بازتاب جهانی فیلترشدن «پوکمون گو» در ایران

 اکنون حدود یک ماه از عرضه و انتشار بازی مبتنی بر واقعیت افزوده «پوکمون گو» می‌گذرد و طی این مدت کوتاه این بازی توانسته است حاشیه‌ها و جار و جنجال‌های زیادی به راه اندازد. هنوز این بازی رسماً در همه نقاط دنیا از جمله ایران عرضه رسمی نشده، ولی مسئولان ایرانی ظاهراً بنا به دلایل امنیتی این بازی را نیامده فیلتر کرده‌اند!

با این مقدمه، افزوده است: از زمانی که موضوع بازی پوکمون گو، به یک جریان بزرگ تبدیل شد، در مورد عرضه آن در ایران بحث‌هایی بازتاب جهانی فیلترشدن «پوکمون گو» در ایراندر جریان بود. این حدس و گمان به خوبی می‌رفت که با توجه به حاشیه‌هایی که این بازی در اروپا و به‌ویژه آمریکا رقم زده است، حضور آن در ایران می‌تواند چالش جدی به همراه داشته باشد و احتمال فیلتر شدن این بازی از همان ابتدا احتمالی قریب به یقین بود.

اما زمانی این احتمالات بیش از همه رنگ واقعیت به خود گرفت که به تدریج بنیاد ملی بازی های رایانه ای ـ که خود را متولی حوزه سرگرمی های رایانه ای در کشور می داند ـ یکباره و یک شبه بیانیه عجیب و غریب، شرط و شروطی برای حضور این بازی در ایران مطرح کرد؛ شرط و شروطی که مشخص بود، یک نوع از رجز خوانی خارج از عرف برای بازی است که تنها ظرف یک هفته بیش از 7 میلیارد دلار ارزش شرکت طراح خود را افزایش داده است.

چندی پیش، روابط عمومی بنیاد ملی بازی های رایانه ای گزارش داد، این بنیاد با ناشر بازی مکاتبه و شرایط ورود به ایران را به آن‌ها این گونه اعلام کرده است: بازی پوکی‌مان گو - پوکمون گو - به دلیل ویژگی‌های خاص و نحوه بازی شدن، در یک ماه گذشته، جنجال‌های فراوانی در مسائل مختلف اجتماعی، فرهنگی و امنیتی به ‌وجود آورده است که باعث شده این بازی فراتر از یک بازی صرف باشد و حتی توسط برخی از دولت‌ها محدود یا ممنوع شود.

بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای نیز در مکاتبه با ناشر این بازی، دو شرط قرارگیری سرور کاربران ایرانی در داخل کشور و تعیین موقعیت‌های مکانی بازی با هماهنگی بنیاد را برای ورود رسمی بازی به ایران الزامی دانست.

مشخص نیست، هدف بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای از تعیین شرط برای نینتندو چیست؛ اما کاملا مشخص است که مسئولان این بنیاد، درک درستی از ماهیت این بازی و شرایط آن ندارند که شرط عجیب و جالب توجه «تعیین موقعیت‌های مکانی بازی با هماهنگی بنیاد»! را برای نینتندو مطرح کرده‌اند. حدس اینکه احتمالا مقامات نینتندو با مواجهه با یک چنین پیشنهادی چه حسی داشته‌اند نیز در نوع خود می‌تواند جالب توجه باشد! موضوع قرارگیری سرورها در ایران نیز اکنون تبدیل به بند ترجیع گفتار همه مسئولان در مورد بازی‌ها و شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌ها شده است.

جالب آنکه تنها در دو روز بعد، یکباره موضع بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای 180 درجه تغییر کرد و معاونت نظارت و ارزشیابی این نهاد گفت، بازی پوکی‌مان گو توسط بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای فیلتر نشده است!

جواد امیری گفت: بازی پوکی‌مان گو فاقد محتوایی است که سبب ممنوعیت آن شود و این بازی با محتوای موجود، از نظر خط قرمزها و الگوهای مشخص شده، مجاز است اما این بازی یک فراسرگرمی است و استعلام از سایر نهادهای مرتبط از جمله نهادهای امنیتی، لازمه صدور مجوز نهایی برای این بازی است.

این نوسان عجیب و غریب که البته این روزها کم شاهد آن نیستیم، همچنان ادامه داشت تا آنکه دو روز قبل، عبدالصمد خرم‌آبادی، معاون قضایی دادستان‌کل کشور به ماجرا پایان داد و بیان کرد: بازی «پوکمون‌گو» بدون هیچ مخالفی در کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه فیلتر شده و نهادهای امنیتی نیز از فیلتر شدن این بازی تقدیر کردند.

خرم‌آبادی اشاره کرده بود: این بازی نه ‌تنها در کشور ما بلکه در بیشتر کشورها، یک بازی خطرناک شناخته شده و کشورها با این بازی برخورد کردند و در بسیاری از جاها فیلتر است.

اما در حالی معاون قضایی دادستان کل کشور به موضوع فیلتر شدن پوکمون گو در بسیاری از کشورها اشاره نموده که بنا بر اسناد، ایران اولین کشوری است که این بازی را رسما فیلتر کرده است و نکته جالبتر آنکه این بازی هنوز به شکل رسمی برای ایران هم منتشر نشده و ایران در فهرست کشورهایی که پوکمون گو در آنها رسما عرضه شده، نیست.

همین موضوع است که باعث شده امروز و دیروز بسیاری از رسانه های خارجی، موضوع فیلتر شده پوکمون گو در ایران را بازتاب دهند؛

راه حل ماجرا در چیست؟

قطعا و بدون شک، بازی پوکمون گو حاشیه‌ها و دردسرهای بسیاری داشته و تصمیم به مسدود کردن این بازی در ایران - صرف نظر از مشکلات امنیتی که داشته - از بسیاری از حواشی دیگر نیز جلوگیری می‌کند. در نتیجه نمی‌توان چندان مخالفتی با فیلتر شدن این بازی داشت؛ کما اینکه آن‌گونه که ذکر شد از همان ابتدا نیز مشخص بود، پای این بازی به ایران نخواهد رسید، ولی مسأله اساسی در دو موضوع است که باید مورد توجه قرار گیرد.

اول از همه موضوع برخورد مسئولان با این بازی است که منجر به آن شده تا اظهارات ضد و نقیض و سردرگمی فراوان پیرامون حضور این بازی در ایران شکل بگیرد. از مواضع نوسانی بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای گرفته تا اظهارات معاون قضایی دادستان کل کشور و آمار اشتباهی که برای توجیه فیلترینگ ارائه کرده است.

موضوع دیگر اینکه نحوه تشریح چرایی فیلتر شدن این بازی در ایران اکنون منجر به آن شده که بسیاری از رسانه‌های خارجی، روی این خط حرکت کنند که ایران بنا به دلایل امنیتی این بازی را مسدود کرده و کاملا مشخص است، این رسانه‌های خارجی - به‌ویژه خبرگزاری بی‌بی‌سی که اولین‌بار این موضوع را بازتاب داده - چه مفهوم و مقصودی از لفظ «دلایل امنیتی» برای ایران ایفاد می‌کنند.

جا داشت، مسئولان ایرانی نه با دستپاچگی و سراسیمگی بلکه کاملا با طمأنینه و بدون حساسیت با مسدود شدن این بازی برخورد می‌کردند، تا اکنون در کمتر از دو هفته، چهره‌ای بسته و امنیتی از ایران - بعد از ماجرای جمع شدن آیفون‌ها از سطح بازار - ارائه نشود.

موضوع دیگر آنکه مسئولان چه جایگزینی برای بازی پوکمون گو یا سایر محتوای فیلتر شده در حال حاضر دارند که مورد اقبال مخاطبان ایرانی و جایگزینی برای سرگرمی‌ها و محتوای محروم شده از آن باشند؟

جالب است بدانید که کشور روسیه با همکاری نهادهای دولتی و یک شرکت سازنده بازی اقدام به معرفی جایگزینی جالب توجه برای پوکمون گو کرده است. این بازی دقیقا مکانیزمی مشابه با پوکمون گو دارد؛ اما در سبک بازی جدید ارائه شده، کاربران به جای اینکه به دنبال شخصیت‌های تخیلی و کارتونی پوکمون بروند، باید به مراکز فرهنگی و تاریخی سر زده و از بخش‌هایی خاص از آن ها عکسبرداری کنند.

مجسمه و آثار شاعران و مشاهیر ادبی و تاریخی مانند آلکساندر پوشکین، یوری گاگارین و دیگر مفاخر ملی به عنوان جایگزین و هدف اصلی تصویربرداری در این بازی معرفی شده اند و زمانی که کاربران به فاصله پنجاه متری از سوژه های فرهنگی مورد نظر می رسند، قادر به مشاهده مجازی شخصیت‌های فوق از طریق موبایل‌هایشان بوده و می‌توانند با آن‌ها ارتباط برقرار کنند.

در واقع روس‌ها به خوبی از یک تهدید برای خود فرصتی استثنایی به‌وجود آورده‌اند و ضمن آن از ایجاد یک خلأ بزرگ در فکر و روان کاربران خود نیز جلوگیری کرده‌اند؛ اما بنیاد ملی بازی‌های رایانه ای در ایران، تنها کاری که کرده، گذاشتن شرط و شروط برای نینتندوست که اساسا هنوز به ایران برای عرضه بازی خود فکر هم نکرده است!