هستید تنوعی از فرم ها را به کار بگیرید. به طور مسلم «همه چیز را همگان دانند» و این همگان در استخدام نهاد یا سازمان خاصی نیستند و شما باید حرفه ای ترین افراد را از بیرون استخدام کنید البته معنا و محتوای مورد نظر خود را بیان می کنید و می خواهید که محتوا در فرم مورد نظر ریخته شود.

*در این حوزه می توانید مثال بزنید که سراغ چه افراد شاخصی رفتید که براساس معناهای مورد نظر فرم های مختلف را به کار گرفته اند؟

- شاید نام بردن از چند اسم کار چندان درستی نباشد اما در مدیریت دفتر موسیقی سعی می شود که هم به سراغ ذخایر فرهنگی و کسانیکه در این حوزه به نوعی خاک صحنه را خورده اند، برویم و هم سراغ هنرمندان جدید این عرصه برویم چراکه هم باید نیروهای جدید تربیت کنید و هم از نیروهای گذشته بهره بگیرید و صداوسیما تنها دفتر حمایتی موسیقی است. نهادهایی مثل وزارت ارشاد و حوزه هنری مبتنی به مراجعه مخاطب هستند و اگر کسی اثری داشته باشد به این نهادها می رود تا کار خود را بسازد اما دفتر موسیقی رسانه ملی به هنرمندان سفارش می دهد و آنها بعد از تفکر و طراحی در این حوزه آثارشان را می سازند. دفتر ما موسیقی را به خدمت اهدافی درمی آورد که اهداف رسمی نظام است (و نه حتی اهداف رسمی سازمان صداوسیما) و از آنجایی که این دفتر حوزه کلی نظام را در نظر می گیرد به لحاظ تولیدکننده نیز جهان شمول است و همه هنرمندان جامعه را دربر می گیرد. دفتر موسیقی سازمان صداوسیما خانه همه هنرمندانی است که حقی بر گردن هنر کشور دارند و در این راه تحصیل می کنند و یا می خواهند به موسیقی چیزی بیفزایند و حرکت تازه ای انجام دهند.

به همین دلیل است که وقتی می خواهیم سراغ تنوع فرم برویم و انواع فرم ها را به استخدام خود دربیاوریم شما اسامی مختلفی را می شنوید که ممکن است قبلا نشنیده باشید چون با هدفی که در نظر داریم با مجموعه ای از افراد کار می کنیم. به طور مثال علیرضا عصار به گفته خودش آخرین باری که به دفتر موسیقی رسانه ملی آمده سال ۸۴ بوده است و اکنون دوباره به این دفتر آمده است تا اثری را برای ما بسازد. با این رویکرد قرار است توجه بیشتری به فعالان و نخبگان حوزه موسیقی شود که شاید پیش از این با سازمان همکاری نداشته اند. یا مثال دیگری از موسیقی رپ بزنم، این موسیقی یک مرکب است که خواه ناخواه رایج است و مخاطب خود را دارد. این موسیقی در بسیاری از موارد زبان سلیس و روانی دارد و به دلیل جنس و خصیصه گفت- آوا بودن با مخاطبش تکلم می کند و اتفاقا یکی از بهترین فرم هاست تا با استفاده از آن از مصادیق اقدام و عمل در سالی که به این شعار تعلق دارد، سخن گفته شود. این موسیقی در طرح موضوع جسارت دارد و به صورت مصداقی هم موضوع را شرح می دهد و در عین حال زبان عام هم هست. مخاطب آن هم جوانان هستند و طبیعتا ممکن است مخاطبان موسیقی سنتی این جنس از کار را نپسندند که برای آنها تولید دیگری حسب ذائقه و سلیقه شان انجام می گیرد، در تولید رسانه همه انواع و ابواب بایست مورد توجه قرار گیرد زیرا در جامعه هر کدام مخاطب و مشتری خود را دارد.

ما در هر حوزه ای طبعا کوشش می کنیم بهترین موسیقی را تولید کنیم و بهترین آثار همواره توسط بهترین های هر حوزه تولید می شود لذا در تولید موسیقی سنتی سراغ نام آشنایان این گونه موسیقایی می رویم و در تولید دیگر گونه ها نیز همین روش اعمال می شود.  

*می توانید توضیح بیشتری درباره قطعه ای که علیرضا عصار می سازد ارایه بفرمایید.

- این قطعه قرار است برای سالروز ازدواج حضرت علی (ع) و حضرت زهرا(س) ساخته شود، شعر آن انتخاب شده است و سایر برنامه ریزی ها در حال انجام است و بهتر است جزییات بیشتر در زمان مناسب گفته شود.

*شما فرمودید که از فرم های مختلف برای محتواهای مورد نظر بهره می گیرید ممکن است روزی هم سراغ سبک های دیگر موسیقیایی مثل راک بروید؟

- محتوا مشخص می کند که چه فرمی مورد نیاز ماست. یکی از شروط زیبایی تناسب است؛ تناسب ظرف و مظروف یکی از شئونی است که ما رعایت می کنیم و با این فرض که محدودیتی در این عرصه وجود ندارد، سعی داریم محتوای متعالی را به بهترین شکل به مخاطب برسانیم درنتیجه با همه فرم های مختلف موسیقایی مواجه می شویم. طبعا اگر هم فرمی باشد که کار ما را پیش ببرد حتما سراغ آن خواهیم رفت. من رپ را مثال زدم چون عمومی تر بود  و احتمالا بنده حضور ذهن بیشتری داشتم چون تازه ترین تولید دفتر موسیقی کاری است با این سبک و سیاق با موضوع اقدام و عمل که در شعار سال قید شده است.

*تولید قطعات رپ کار نویی از طرف صداوسیما بود اما قطعات زیادی در این حوزه تولید نشد.

- ما هم با بازخوردهای خوبی مواجه شدیم اما همانگونه که عرض شد در همه گونه های و فرم ها دیگر قرار به تولید انبوه نیست روزگار سری کاری ها سرآمده است و محتوا تعیین می کند که بایست کدام فرم به کار گرفته شود. با این همه تا به حال حدود پنج قطعه تولید شده است.

*معمولا هر حرکت بدیعی ممکن است با مخالفت هایی هم مواجه شود آیا رفتن به سمت موسیقی رپ با حاشیه یا نگرانی مواجه نشد؟

- وقتی شما می خواهید حتی در یک خانواده کار تازه ای انجام دهید ممکن است بین چهار نفر از اعضا دغدغه های متفاوتی وجود داشته باشد. هر قدمی که شما برمی دارید ممکن است به عنوان خیر یا شر برداشت شود ما خود را به خداوند می سپاریم و از طرفی هم به نصایح دوستان گوش می کنیم. سعی ما بر این است که تا جای ممکن کار را به حدی انجام دهیم که عده بیشتری رضایت داشته باشند.

*بنابراین شما توانستید جمع مورد نظر را با خود همراه کنید؟

- بهتر این است که گفته شود بدون حمایت بزرگان این کار اتفاق نمی افتاد. اما این را هم اضافه کنم که عموما هر چیز اضافه و زایدی جلب توجه می کند یعنی فی المثل اگر کسی روی دست راه برود شما نگاهش می کنید چون کاری غیر قاعده و بی تناسب انجام می شود اما وقتی همه اجزا در جای خود بنشینند چندان موجب سوال و تعجب نمی شود. زمانیکه شما ظرف و مظروف را در جایگاه مناسب خود استفاده کنید این فرایند آنقدر طبیعی شکل می گیرد که حتی سوالی هم بوجود نمی آید.

*دفتر موسیقی صداوسیما قرار است در چه حوزه هایی دیگری پیشگام باشد و تغییرات نویی ایجاد کند؟ در چه نقاطی ممکن است خط قرمزهایی که شاید بی جهت به عنوان یک پیش فرض در نظر گرفته شده است، کنار رود؟

- خط قرمز کار بی قاعده است، خواه در صورت خواه در معنا، همانطور که گفته شد روی دست راه رفتن کاری عاقلانه نیست لذا هیچ عاقلی آن را تجویز نمی کند و برای انجامش مجوز نمی دهد، مجوز ندادن و مجاز نبودن یعنی خط قرمز، بر سر شاخه نشستن و بن بریدن خط قرمز است چون عقلایی نیست، اگر کسی انجام دهد، می افتد و آسیب می بیند اما یک خط قرمز هم شعبده خیال جمعی است، نوعی تصور عام از خطوط پیش فرضی که راه را از چارسو بسته اند، این نوع خط بیشتر ذهنی و خیالی است که شاید بیرون از ذهن ما خیلی تجلی نداشته باشد. اما درباره کار و کارهای تازه، به قول آن شاعر که می گوید «هزار باده ناخورده در دل تاک است» و بزرگ دیگری می گوید «یک عمر می توان سخن از زلف یار گفت/ در بند آن مباش که مضمون تازه نیست» در حوزه فرهنگ کارهای بسیاری در حوزه فرم و محتوا وجود دارد که باید به ثمر برسد و انجام شود.

در حوزه موسیقی نیز یکی از رویکردها عبارتست از عرضه محتوا در فرمی خاص و متناسب با هم، اما بخشی از کارهای ما سخت افزاری است و به طور مثال نیاز است که یک سایت مرجع در حوزه موسیقی ایجاد شود. جایی که مردم بتوانند خوراک و نیاز خود را از آنجا تهیه کنند. اساسا هر جایی که مخاطب نیازش را با استفاده از منبعی غیرایرانی برطرف می کند حوزه کاری ماست و اکنون طراحی سایتی مرجع که بتواند در حوزه موسیقی نیاز همگان را با محتوای مورد توافق نظام پوشش دهد یکی از اهداف و اقدامات ماست که در آینده انجام می شود.

*من آمار بازدید سایت دفتر موسیقی را چک می کردم و با وجود اینکه این سایت چندان شناخته شده نیست و حتی ممکن است با توجه به وابستگی آن به صداوسیما مخاطب عام نداشته باشد از آمار بازدید خوبی برخوردار بود و از آنجایی که امروزه سایت های موسیقایی بسیار پربازدید هستند جای خالی چنین مرجعی احساس می شود.

- ضمن اینکه شاید پیش از این شما نمی دیدید که بسیاری از افرادی که در حوزه موسیقی فعالیت دارند اثری را از سازمان صداوسیما روی پایگاه ها و سایت های خود بارگذاری کنند و اخیرا این اتفاق هم رخ می دهد و بسیاری از تولیدات رسمی سازمان با مشخصه و لوگوی دفتر موسیقی در چند ماهه اخیر در کانال ها و سایت های موسیقایی در فضای مجازی  بارگذاری شده است. مسلما این به دلیل فرم های جذابی است که به کار گرفته شده چون محتوای ما همان وحدت رویه همیشگی را دارد. بنابراین این قطعات ساماندهی خواهند شد و ایجاد یک سایت رسمی که پاسخگوی همه نیازها باشد یکی از اقدامات ماست و اکنون در حال طراحی است.

*چقدر با خواننده های مختلف برای بازگذاری قطعاتشان در حال مذاکره هستید؟

- البته این مهم در چند مرحله انجام می شود، طبعا مرحله مقدماتی با آثاری شروع می شود که پیشتر مالکیتش خریداری شده و از شمار سرمایه های سازمان به حساب می آید تا ان شاء الله برای مراحل بعدی طراحی لازم صورت گیرد که حتما در آن مرحله به وقت و در جای خود با هنرمندان مذاکره خواهد شد.

*چه برنامه های دیگری در حوزه ساماندهی موسیقی در سازمان در نظر دارید؟

- ساماندهی پخش موسیقی در سازمان صداوسیما اقدام دیگری است که با یک بستر سخت افزاری در حال انجام است. این بستر راه اندازی و آرشیو دیجیتال موسیقی سازمان است. در این آرشیو تهیه کنندگان، مدیران و همه کسانی که با آنتن و پخش سر و کار دارند عضو می شوند و ما روال سنتی عرضه موسیقی را به هم می زنیم. اعضای این سامانه یک رمز ورود دریافت می کنند و از این طریق مشورت موسیقایی می گیرند که به طور مثال اگر یک برنامه خبری تولید می کنند باید از چه موسیقی هایی استفاده کنند و یا اگر برای برنامه یا سریالی نیازی به قطعه ای دارند آن را طلب می کنند. در این اقدام ما به سوی تولید هدفمند آثار می رویم. پیش از این دسترسی به آرشیو به صورت شخصی بود و تهیه کننده غالبا متکی به شناخت فردی و سرمایه شخصی بود.

*فکر می کنم رادیو در این زمینه آرشیو منظم تری از موسیقی ها دارد.

- بله، رادیو آرشیو بهتری دارد اما آرشیو مورد نظر ما قرار است کل سازمان صداوسیما را پوشش دهد تا فرم های مختلف با رعایت تناسب برنامه و در کمترین زمان به مخاطب خود برسد. این اقدام در سطح آنتن یک تحول است چون بسیاری از مشکلات نظیر تکرار مکرر چند اثر، بی ربط بودن صورت و معنا و... بواسطه آن مرتفع می شود. این سامانه می تواند در هر لحظه قطعات لازم را با کیفیت مناسب به دست متقاضیان برسد. اصلاح کیفی و ارتقای فنی، خودش نوعی تحول به حساب می آید که البته یکی از تاکیدات ریاست سازمان هم هست.  

*البته انجام این اقدامات در حوزه ارتقای سطح کیفی آثار و عرضه موسیقی به قول شما نوعی تحول است اما صحبت من درباره خط قرمزها بود.

- هیچ کدام از این کارها پیش از این نبوده است و بسیاری از کارهای ما در حوزه موسیقی در سازمان شاید به گونه ای باشد که انجامشان برای هیچ کسی مشکل آفرین نباشد اما آشوبی و یا خط قرمزی برای آنها فرض شده است این نوع خط قرمز همان خطوط ذهنی و پیش فرض است و الا در این خصوص توضیح دادم که خیلی وقت ها کاری به دلیل مهیا نبودن بسترها متوقف می شد اما جلوه عمومی آن برخورد با خطوط بود در حالیکه واقعیت غیر از این بوده است.

ادامه دارد...