آمریکای لاتین؛ خیلی دور، خیلی نزدیک

 دوری جغرافیایی ایران و آمریکای لاتین مانع از توجه دولت یازدهم به مناسبات با کشورهای این منطقه نشده است. سفر پسابرجامی وزیر امور خارجه در راس هیاتی سیاسی- اقتصادی به 6 کشور مهم منطقه ضمن به تصویر کشیدن اهمیت این مقاصد سیاست خارجی، بسترساز مناسباتی پرسود و سازنده تر بین ایران و آمریکای لاتین خواهد شد.

 «محمدجواد ظریف» وزیر امور خارجه کشورمان که یکشنبه هفته گذشته (سی ویکم مرداد) گام در سفری یک هفته ای به مقصد آمریکای لاتین نهاد، ماموریت دیپلماتیک خود را با موفقیت به انجام رساند. او به همراه هیات بلندپایه سیاسی و اقتصادی، به کوبا، نیکاراگوئه، اکوادور، شیلی، بولیوی و ونزوئلا رفت و با سران این کشورها دیدار و گفت وگو کرد.

با توجه به ترکیب هیات همراه و محور رایزنی های ظریف، گسترش مناسبات تجاری- اقتصادی را باید از مهمترین اهداف این سفر به شمار آورد، به ویژه آن که حدود هفت ماه از اجرای «برجام» (برنامه جامع اقدام مشترک) سپری و با رفع محدودیت های بین المللی از پیش روی ایران، بستر برای توسعه همکاری ها هموار شده است. نگاهی به سندهای همکاری امضا شده میان تیم دیپلماسی ایران و سران کشورهای آمریکای لاتین، روایتگر اهمیت اهداف و منافع مشترک اقتصادی 2 طرف در این سفر است.

وزیر امور خارجه کشورمان در کوبا به عنوان نخستین مقصد سفر خود، با «رائول کاسترو» رییس جمهوری و چند تن از وزیران این کشور درباره مسایل منطقه ای (خاورمیانه و آمریکای لاتین) و امور بین المللی رایزنی کرد. تاکید 2 طرف بر گسترش مناسبات اقتصادی با امضای یک یادداشت تفاهم همکاری در این زمینه همراه شد.

در نیکاراگوئه به عنوان مقصد بعدی سفر ظریف، 2 طرف به همکاری در زمینه مسایلی همچون ساخت وساز، صنعت و معدن، کشاورزی، مواد غذایی، علوم پیشرفته، نانو، بیوتکنولوژی و داروسازی، بخش بانکی و ضمانت صادرات برای تضمین همکاری بخش خصوصی علاقه نشان دادند.

در اکوادور نیز میان مقام های ایران و این کشور آمریکای لاتین رایزنی هایی به ویژه در زمینه امور بانکی و اقتصادی صورت گرفت که در نهایت به امضای چند سند همکاری در زمینه بانکی و حفظ نباتات انجامید.

به رغم اهمیت مولفه های اقتصادی در روابط میان ایران و شیلی، اما بُعد سیاسی این سفر بسیار پررنگ بود. از سال 1359 خورشیدی، روابط سیاسی این 2 کشور به واسطه برقراری حکومت دیکتاتوری «آگوستو پینوشه» در شیلی، به طور کامل قطع شد.

پس از گفت وگوهایی که بین وزارت امور خارجه ایران و شیلی صورت گرفت، در ماه های پایانی پارسال 2 کشور سفارتخانه هایشان را پس از 35 سال در خاک یکدیگر بازگشایی کردند و روابط در سطح کاردار آغاز شد. حال پس از 37 سال، سفر ظریف به شیلی نخستین سفر وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران به این کشور آمریکای لاتین به شمار می رود.

جدا از اهمیت سیاسی سفر ظریف به شیلی، دیدارها وی با مقام های این کشور با نتیجه مثبت و دلخواه همراه بود. ظریف با حضور در سانتیاگو (پایتخت شیلی)، دیدارهای جداگانه ای با رییس جمهوری، رییس مجلس، چند سناتور و همچنین سه ملاقات با «هرالدو مونیوز والنسویلا» همتای خود داشت که به امضای یک سند همکاری سیاسی انجامید. بر پایه این یادداشت تفاهم با عنوان «برقراری مکانیسم مشورت های سیاسی ایران و شیلی»، 2 طرف می توانند گفت وگوهای سیاسی درباره روابط دوجانبه و موضوع های مورد علاقه مشترک منطقه ای و بین المللی را در سطح معاونان وزیران یا از طریق نمایندگان خود در هر زمانی که مناسب بدانند به صورت چرخشی در تهران و سانتیاگو برگزار کنند.

گفت وگوهای وزیر امور خارجه کشورمان در بولیوی گرد محور موضوع های علمی و فناوری می چرخید؛ گفت وگوهایی که در نهایت در قالب یادداشت تفاهم همکاری «علوم و فناوری فضایی» به امضای ظریف و «داوید چوکه هووانکا» همتای بولیویایی اش رسید. گسترش و توسعه روابط علمی و فنی آکادمیک در حوزه فضایی و در زمینه های مورد علاقه 2 کشور، همکاری میان دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی، موسسه های عمومی و خصوصی، همکاری برای تبادل فناوری، تخصص و تجهیزات، تبادل تجربه ها در طراحی و ساخت ماهواره، تجهیزات آزمایشگاه فضایی، آموزش نیرو و تبادل دانشمدان و متخصصان فنی از مهمترین محورهای این سند همکاری بود. اهمیت این همکاری ها برای سران بولیوی به اندازه ای بود که پس از امضای سند همکاری، بالاترین نشان دولتی بولیوی به وزیر امور خارجه کشورمان اهدا شد.

آخرین مقصد این سفر، کاراکاس پایتخت ونزوئلا بود. ونزوئلا در بیشتر سازمان ‎های منطقه ای و بین‏ المللی از جمله «سازمان کشورهای صادرکننده نفت» (اوپک)، «سازمان کشورهای آمریکایی» و «مرکوسور» عضویت دارد و خود موسس سازمان های منطقه‎ای مانند «آلبا»، «سلاک»، «اوناسور» و «پتروکاریبه» بوده است. از این رو، گسترش روابط تهران- کاراکاس برای کشورمان از درجه اهمیت بالایی برخوردار است. همچنین، درک 2 طرف از لزوم توجه به منافع مشترک از جمله در حوزه مناسبات مالی سبب امضای سند همکاری بانکی شد تا ایران و ونزوئلا از این طریق مبادله های بانکی، تجاری و اقتصادی خود را تسهیل کنند.

در مجموع، منافع مشترک اقتصادی، برخی مشابهت های سیاسی و فرهنگی در کنار عضویت ایران و کشورهای آمریکای لاتین در نهادها و مجامع تاثیرگذار بین المللی مانند «سازمان ملل متحد»، «جنبش عدم تعهد»، «گروه 77» (کشورهای در حال توسعه) می تواند به رغم مسافت زیاد، سبب ساز روابط نزدیک تهران و پایتخت های آمریکای لاتین شود. از این رو بود که «مجید تخت روانچی» معاون اروپا و آمریکای وزیر امور خارجه در آستانه سفر از آن به عنوان «آغاز فصلی جدید در روابط میان ایران و امریکای لاتین» نام برد؛ منطقه ای مهم و پهناور که با دربرگرفتن 20 کشور جهان، بیش از 605 میلیون تن را در خود جای داده است.