معماری معاصر ایرانی زیر تیغ لودرها در تهران

روزنامه آفتاب یزد در یادداشتی به قلم پیمان عطایی آشتیانی *کارشناس ارشد معماری و شهر سازی، استاد دانشگاه نوشت:

هر از گاهی از شهر تهران خبر می‌رسد که بناهای تاریخی و ارزشمند زیر تیغ لودرها می روند. بناهایی که بخشی از تاریخ این شهر هستند، قربانی ساخت و سازهای جدید می‌شوند.

ساخت و سازهایی که حالا دیگر رنگ و بوی معماری ایرانی این سرزمین کمتر در آنها دیده می شود. اما بیشتر اخبار مرتبط با تخریب ها به بناها و خانه هایی محدود می‌شود که مشخصا واجد ارزش بودن آنها توسط کارشناسان میراث فرهنگی قابل تشخیص است.

اما تاریخ معماری در این شهر یک روی دیگر نیز دارد؛معماری معاصر. معماری که آرام آرام با تلفیق معماری اروپایی و ایرانی در دوره قاجار آغاز شد و در دوره پهلوی توسط معمارانی مثل وارطان و هوشنگ سیحون هویت بومی تر پیدا کرد. بناهای واجد ارزشی که توسط معماران ایرانی و حتی خارجی در این دوره در تهران ساخته شده اند، بخشی مهجور مانده از تاریخ معماری ایران هستند. بناهای مدرن با معماری های ارزشمند که تشخیص آنها نیازمند آشنایی بیشتر با دوره های معماری این شهر است.

نبود آشنایی و شناخت این بناها باعث شده که تخریب آنها نسبت به آثاری که قدمت و ارزش‌شان هویدا تر است.

و به عنوان میراث فرهنگی شناخته می شوند، راحت تر باشد. به طور مثال تخریب یک بنا از دوره قاجار با ویژگی‌های معماری این دوره در تهران پر سر و صدا تر از تخریب یک بنا با معماری معاصر واجد ارزش است.

همین امر باعث شده که حتی گاهی مالکان بناها نیز از ارزش معماری ملک خود بی‌خبر باشند.
کاخ ملکه توران یا خانه ای که در خیابان پسیان قرار داشته و براساس الگویی برای یک خانه ویلایی ساخته شده بود، از جمله این بناهاست که ناشناس بودنش، باعث شد تا زمانی که لودرها به این بنا قشون کشی نکرده بودند، حتی همسایه ها از ارزش های آن بی خبر باشند. هر چند اقدام برای تخریب این بنا با اعتراض معماران مواجه شد، اما مالک بنا در آخر این خانه واجد ارزش را تخریب کرد.

تغییر و تخریب در بناهای واجد ارزش از دوره معماری معاصر در تهران اما پیشینه طولانی دارد. سال گذشته مسئولان شعبه بانک ملی واقع در خیابان انقلاب اقدام به تغییر نمای شعبه خود با کامپوزیت کردند، بدون آنکه متوجه باشند این بنا طراحی یکی از برجسته‌ترین معماران دانمارکی به نام ورن اتزون و همکارش هانس مانک هانسن است و بیش از 50 سال قدمت دارد.

همان زمان این اتفاق نیز با اعتراض معماران و تجمع روبروی این شعبه مواجه شد. هر چند مسئولان بانک ملی با متوجه شدن ارزش های معماری بنا ، نمای آن را به شکل اولیه برگرداندند، اما بناهای ناشناخته بسیاری با معماری واجد ارزش دوره معاصر هر روز در این شهر تخریب می شود. در این میان سازمان میراث فرهنگی نیز برنامه و توان درستی برای شناخت و ثبت این بناها ندارد و به نظر می‌رسد کارشناسان این سازمان بیشتر روی بناهای تاریخی مسلط هستند.

اتفاقی که منجر شده تخریب بناهای با معماری واجد ارزش و متعلق به دوران معاصر راحت تر صورت گیرد.

به نظر می رسد این سازمان برای ثبت و حفظ این بناها و بازنمایی ارزش‌های آنها در معماری کنونی شهر، نیازمند همیاری بیشتر معماران در عرصه شناخت و ثبت این بناها است.