معادلات کُردی در فرایند مبارزه با داعش

  تحکیم اراده و افزایش همکاری های منطقه ای در زمینه مبارزه با گروه های تروریستی، بازیگران فروملی را نیز در این عرصه به تکاپوی بیشتر واداشته است. همزمان با برخی پیروزی های گروه های کردی بر تروریست ها در سوریه، رهبران اقلیم کردستان عراق نیز بر حجم فعالیت های دیپلماتیک خود برای بهره جویی بیشینه از تحولات اخیر افزوده اند.

«مسعود بارزانی» رییس اقلیم خودمختار کردستان عراق هفته گذشته دور تازه تکاپوی دیپلماتیک خود را در راستای کنشگری فعالانه در خصوص تحولات تازه منطقه آغاز کرد و پس از دیدار و رایزنی با مقام های آنکارا راهی اروپا شد.

بارزانی یک روز پس از اعلان سخنگوی اقلیم کردستان عراق در زمینه سفر رییس این اقلیم به ایران، سه شنبه دوم شهریورماه وارد ترکیه شد. بارزانی در ترکیه با «رجب طیب اردوغان» رییس جمهوری، «بن علی ییلدریم» نخست وزیر و برخی دیگر از مقام های این کشور دیدار و گفت وگو کرد.

بنا بر اعلان رسانه ها، در این سفر دوروزه، بارزانی و مقام های آنکارا درباره مبارزه با داعش، فعالیت مدارس «فتح الله گولن» در شمال عراق، مسایل کردی در ترکیه و سوریه و همکاری های سیاسی، امنیتی و بازرگانی بحث و گفت و گو کردند. بارزانی پس از پایان سفر به ترکیه راهی اروپا شد.

سفر بارزانی به ترکیه در شرایطی صورت گرفت که تحولات تازه ای در عراق و سوریه به عنوان 2 کشور کردنشین منطقه و همچنین در سیاست خارجی آنکارا در حال رخ دادن است. این تحولات عرصه تازه ای را برای بازیگری کردها چه در سوریه و چه در عراق ایجاد کرده و مسوولان اقلیم کردستان عراق را واداشته است تا با تکیه بر ابزار دیپلماسی از این فضا به سود خود بهره جویند.

مسوولان اقلیم کردستان می دانند که نقطه صفر عملیات آزادسازی شهر موصل نزدیک است و داعش طی ماه های آینده از این شهر عقب رانده می شوند. از منظر آنان، مرحله پس از آزادسازی موصل، تقسیم غنایم سرزمینی است که از کنترل تروریست ها خارج خواهد شد. شواهد نشان می دهد که رهبران اقلیم کردستان عراق به عملیات آزادسازی موصل به عنوان فرصتی مناسب برای پذیرش خواسته هایشان از سوی دولت مرکزی عراق می نگرند. به همین دلیل است که پیشمرگه های کرد تمام تلاش خود را برای حضور حداکثری در عملیات آزادسازی موصل به کار می برند. همزمان، بارزانی نیز از طریق فعالسازی دیپلماسی در تلاش است فضای سیاسی لازم را برای بهره برداری مناسب کردها از آزادسازی موصل فراهم کند.

سویه دیگر سفر بارزانی را باید در تحولات سوریه و پیشروی های اخیر کردهای این کشور جست وجو کرد. پیشروی کردهای سوریه زیر چتر حمایتی آمریکا در شهر راهبردی «منبج» و تلاش آن ها برای اتصال شرق و غرب مناطق کردنشین سوریه، تحولات این کشور را وارد مرحله ای تازه کرده که حساسیت دولتمردان ترکیه و همچنین مسوولان اقلیم خودمختار کردستان عراق را برانگیخته است.

ترکیه هرگونه شکل گیری اقلیم کردی در سوریه را خط قرمز خود می داند و از همین رو، بنابر اعلان رسانه ها ستون هایی از تانک های ارتش ترکیه با پشتیبانی جنگنده های نیروی هوایی این کشور روز چهارشنبه سوم شهریورماه وارد شهر «جرابلس» در سوریه شدند تا مانع از پیشروی بیشتر کردها شوند. بارزانی نیز با تشکیلات کردی «واحدهای دفاع از خلق» (YPG) اختلاف هایی جدی دارد و آن را رقیبی برای خود به شمار می آورد. به همین دلیل به نظر می رسد بخشی از تمرکز دیپلماتیک بارزانی و مقام های ترک به نحوه مدیریت مسایل کردی در سوریه معطوف شده است.

مساله بعدی، مبارزه دولت ترکیه با گروه کردی «پ.ک.ک» است. درگیری های اخیر میان دولت مرکزی و «حزب کارگران کردستان ترکیه» یا همان پ.ک.ک، ثبات را در مناطق کردنشین ترکیه بر هم زده است. از دید ناظران، در کشاکش افزایش حمله های ارتش ترکیه به پ.ک.ک، موفقیت های این گروه در سوریه موجب محبوبیت پ.ک.ک در میان کردهای عراق و سوریه شده است. این مساله می تواند پیامدهایی جدی هم برای دولت ترکیه و هم برای اقلیم کردستان عراق به رهبری بارزانی به دنبال داشته باشد. به همین دلیل و به احتمال فراوان یافتن راه حلی مشترک در زمینه محدود سازی عرصه فعالیت پ.ک.ک از مهمترین محورهای گفت وگوهای بارزانی در ترکیه بوده است.

از این منظر، مقام های ترکیه و اقلیم کردستان عراق با توجه به تحولاتی که در عراق و سوریه در حال وقوع است در تلاشند با تقویت همکاری های سیاسی، امنیتی و اقتصادی خود هر چه بیشتر به یکدیگر نزدیک شوند تا از این راه با تهدیدهای مشترک رویارویی و منافع مشترک خود را تقویت کنند. به عبارتی، در تور دیپلماتیک اخیر بارزانی، انتخاب ترکیه به عنوان نخستین مقصد سفر به معنای تلاش اقلیم کردستان عراق برای هماهنگی بیشتر با ترکیه در راستای اهداف مشترک منطقه ای است.