انتخابات الکترونيکي در‌هاله‌اي از ابهام

معاون اجرايي و امور انتخابات شوراي نگهبان روز گذشته اعلام کرد: «الکترونيکي کردن انتخابات آينده در دستور کار شوراي نگهبان است.» انتخابات الکترونيکي، پروسه‌اي است 17 ساله که هنوز به مرحله اجرا نرسيده است. «انتخابات الکترونيک» در تمام اين سالها به يکي از سوژه‌هاي اصلي مسئولان مرتبط با انتخابات و رسانه‌ها بدل شده است. وقتي تنور انتخابات داغ و اخبار مرتبط با آن همه جا پخش مي‌شود، اخبار مربوط به انتخابات الکترونيک هم منتشر مي‌شود. اين سوژه البته با اين سؤال کليدي همراه است «با وجود اين همه اظهار تمايل و استقبال مجريان، ناظران و کارشناسان چه مانعي بر سر تحقق اين وعده وجود دارد؟» سريال اعلام آمادگي‌ به صورت رسمي‌از دولت اصلاحات آغاز شده، در 8?سال دولت نهم و دهم استمرار يافته و در دولت يازدهم نيز همچنان ادامه دارد. در کنار دولت‌ها، شوراي نگهبان به عنوان روي ديگر انتخابات هم همواره در توصيف محسنات اين شيوه انتخاباتي، سخن گفته‌اند، اما تاکنون، مجوز لازم را صادر نکرده?اند.

انتخابات الکترونيک چه مي‌شود؟

سيامک ره‌پيک در همايش ناظران امين در ميناب که روز گذشته برگزار شده بود، درباره انتخابات الکترونيک گفت: «همکاري با دستگاه‌ها به ويژه دستگاه‌هاي مجري، نقش بسيار مهمي‌در برگزاري صحيح انتخابات دارد.» او با اشاره به وظيفه پيروي از قانون در همه امور از جمله مسائل اقتصادي، دفاعي و امنيتي گفت: «آموزش، سازماندهي، بي‌طرفي، انگيزه و پشتکار شرط لازم است. بيش از 250 هزار نفر ناظر در کشور، نظارت 2 انتخابات مهم و جدي گذشته را برعهده داشتند.» نزديک به انتخابات مجلس شوراي اسلامي‌ که اسفندماه سال گذشته برگزار شد، باز ماجراي انتخابات الکترونيک نيز در صدر خبرها قرار گرفت. حتي گفته شد در بعضي نقاط قرار است از اين شيوه استفاده شود اما هيچ اتفاقي نيفتاد.

بودجه؛ بهانه يا مانع؟

آنچه تاکنون منتشر شده است، اينکه يکي از موانع اصلي بر سر راه اجرايي شدن اين شيوه انتخاباتي، بودجه است. وزير کشور سال گذشته اعلام کرد انتخابات الکترونيکي نيازمند 350 تا 400 ميليارد تومان هزينه است. او گفت: «در صورت تأمين اين بودجه از سوي دولت قطعا انتخابات را در تمام کشور الکترونيکي برگزار مي‌‌کنيم. نمي‌توانيم انتظار داشته باشيم در شرايط کنوني با پايين آمدن قيمت 50 درصدي نفت و مشکلات ناشي از تحريم‌ها اين بودجه حتما تأمين شود.» او با اين حال تأکيد کرد اگر بخشي از بودجه مورد نياز هم از سوي دولت اختصاص يابد، با اولويت شهرهاي بزرگ انتخابات را الکترونيکي برگزار مي‌کنيم. ابراهيميان، سخنگوي شوراي نگهبان هم پيش از اين مشکل بودجه را مانع اصلي تغيير شيوه سنتي انتخابات دانسته بود. او 15 ارديبهشت سال گذشته اعلام کرد: «شوراي نگهبان در پيشنهاد بودجه خود به هيأت وزيران، مسأله انتخابات الکترونيک را به عنوان يک گزينه مطرح کرد که اگر قرار است انتخابات در کشور، الکترونيکي برگزار شود، شوراي نگهبان به چه ميزان بودجه نياز دارد، اما ظاهرا پيشنهاد شورا حذف شده است، برداشت ما نيز از اين اقدام اين بود که فعلاً تصميمي‌در مورد برگزاري انتخابات به صورت الکترونيک در تمام سطوح وجود ندارد، اما اين احتمال وجود دارد که به صورت محدود در برخي موارد انتخابات الکترونيک برگزار شود.» اما داريوش قنبري، فعال سياسي اصلاح‌طلب معتقد است بودجه تنها بهانه‌اي براي اجرايي نشدن اين شيوه انتخاباتي است. او در گفت‌وگو با «مردم‌سالاري» مي‌گويد: «بالاخره انتخابات هزينه دارد. اگر ما براي الکترونيکي کردن انتخابات هزينه کنيم، قطعا اين طور نيست که فقط براي يک انتخابات باشد. زيرساختها که مهيا شود براي سالهاي متمادي اجرا خواهد شد. من فکر مي‌کنم هزينه‌دار بودن در مقابل سرعت و دقت بالا، موضوع خاصي نيست.» او معتقد است بالاخره روش سنتي هم هزينه‌هايي دارد و در عين حال هم مشکلاتش هم زياد است. اما همچنان اجرايي نمي‌شود.» اينها درحالي است که سال 1389 و در آستانه انتخابات مجلس نهم، مصطفي محمدنجار وزير کشور وقت وعده برگزاري انتخابات الکترونيک را داد و مديرکل دفتر انتخابات وزارت کشور هم تأکيد کرد: «اين وزراتخانه در صورت تأييد شوراي نگهبان آمادگي اين را دارد که از صفر تا100 مراحل نهمين دوره مجلس شوراي اسلامي‌را رايانه‌اي برگزار کند.» در ارديبهشت ماه 92 و در آستانه انتخابات رياست جمهوري يازدهم «محمدحسن نامي»، وزير وقت ارتباطات هم از آمادگي 70 هزارصندوق الکترونيکي براي انتخابات خبر داد اما اين بار هم رؤياي انتخابات الکترونيکي محقق نشد.

چرا بايد از شيوه سنتي عبور کرد؟

امير شجاعان رييس مرکز توسعه دولت الکترونيک ، فناوري اطلاعات و آمار وزارت کشور و رييس کميته فناوري اطلاعات انتخابات در ستاد انتخابات کشور درباره اينکه چرا لازم است از شيوه سنتي برگزاري انتخابات گذر کرده و به شيوه الکترونيکي و مدرن آن وارد شويم، گفته است: «وقتي يک فرايند را رايانه اي مي‌کنيم دنبال افزايش سرعت هستيم. مي‌خواهيم دقت را بالاببريم و کاهش هزينه داشته و اطمينان بيشتري از انجام صحيح فرآيندها حاصل کنيم. انتخابات هم مثل همه فرايندهاي ديگر نياز دارد که اين اتفاق بيفتد. در واقع مدت‌هاست نظام به اين نتيجه رسيده که در ارتباط با انتخابات از ظرفيت رايانه استفاده کرده و بتواند سرعت، دقت و شفافيت و کاهش هزينه را رقم بزند.» او به کاهش هزينه اشاره کرده است که در واقع بحث کمبود را منتفي مي‌کند. داريوش قنبري نيز در اين باره مي‌‌گويد: «به رغم اينکه سالها بحث الکترونيکي کردن انتخابات مطرح شد اما اراده اي براي اين کار وجود ندارد. به نظر مي‌رسد به همين روش سنتي عادت شده است.» او درباره مزاياي اين شيوه مي‌گويد: «انتخابات الکترونيک مزاياي زيادي دارد. دقت بالا، جلوگيري از تخلفاتي که احتمالا در روش سنتي وجود دارد. احتمال تقلب در اين روش کمتر مي‌شود و سرعت عمل بالا مي‌رود. در گذشته مي‌گفتند اين شيوه را نمي‌شود در کل کشور اجرايي کرد. اما الان اين کاستي‌ها برطرف شده است. من فکر مي‌کنم در اکثر نقاط کشور اين امکان وجود دارد. در جاهاي ديگر هم مي‌شود از روشهاي ترکيبي استفاده کرد. گرچه به نظرم نقاط مشکل دار خيلي معدود هستند. منتها من فکر مي‌کنم با توجه به چيزهايي که در طول اين سالها ديده‌ايم، اراده‌اي براي اين کار وجود ندارد.»

راهي جز حرکت به سمت انتخابات

الکترونيک وجود ندارد

اين عضو شوراي مرکزي حزب مردم‌سالاري همچنين معتقد است براي بهتر اجرا شدن دموکراسي در کشور نياز است که انتخابات الکترونيک حتما پياده شود. او در اين باره مي‌گويد: «با توجه به پيشرفت رسانه‌هاي اجتماعي، بسياري از کشورها به اين سمت مي‌روند که دموکراسي الکترونيکي هم داشته باشند. در اين شيوه حتي براي موارد جزئي‌تر هم از مردم نظرخواهي مي‌شود و مديريت کشور بهتر مي‌شود. به نظرم اگر زيرساخت‌هاي لازم براي انتخابات الکترونيکي در کشور مهيا شود حتي مي‌شود براي استفاده از نظرات مردم در تصميم‌گيري‌هاي مهم، مورد استفاده قرار گيرد. اين روش براي تعميق دموکراسي خيلي بهتر است.» بايد ديد با توجه به گفته‌هاي ره پيک آيا قرار است اين شيوه براي انتخابات سال آينده اجرايي شود يا همچنان روي ميز تصميم‌گيري‌ها خاک خواهد خورد!