چرا پوتین دوست نزدیک خود را اخراج کرد

در دوازدهم اوت رئیس جمهور روسیه ولادیمیر پوتین رئیس ستاد دیرینه خود سرگئی ایوانوف را برکنار کرد. ایوانوف دومین فرد مهم در سلسله مراتب سیاسی کشور بود.

به گزارش نیوزویک، این تغییری بزرگ در دولت پوتین است که مفاهیم و تعبیرهای زیادی دارد. پوتین، آنتون واینو دیپلمات سابق و رئیس دفتر پروتکل را جایگزین ایوانوف کرد. واینو نوه ی "استونی" رهبر کمونیست سابق است.

بنا به گزارش ها پوتین و ایوانوف همزمان در مدرسه آموزشی KGB حضور داشتند. اما برخلاف پوتین، ایوانوف افسری برجسته بود. ایوانوف که کاملاً به انگلیسی و سوئدی تسلط دارد، رئیس KGB در فنلاند بود. او فردی استوار است که با گشاده رویی با خارجی حرف می زند و شوخ طبع است.

ایوانوف همواره یکی از اعضای حلقه داخلی پوتین بوده است. پس از شروع فعالیت به عنوان وزیر امنیت ملی در سال 1999، از سال 2001 تا 2007 وزیر دفاع کشور بود. سپس پوتین او را به معاون اول نخست وزیر ارتقا داد که به او اجازه می داد با دیمیتری مدودف برای مقام ریاست رقابت کند.

گرچه پوتین و ایوانوف بسیار به هم نزدیک بودند، اما ایوانوف رقیبی برای پوتین محسوب می شد. ایوانوف می گفت پوتین تنها به درجه سرهنگ دومی در  KGB رسید درحالی که خودش سپهبد بود. دشمنی و اختلافات آن ها عمدتاً بر سر مسائل امنیتی و امور بین المللی بوده است.

ایوانوف هم فردی انعطاف ناپذیر و هم مشکل گشا تلقی می شود. او حامی شرکت های دولتی روسیه است (به خصوص صنعت تولید سلاح) و هیچ ارتباطی با دوستان و نزدیکان میلیاردرِ پوتین ندارد.

مدت هاست که ایوانوف در کرملین به عنوان رهبر FSB شناخته می شود- سرویس امنیت داخلی روسیه که افرادی مانند نیکلای پاتروشف مشاور امنیت ملی و الکساندر بورتنیکف رئیس FSB و همچنین میخائیل فرادکوف نخست وزیر سابق که اکنون رئیس SVR (آژانس اطلاعات خارجی روسیه) است را شامل می شود. در مقابل آن ها گارد ریاست جمهوری (FSO)  قرار دارد و پوتین آن را وفادارترین سرویس خود می داند.

FSO از رمضان قدیروف رئیس جمهور چچن محافظت و با او همکاری کرده است که البته رابطه خوبی با FSB ندارد. رقابت میان FSB و FSO در فوریه 2015 با قتل بوریس نمتسوف رهبر مخالفان در کرملین اوج گرفت.

به نظر می رسد که یک گروه برای به چالش کشیدن دیگری دست به این قتل زده است. در ابتدا ایوانوف به مدت یک هفته از انظار عمومی ناپدید شد و سپس پوتین 10 روز غایب بود. آخر این حادثه روشن نشد.

زمانی که در آوریل 2016 پوتین گارد ملی جدیدی را تحت فرمان محافظ دیرین خود ژنرال ویکتور زولوتو از FSO تشکیل داد، باری دیگر اختلافات اوج گرفت. شایان ذکر است که یک حکم ریاست جمهوری در ششم آوریل زولوتو را به عنوان یکی از دوازده عضو دائم شورای امنیت روسیه منصوب کرد، اما در تاریخ یازده آوریل این حکم به داشتن یک عضو تغییر کرد. این موضوع با مقاومت شدید ژنرال های KSB در شورای امنیت و به رهبری ایوانوف مواجه شد.

سیاست اوکراین همیشه مسئله ای مشاجره برانگیز بوده است. در بهار 2014، گفته می شود ایوانوف در برنامه ای که لو رفت سعی کرد نیمی از اوکراین ازجمله "کیف" را بگیرد تا کمپلکس نظامی- صنعتی آن را با روسیه ادغام کند؛ کاری که پوتین با آن موافق نبود.

شایعاتی وجود داشت که ایوانوف از تحریم های غرب شکایت می کند و برای کاهش شدت تحریم ها پیشنهاد واگذاری برخی از امتیازات روسیه را داده است. البته شواهد کافی نیستند. اما به نظر می رسد ایوانوف می خواست تا جای ممکن از اوکراین استفاده کند ولی در نهایت با غرب به توافق برسد. اما به نظر می رسد پوتین با مناقشات حل نشده که کشورهای همسایه را بی ثبات کرده مشکلی ندارد.

زمان اخراج سرگئی ایوانوف نشان می دهد که این رخداد به دلیل عدم توافق با پوتین در سیاست های مرتبط با اوکراین بوده است. در هشتم اوت، پوتین شورای امنیت خود را فراخواند که تنها شش نفر از دوازده عضو آن حضور یافتند. ایوانوف غایب بود.

در 11 اوت، شورای امنیت با حضور یازده عضو تشکیل شد که این بار ایوانوف نیز حضور داشت. اوکراین موضوع اصلی هر دو جلسه بود. احتمالاً ایوانوف به سیاست های پوتین در رابطه با اوکراین اعتراض کرده است.

در دوازده اوت، پوتین ترکیب شورای امنیت را با یک حکم ریاست جمهوری تغییر داد. جالب است که ایوانوف را از شورای امنیت اخراج نکرده است.

یک بار دیگر، پوتین نتوانست ژنرال زولوتو را ارتقا دهد. بنابراین به نظر نمی رسد که پوتین کنترل شورای امنیت ملی که تنها ستاد سیاسی رژیم است را به دست گرفت باشد. نبرد لجبازانه میان FSB و FSO همچنان ادامه دارد.

به گزارش فرارو، پوتین با اخراج سرگئی ایوانوف گام بزرگ و شجاعانه ای برداشته است اما هنوز هم نتوانسته کنترل شورای امنیت ملی را به دست بگیرد که ممکن است سبب برکناری خود پوتین به دلیل سیاست های پرماجرا و پرحاشیه اش شود. بی ثباتی در کرملین به احتمال زیاد بر سیاست های اوکراین تأثیر می گذارد، اما در این مرحله ممکن است به هر سمتی برود.

شورای امنیت ممکن است بخواهد پوتینِ ماجراجو را نگه دارد و یا پوتین ممکن است بخواهد جنگ پیروزمندانه و کوچکی را در اوکراین راه بیندازد تا کنترل شورای امنیت ملی را در دست بگیرد.