جاده‌های مرگ در خراسان‌جنوبی بیداد می‌کند

کمپین‌ها یا پویش‌های مردمی سال‌هاست در بسیاری از نقاط جهان در جهت بسیج عمومی برای تحقق مطالبات گروه‌های مختلف اجتماعی فعالیت می‌کنند. این مسئله با توجه به میزان اثربخشی و موفقیت اعضا و مدیران کمپین در جلب حمایت گروه‌های ذی‌نفوذ و ذی‌نفع در کشورهای مختلف متفاوت است.

وقایع اتفاقیه نوشت: برخی کمپین‌ها با رعایت این موارد و همراهی سیاست‌گذاران با برنامه‌هایشان به نتیجه مطلوب می‌رسند و برخی دیگر مانند کمپین «اعتراض به جاده‌های مرگ خراسان جنوبی»، با وجود همراهی و همگامی بسیاری از مردم منطقه به‌دلایل نامعلومی هنوز به نتیجه دلخواه خود نرسیده و در اثر فشارهای وارده از سوی برخی مسئولین به حالت نیمه‌فعال درآمده‌اند.

کمپینی متفاوت

کمپیـــن که در لغـــت نیز به معنـــای مبارزه و کارزار اســـت؛ تلاش دستـــه‌جمعی، برنامه‌ریزی‌شده و زمانبنـــدی شده است تا در نتیجه آن هدفی مشخص که مبتنـــی بر خواست جمعی است، محقق شود. درکمپیـــن‌های اجتماعی که با اهداف مختلف و به‌صورت مستقل شکل می‌گیرند، عمدتا تغییر برخی سیاست‌گذاری‌ها و تحقق رفاه اجتماعی برای سایر شهروندان مدنظر گرداننـــدگان است.

در ایران سابقه تشکیل کمپین‌ها به شکل مدرن آن به یک دهه اخیر بر می‌گردد؛ کمپین‌هایی که عمدتا حول تأمین حداقل خواست‌های حقوقی شهروندان شکل گرفته‌اند و بعضا موفقیت‌آمیز هم بوده‌اند. بااین‌همه اگرچه تا پیش از این ایجاد کمپین‌ها تنها محدود به جلسات و هم‌اندیشی‌های چهره‌به‌چهره می‌شد اما حالا به کمک گسترش شبکه‌های اجتماعی و شبکه‌های پیام‌رسان، تعداد کمپین‌های تشکیل‌شده در فضای مجازی روبه گسترش است. این مسئله نه تنها می‌تواند به گسترش فرهنگ مشارکت جمعی و گفت‌وگوی اجتماعی در بین شهروندان کمک کند که در صورت مستمربودن و مستقل‌بودن می‌تواند ضمن همراه کردن تعداد بیشتری از افراد برای حل یک مشکل اجتماعی، به مثابه اهرم فشاری قانونی، دولت‌ها را به اصلاح برخی از سیاست‌گذاری‌ها وادار و ترغیب کنند.

کمپین اعتراض به جاده‌های مرگ خراسان‌جنوبی، یکی از کمپین‌هایی است که با درک یک معضل بزرگ اجتماعی یعنی حادثه‌خیز بودن جاده‌های مواصلاتی استان در شبکه پیام‌رسان تلگرام شکل گرفت و البته از قواعد «توهم حضور در فعالیت‌های اجتماعی از طریق فضای مجازی» تبعیت نمی‌کرد. خواست کمپین مشخص بود؛ آنها می‌خواستند با ارائه شواهد و اسناد واقعی از وضعیت عبورومرور در جاده‌های استان، مسئولین را نسبت به غیر‌ایمن بودن وضعیت راه‌ها آگاه کنند.

چرا کمپین تشکیل شد

سابقه تشکیل چنین کمپین‌هایی در فضای مجازی به سال گذشته و زمان تشکیل کمپین جاده مرگ مسجد سلیمان- اهواز برمی‌گردد اما حالا حادثه‌خیز بودن جاده‌های خراسان‌جنوبی، پای مردم شرق کشور را نیز به کمپین‌های مجازی باز کرده است.

وقتی وارد گروه می‌شوید هیچ اطلاعاتی درباره چرایی تشکیل گروه در قسمت اینفو ثبت نشده است و وقتی با مدیر گروه صحبت می‌کنیم، می‌گوید: به‌دلیل فشارهایی که برای تشکیل گروه و استمرار فعالیت آن به ما وارد شده، خیلی از اطلاعات برداشته شده است.

تقریبا تمام پست‌هایی که گذاشته‌شده، حول محور وضعیت جاده‌ها، تعداد کشته‌ها و مصدومین حوادث جاده‌ای محورهای بیرجند- قائن، طبس- یزد و نقاط دیگر استان است. گروه پر است از عکس‌ها و اعلامیه‌های کسانی که در حوادث رانندگی در همین جاده‌ها از بین رفته‌اند؛ مادری از مرگ فرزندش در جاده بیرجند به قائن گفته و پسری با انتشار اعلامیه ختم پدرش از غمی که تاب تحمل آن را ندارد، گله کرده است. دبیر گروه، جوانی است به نام محمد چهکندی که 24 ساله است و درشهرستان بیرجند زندگی می‌کند. می‌گوید کمپین را براساس یک ایده مشترک که در کانون فعالان مجازی استان طرح شده، تشکیل داده است. او به همراهی دوستانش در شکل‌گیری کمپین هم اشاره می‌کند و می‌گوید: دغدغه جمعی همه این بود که با صدای بلند خواسته مشترکمان را به گوش مسئولین برسانیم.

«باورتان نمی‌شود هربار که برای کاری به شهرهای اطراف می‌رویم، انگار قرار است برای بار آخر خانواده را ببینیم، آن‌قدر وضعیت راه‌ها خطرناک و غیرایمن است که خانواده‌ها همیشه دل‌نگران فرزند، مادر، پدر، برادر و خواهری هستند که در این جاده‌ها رفت و آمد می‌کند.»او که به گفته خودش به‌دلیل طولانی‌شدن کار کمپین، نام کاربری‌اش را در تلگرام به «ناتمام» تغییر داده با ابراز خوشحالی از اینکه تعدادی از رسانه‌ها و برخی از مسئولین در این راه همراه آنان شده‌اند، درباره چگونگی شکل‌گیری گروه و وضعیت فعلی آن به «وقایع‌اتفاقیه» می‌گوید: در حدود یک‌ماه پیش بود که گروه پویش مردمی اعتراض به وضعیت جاده‌های خراسان‌جنوبی - جاده‌های‌مرگ - در اعتراض به افزایش تصادفات محورهای برون‌شهری در فضای مجازی «تلگرام» راه‌اندازی شد. ما کمپین را از بیرجند و با یک دغدغه جمعی و دقیقا از سی‌ام تیر 95 شروع کردیم. راستش این مناطق، از جمله مناطقی است که از بسیاری از امکانات رفاهی مثل وجود جاده‌های مناسب، محروم است. می‌گوید، این را از آمار بالای کشته‌های ناشی از حوادث رانندگی می‌شود فهمید.

چهکندی به آمار تلفات در روزهای ابتدایی مرداد اشاره می‌کند و می‌گوید: از همان ابتدای شروع کمپین در مدت 10 روز، 14 نفر در جاده‌های استان در اثر تصادف کشته شدند. این مسئله طبیعتا همراهی مردم را برای نجات جان مسافران جاده‌های مرگ بیشتر کرد. از همان ابتدا شروع کمپین مجازی‌مان، خیلی‌ها همراهمان شدند. از بین خودشان نمایندگانی را انتخاب کردیم که صدای گروه‌های مختلف مردمی باشند. به‌تدریج از شهرهای دیگر هم به ما پیوستند.

فریاد می‌زنیم تا صدایمان را بشنوند

اعضای این گروه با شعار «همه فریاد کنیم تا صدایمان به گوش مسئولان برسد» اعتراض خود را به وضعیت جاده‌های استان اعلام کردند و پس از گذشت چهار روز، تعدادشان به پنج هزار نفر رسید.

دبیر پویش مردمی اعتراض به جاده‌های مرگ استان، درباره انتخاب تلگرام برای تبلیغات کمپین می‌گوید: خب، این روزها دسترسی به فضای مجازی و پیام‌رسان‌هایی مثل تلگرام، برای اکثر مردم امکان‌پذیر است. به‌همین دلیل، راحت‌ترین راه این بود که کمپین را با یک فکر جمعی از همین‌جا شروع کنیم.

به گفته او حرکت‌های برخی از افراد که در گروه حضور داشتند، باعث می‌شد موضوع جدی‌تر پیگیری شود. به پست‌های گذاشته‌شده روی گروه اشاره می‌کند و می‌گوید: برخی از اینها خودشان عزیزی را در همین جاده‌های استان از دست داده بودند؛ پست می‌گذاشتند که «بچه‌ام پدرش را ندیده بود که تصادف او را از ما گرفت»، دیگری اعلامیه عزیزش را می‌گذاشت؛ خلاصه همه اینها باعث می‌شد بیشتر متوجه فجایعی که در جاده‌ها رخ می‌دهد، شویم. نکته جالب این بود که کم‌کم گروهی از کارشناسان و مهندسان راه هم به ما پیوستند؛ کسانی که در استان و خارج از استان فعالیت داشتند و آنها هم با آگاهی از معضلات راه‌ها در این خصوص ابراز نگرانی و اعلام می‌کردند که ما بارها این مسئله را به مسئولین گوشزد کرده‌ایم اما نمی‌دانیم چرا روی این مسئله به‌صورت جدی کار نمی‌شود.

آنها هم ما را تشویق کردند تا با تداوم پویش، مسئولین را برای سرعت‌بخشیدن روند عمران جاده‌های استان بسیج کنیم.

چهکندی معتقد است تا رسیدن به نتیجه نهایی، زمان زیادی باقی مانده است و مشخص نیست که با توجه به فشارهای واردشده، بتوانیم کمپین را روی فضای مجازی حفظ کنیم یا خیر اما در هر صورت این خواست جمعی در بین مردم استان شکل گرفته و تبدیل به یک مطالبه جدی شده است که تا رسیدن به نتیجه مطلوب هم ادامه خواهد داشت.

از او درباره فشارهای وارد‌شده بر مدیران کمپین می‌پرسم، می‌گوید: برخی‌ها شاید دراین مدت، فکر و خیال‌های سیاسی کردند و برخی هم به‌فکر تغییر و تحول در مسئولان شدند و برخی هم نگران میزشان...، اما بهتر است همه بدانیم که فقط خواسته ما مردم توجه به این درد بزرگ است که هر روز جان یکی از عزیزانمان را می‌گیرد و هیچ سیاسی‌بازی و منفعت‌طلبی در کار نبوده و نیست.

او اشاره می‌کند به اینکه تاکنون توانسته‌اند با مدیر کل راه‌های استان و نماینده‌شان در بیرجند ارتباط بگیرند و قرار شده‌است اقدامات لازم درباره روند ساخت‌وساز جاده‌های استان انجام شود اما مشخص نیست این روند تا چه زمانی به طول بینجامد.

به عقیده او اتفاق بزرگی که در کمپین اعتراض به جاده‌های مرگ افتاد، همراهی و همدلی مردم برای یک خواست جمعی بود. «پیوستن کانال‌ها، روزنامه‌ها و سایت‌های معتبر و پربازدید استانی و کشوری به پویش مردمی و حمایت از این پویش، همراهی هنرمندان استانی با سرودن شعر، ساخت مستند، ساخت کاریکاتور و قطعه‌های طنز درباره جاده‌های مرگ، عذرخواهی معاون استاندار، جناب آقای نخعی‌نژاد از مردم بابت وضعیت بد جاده‌ها و تشکر از پویش مردمی در فضای مجازی، دیدار نماینده مردم بیرجند، خوسف و درمیان با معاون پارلمانی وزیر راه و تذکر به ایشان بابت حرکت مردمی اعتراض به جاده‌ها و پیگیری وعده‌های قبلی، باز شدن پای سرمایه‌گذار آلمانی به جاده قائن - بیرجند برای اولین‌بار، حضور معاون شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل‌و‌نقل کشور در جاده قائن - بیرجند، آغاز عملیات اجرائی طرح روسازی بتنی برای زیرساخت آسفالت در محور قائن - بیرجند برای اولین‌بار در کشور، از جمله مهم‌ترین دستاوردهای پویش مردمی اعتراض به جاده‌های مرگ بود که امیدوارم با ادامه‌یافتن آن بتوانیم از نگرانی‌های شهروندان شهرهای مختلف خراسان جنوبی بکاهیم.»

همه جاده‌های اینجا جاده مرگ هستند

محمدرضا امیرحسنخانی، نماینده مردم فردوس، طبس، سرایان و بشرویه خراسان‌جنوبی در مجلس دهم، ضمن برشمردن مشکلات راه‌های مواصلاتی استان و تأکید بر ضرورت تأمین اعتبارات لازم برای اصلاح وضعیت جاده‌های استان درباره پویش مردمی اعتراض به جاده‌های مرگ، به «وقایع‌اتفاقیه» می‌گوید: البته این حرکت کاملا مردمی است، اگرچه برخی‌ها تلاش می‌کردند این حرکت مردمی را سیاسی‌کاری تعبیر کنند اما واقعیت این است که دغدغه‌های مردم درباره وضعیت جاده‌های استان باعث به وجود‌آمدن این پویش مردمی شد و بی‌انصافی است اگر با بهره‌برداری سوء، دولت را مسئول اصلی وضعیت بد جاده‌ها بدانیم. امیرحسنخانی ادامه می‌دهد: به‌هرحال سال‌هاست که وضعیت جاده‌های خراسان‌جنوبی، خطرناک است و این را آمار بالای تلفات و مصدومیت‌های ناشی از حوادث رانندگی در استان نشان می‌دهد. واقعیت این است که همه جاده‌های استان، جاده‌های مرگ هستند و نمی‌توان این واقعیت را کتمان کرد. تصادفاتی که منجر به مرگ تعداد زیادی از هم‌وطنانمان می‌شود، عمدتا در جاده‌های فردوس- تربت، تربت- مشهد و بیرجند به قائن است. به گفته امیرحسنخانی درصد بالایی از تصادفات منجر به فوت در محورهای مواصلاتی استان به مشهد و بالعکس رخ می‌دهد.

امیرحسنخانی ادامه می‌دهد: قبلا این جاده‌ها دو طرفه بودند و اتوبانی وجود نداشت اما در حال حاضر خیلی از این جاده‌های دو طرفه تبدیل به اتوبان شدند. در واقع از سال‌های 83،84 ساخت اتوبان‌ها در دستورکار محورهای مواصلاتی استان خراسان‌جنوبی قرار گرفت اما کماکان برخی از جاده‌ها دوطرفه است.

امیرحسنخانی ادامه می‌دهد: اکثر اتوبان‌هایی که به آنها اشاره کردند، چهاربانده هستند درحالی‌که با توجه به حجم بالای مسافر و زائرینی که از این استان عبور و مرور می‌کنند، اتوبان‌ها باید 6 بانده باشند.

به گفته این نماینده مجلس، بودجه و اعتباراتی که مجلس برای این قضیه اختصاص می‌دهد باید بیشتر باشد. امیرحسنخانی در این خصوص می‌گوید: حداقل دو هزار میلیارد بودجه نیاز است تا جاده‌ها از این وضعیتی که در آن قرار دارند، نجات پیدا کنند.

در حالی‌که این نماینده مجلس ابراز امیدواری می‌کند که با حضور سرمایه‌گذاران خارجی و با ارائه طرح‌های پیشنهادی دولت به مجلس و تزریق نقدینگی می‌توانیم شاهد بهترشدن اوضاع جاده‌های معروف به مرگ استان باشیم اما هنوز سخنگوی پویش مردمی اعتراض به جاده‌های مرگ می‌گوید تا به‌نتیجه رسیدن پویش راه درازی باقی است که تنها در صورت عملیاتی‌شدن وعده‌های مسئولین، امکان تحقق آنها وجود دارد. به گفته چهکندی حالا که در نتیجه فشارهای واردشده مجبور شده‌ایم گروه مجازی‌مان را منحل کنیم، امیدواریم به وعده‌هایی که به ما داده‌اند عمل کنند تا خواست جمعی که کمپین براساس آن شکل گرفت به نتیجه برسد و خانواده‌های کمتری داغدار عزیزانشان شوند.