حضور بدون مجوز تراریخته در معده مردم!

«محصولات تراریخته»؛ این نام بی شک برای بسیاری ناشناخته و عجیب است و احتمالا نخستین بار نیز هست که نامش به چشمشان می‌خورد یا به گوششان می‌رسد اما این به این معنا نیست که نداشتن علم و آگاهی در باره موضوعی به منزله سروکار نداشتن یا مواجه نشدن با آن موضوع باشد چنانچه همین حالا و در حالی که بسیاری از مخاطبان برای نخستین بار است که نام تراریخته یا محصولات (Genetically Modified Organisms) به گوششان می‌خورد اما معده‌شان در حال هضم یکی از این محصولات است؛ محصولاتی که از طریق مهندسی و اصلاح ژن‌های یک ارگانیسم به دست می‌آید و حدود دو دهه است که پایشان به ایران باز شده است تا جایی که به گفته مرجع ملی ایمنی‌زیستی «تمام سویا و روغن‌نباتی‌های وارداتی به ایران تراریخته هستند.» به محض مطرح شدن بحث محصولات تراریخته در ایران موافقان و مخالفان پروپاقرصی هم عرض اندام کردند و تاکنون نظرات هیچ کدام نتوانسته بر نظر طرف مقابل بچربد از این رو جدال میان موافقان و مخالفان این محصولات در کشور همچنان ادامه دارد؛ محصولاتی که علیرغم داشتن مجوز مصرف و بی‌آنکه آنالیز شوند در برخی محصولات غذایی وجود دارند و بی‌آنکه مصرف‌کنندگان اطلاعی داشته باشند آن را مصرف می‌کنند. با وجود اختلاف نظرهای شدید میان موافقان و مخالفان محصولات تراریخته در ایران اما این دو گروه در دو موضوع اتفاق‌نظر دارند؛ وجود گیاهان تراریخته در برخی محصولات وارداتی و نبود مرجع معتبر در ایران جهت بررسی‌ و آنالیز محصولات تراریخته وارداتی و داخلی.

آفتاب یزد با هدف اطلاع‌رسانی و آگاهی‌بخشی، میزگردی را با حضور موافقان و مخالفان این محصولات برگزار کرده است.در این میزگرد دکتر مسعود توحیدفر به عنوان یکی از موافقان محصولات تراریخته حضور یافت.وی که دانشیار دانشگاه شهید بهشتی در رشته بیوتکنولوژی و مهندسی ژنتیک است تاکنون 5نوع گیاه تراریخته از جمله پنبه، یونجه، گندم و... تولید کرده است. همچنین دکتر زهرا ریاضی، متخصص داخلی و عفونی و دبیر و مشاور کمیته سلامت شورای شهر تهران به عنوان مخالف محصولات تراریخته در این میزگرد حضور داشت. مشروح این میزگرد را در ادامه می‌خوانید.

توحیدفر:
هرسال به تعداد کشورهایی که در آنها محصولات تراریخته کشت می‌شود افزوده می‌شود مثل استرالیا، اسپانیا، رومانی، برزیل، آرژانتین و... آنچه در تولید محصولات تراریخته اهمیت دارد سلامتی است.

خانم دکتر ریاضی به این موضوع اشاره کردند که محصولات تراریخته افزایش عملکرد نداشته‌اند بلکه فقط افزایش سم داشته‌اند اما باید بگویم طبق آماری که رفرنس معتبر دارد این محصولات 21 درصد افزایش عملکرد، 40درصد کاهش سم و 60 درصد هم افزایش سودآوری کشاورزی دارند.

تاکنون هیچ سند و مدرکی مبنی بر مضر بودن محصولات تراریخته وجود ندارد؛ این موضوع را WHO هم اعلام کرده است. از سال 1996 یعنی از 20 سال قبل این محصولات درحال تولید شدن هستند و هنوز هیچ مدرکی در این باره به دست نیامده است.

ریاضی:

محصول پنبه تراریخته در چین موجب خودکشی کشاورزان شد چون برخلاف تبلیغ مدافعان تراریخته این تغییر ژنتیک افزایش محصول و سودآوری را به دنبال نداشت و کاملا برعکس موجب کاهش تولید و ورشکستگی کشاورزان شد.

DNA انسان با ورود این مواد به بدن دستکاری می‌شود اما این تنها یک بخش از اثرات محصولات تراریخته است، بخش دیگری اثرات این محصولات در خاک است که سال‌ها باقی می‌ماند و تاکنون مشخص شده این اثرات بی‌خطر هستند.

حرف ما مخالفان تراریخته هم این است که ما نمی‌دانیم محصولات تراریخته چه مضراتی دارند چون انجام آنالیزهای ریسک آن برایمان مقدور نیست.احتیاط هم شرط عقل است.

آقای دکتر توحیدفر! در ابتدا توضیحی در خصوص محصولات تراریخته ارائه دهید.

توحیدفر: یکی از چالش‌های بزرگی که در دنیا در بخش کشاورزی وجود دارد بحث خسارتی است که در نتیجه آفات به محصولات وارد می‌شود. به طور کلی 40 درصد محصولات در نتیجه این آفات از بین می‌روند. بحث امنیت غذایی باعث شده دنیا به دنبال رویکردی برای حل این مشکل باشد.

در گذشته معمولا از ارقامی استفاده می‌کردند که نسبت به آفات و بیماری‌ها مقاوم باشد. متاسفانه ما ارقامی نداریم که به‌طور صددرصد در مقابل آفات و بیماری‌ها مقاوم باشد. نهایتا ارقامی به کار برده شد که از یکسو تنها 10درصد جلو خسارت را می‌گرفتند و از سوی دیگر موقتی بودند و بعد از یکی، دو سال آفت‌های جدیدی به وجود آمدند که در مقابل آن مقاوم نبودند. در نتیجه دانشمندان به این فکر افتادند که چه کنند این مشکل بزرگ ملی و بین‌المللی حل شود. یکی از رویکردهایی که دانشمندان آن را مورد توجه قراردادند، استفاده از محصولاتی است که در مقابل آفات مقاومت صددرصدی داشته باشند. از این رو بحث محصولات تراریخته در سال 1996 مطرح شد.

هدف از محصولات تراریخته، تولید گیاهانی است که ذاتاً در برابر آفات مقاوم باشند و هیچ نوع آفتی نتواند به آنها نزدیک شود. همزمان با این فکر، مهندسی ژنتیک پیشنهاد داد یکسری صفات مقاومت را از موجودات یا گیاهان وحشی بگیرند و به سایر گیاهان و بذرها منتقل کنند. گیاهان وحشی عملکرد و کیفیت بسیار کمی دارند، اما بسیار مقاوم هستند.

مهندسان ژنتیک پیشنهاد کردند صفت خوب مقاومت این گیاهان را به گیاهان زراعی که عملکرد و کیفیت بالایی دارند منتقل کنند تا گیاهانی تولید شود که دیگر صددرصد مقاوم هستند و دیگر هیچ آفتی نزدیک این گیاهان و محصولات نمی‌شود.

از این پیشنهاد بسیار استقبال شد و به سرعت کشت آن در مزارع گسترش یافت به طوری که امروز 185 میلیون هکتار در دنیا زیرکشت محصولات تراریخته است. محصولاتی مثل پنبه، سویا، کلزا، ذرت و...

حتی اخیرا آمریکا این سیستم را روی سیب‌زمینی، خربزه درختی هم پیاده کرده و خربزه درختی که تمام مزارع آن در آمریکا به‌علت بیماری ویروسی از بین رفته بود مجدد احیا شده است. باید تاکید کنم هر سال محصولات جدیدی در دنیا با مهندسی ژنتیک وارد بازار می‌شوند. البته این محصولات پیش از ورود به بازار 5سال روی آنها آنالیز و ارزیابی ایمنی انجام می‌شود و اینگونه نیست که محصولات تراریخته به محض تولید وارد بازار شوند.

این ارزیابی‌ها توسط چه کسانی انجام می‌شود؟

توحیدفر: این آنالیزها و ارزیابی‌ها اینگونه نیست که هر محققی با هر روشی که بخواهد در هر جای دنیا آن را انجام دهد. یکسری استانداردهای بین‌المللی وجود دارد که در همه جای دنیا باید طبق آن ارزیابی‌های ایمنی انجام شود.

همچنین باید بگویم در کشورهایی که در آنها محصولات تراریخته کشت و هر سال به تعداد آنها افزوده می‌شود مثل استرالیا، اسپانیا، رومانی، برزیل، آرژانتین و... آنچه در تولید محصولات تراریخته اهمیت دارد سلامتی است. آنالیزهایی که روی این محصولات انجام می‌شود به‌قدری دقیق و حساب‌شده هستند که کوچک‌ترین اتفاقاتی که روی یک سلول می‌افتد را بررسی می‌کنند. خود من آنالیزهای سه ساله روی پنبه تراریخته انجام داده‌ام و تمام اجزا و ترکیبات پنبه تراریخته‌ای که خودم تولید کرده‌ام را با ترکیبات پنبه معمولی مقایسه کردم. اگر کوچک‌ترین اختلافی مشاهده کنم آن محصول را از رده خارج می‌کنم.

در نهایت ارزیابی اصلی و نهایی محصولات تراریخته را شورای ملی ایمنی زیستی که متخصصان برتر کشور در آن حضور دارند، انجام می‌دهند.

این ارزیابی‌های ایمنی و آنالیزها درحالی است که محصولات کاشته شده به روش معمولی در کشور ما هیچ‌گاه ارزیابی ایمنی نمی‌شوند. به عبارت دیگر ارزیابی‌هایی که روی محصولات تراریخته انجام می‌شود روی محصولات معمولی انجام نمی‌شود و اگر انجام شود ممکن است محصولات سنتی استانداردهای سلامتی لازم را دارا نباشند.

این موضوع نشان می‌دهد هر محصولی که تولید می‌شود چه به صورت کشت معمولی و چه به صورت دستکاری ژنتیکی باید مورد ارزیابی قرار گیرند.

خانم دکتر دلایل مخالفت شما با محصولات تراریخته چیست؟

ریاضی: من در ابتدا به تعریفی که از محصولات تراریخته وجود دارد، اشاره می‌کنم. بیوتکنولوژی علمی است که با به‌کارگیری ساز و کارهای زیستی و موجودات زنده دست به تولید محصولاتی می‌زند که در نهایت باعث بهبود سطح زندگی انسان‌ها می‌شود. این تکنولوژی به ما اجازه می‌دهد یک ژن مشخص را از یک موجود به موجود دیگر انتقال دهیم. حتی اگر دو موجود از یک رده نباشند.
در سال 1996 علم بیوتکنولوژی با این تعهد که غذای بیشتر و بهتری در دسترس مردم قرار گیرد وارد زمین‌های کشاورزی شد. هدف از این موضوع تضمین امنیت غذایی و کاهش فقر و گرسنگی، کاهش مصرف سموم شیمیایی، سودآوری برای کشاورزان، حفاظت از محیط زیست و... بوده است. با این ایده‌ها محصولات تراریخته تولید شدند.

حال به سوال شما بازگردیم. یک تحقیق زمانی قابلیت ارجاع دارد و معتبر است که شخص مجری، ناظر خودش نباشد و یک سیستم عالیه برکار او نظارت کند و A تا Z آن را مورد تایید قرار دهد. تمام مطالعاتی که در آمریکا درباره محصولات تراریخته انجام شده توسط شرکت‌های تولیدکننده سموم بوده است؛ سمومی که برای محصولات تراریخته استفاده می‌شوند.

من توضیحاتم را با ذکر مثالی از علم پزشکی ادامه می‌دهم.

متولدین دهه 30 و 20 خوب به خاطر دارند که در آن زمان، زنان 10- 15 بچه به دنیا می‌آوردند، اما 5 فرزند آنها به دلیل سرخک و آبله‌مرغان می‌مردند و واکسنی برای این بیماری‌ها نبود. مدت‌ها بعد علم پیشرفت کرد و واکسن تولید شد در نتیجه مرگ و میر نوزادان کاهش یافت.

مخالفان تراریخته علم‌ستیز نیستند اتفاقا همگی معتقدیم علم باید پیشرفت کند و در خدمت بشر باشد. هیچ‌کدام از مخالفان تراریخته فناوری ستیز یا فناوری هراس نیستند.

آقای دکتر توحیدی‌فر در بخشی از اظهاراتشان گفتند 185میلیون هکتار در جهان زیرکشت محصولات تراریخته است.

سوال من این است این 185 میلیون هکتار چند درصد هکتار زیرکشت دنیا را شامل می‌شود. اعداد خام معنایی ندارند. از سوی دیگر باید تاکید کنم محصول پنبه تراریخته در چین موجب خودکشی کشاورزان شد، چون برخلاف تبلیغ مدافعان تراریخته این تغییر ژنتیک افزایش محصول و سودآوری را به‌دنبال نداشت و کاملا برعکس موجب کاهش تولید و ورشکستگی کشاورزان شد.

از سوی دیگر، تغییر ژنتیکی در گیاهان صرفا تغییر در خود گیاه نیست بلکه زمین، طبیعت و در نهایت بشر تحت تایید این تغییرات هستند.

متاسفانه نخستین شرکت‌هایی که محصولات تراریخته را تولید کردند در وهله اول تولیدکنندگان سمومی هستند که محصولات تراریخته فقط در مقابل آن سموم مقاومت نیستند.

این سموم وقتی از طریق گیاه وارد خاک می‌شود تمام موجودات داخل خاک اثر می‌گذارد و این سموم مجدد به زنجیره غذایی بشر بازمی‌گردد. با این اتفاق ژن‌های انسان نیز تحت تاثیر قرار می‌گیرد.

آقای دکتر همچنین در بخش دیگری از اظهاراتشان به ارزیابی 5 ساله این محصولات اشاره کردند درحالی که این ارزیابی باید روی موش‌ها انجام شود. جالب است بدانیم 4 ماه بعد از مصرف سویا و کانولای تراریخته توسط موش‌ها آنها به تومورهای بدخیم مبتلا شدند و مردند.

البته اینگونه نیست که بگوییم فلان محصول تراریخته فلان سرطان را ایجاد می‌کند ولی یک ارتباط معناداری بین مصرف این محصولات و ابتلا به سرطان، آلزایمر، اوتیسم وجود دارد و این موضوع ثابت شده است.

درست به همین دلیل هم هست که در تمام دنیا محصولات تراریخته باید لیبل‌گذاری شده و به مردم اطلاع‌رسانی شود که این محصولات چه هستند، چه عوارضی دارند و کدام محصولات موجود در فروشگاه‌ها یا مارکت‌ها تراریخته‌اند. حتی اگر شیرخشک یا بیسکوئیتی به اندازه یک درصد مواد تراریخته دارد باید با لیبل به مردم اطلاع‌رسانی شود.

DNA انسان با ورود این مواد به بدن دستکاری می‌شود، اما این تنها یک بخش از اثرات محصولات تراریخته است، بخش دیگر اثرات این محصولات در خاک است که سال‌ها باقی می‌ماند و تاکنون مشخص شده این اثرات بی‌خطر هستند.

بیشتر کشورهای اروپایی محدودیت در مصرف این محصولات اعمال کرده‌اند حتی ورود محصولات تراریخته به برخی کشورهای آفریقایی ممنوع است. در آمریکا هم هر چند این محصولات مصرف می‌شوند، اما تعداد آن زیاد نیست.

این یعنی هنوز مضربودن صددرصدی این محصولات اثبات نشده، بنابراین دلیل اصلی مخالفت شما با این محصولات چیست؟

ریاضی: دقیقا مشکل مخالفان تراریخته این است که هنوز مشخص نشده این محصولات چه مضراتی دارند. متاسفانه در ایران هیچ مرجعی برای بررسی این موضوع وجود ندارد. از سوی دیگر، به لحاظ اقتصادی مدافعان تراریخته معتقدند این محصولات می‌تواند آن قدر تولید محصول را در دنیا افزایش دهند که هم مقرون به‌صرفه باشد و هم تولید را بهبود ببخشد. این در حالی است تحقیقی که در سال 2012 در آمریکا براساس 15 سال مطالعه گذشته نگر انجام شده هیچ افزایش بازدهی در تولید را نشان نمی‌دهد. البته در برخی مناطق مثل هند که تولید این محصولات مقرون به صرفه بوده، اما تنها به علت اینکه بذر تراریخته ارزان‌تر بوده است!

از سوی دیگر، در دنیا بیشتر از آنکه کمبود تولید داشته باشیم توزیع نامناسب غذا را شاهدیم. پس این ادعای مدافعان تراریخته که تولید این محصولات مشکل کمبود تولید را از بین می‌برد، کاملا اشتباه است.

از این رو ما مجبور نیستیم برای اینکه مشکل عدم دسترسی به غذا را به دلیل توزیع نامناسب رفع کنیم محصولی را وارد بازار کنیم که هیچ مرجع یا ارزیابی ریسکی، سالم بودن آن را تایید نکرده است.

عقل حکم می‌کند وقتی چیزی را نمی‌دانیم آن را مصرف نکنیم.

یکی دیگر از مشکلات ما در مورد محصولات تراریخته عدم اطلاع‌رسانی شفاف به مردم درباره این محصولات است.

طبق قانون دانستن، حق مردم است. مردم باید بدانند شیرخشکی که به فرزندشان می‌دهند GMO است. مهم‌تر اینکه آنها باید بدانند GMO چیست. چه مزایا و معایبی دارد و...

اصلا هیچ آزمایشگاه مرجعی که مورد تایید صاحبنظران باشد، وجود ندارد که با قطعیت بگوید محصولات تراریخته هیچ خطری برای انسان ندارد. همچنین باید تاکید کنم دستکاری در ژنوم همواره با مخاطراتی همراه بوده است، زیرا هر روند طبیعی که تغییر کند قطعا مضراتی دارد. من به عنوان یک پزشک متخصص عفونی می‌گویم حتی در بحث واکسن هم انسان‌هایی که به صورت نرمال سرخک و آبله گرفته‌اند در مقایسه با کسانی که واکسن این بیماری‌ها را تزریق کرده‌اند به مراتب سالم‌تر و در برابر بیماری مصون‌ترند، زیرا شخصی که واکسن سرخک را زده باشد اگر 20 سال بعد در محیطی قرار بگیرد که گونه وحشی ویروس سرخک وجود داشته باشد این فرد مصون از این ویروس نیست درحالی که بدن شخصی که به‌صورت نرمال سرخک گرفته کاملا مصون از هر نوع ویروس سرخک است. ما داریم به عینه می‌بینیم که مدتی است میزان بیماری‌های نوظهور افزایش زیادی یافته است. قطعا آنچه سلامت انسان را تامین می‌کند در درجه اول آب و غذاست.

تغییر در ساختار و عناصر این دو محصول حتما سلامت انسان را به خطر می‌اندازد. این نکته را هم بگویم که هیچ غذای دستکاری شده ژنتیکی در آمریکا مورد تایید( FDA سازمان غذا و داروی آمریکا) نیست و صرفا روی لیبل محصولات تراریخته نوشته شده مطالعات مربوط به این محصولات در دسترس است که این مطالعات هم چیزی نیست جز خوداظهاری کمپانی‌های تولیدکننده این محصولات. روی لیبل هیچ محصول تراریخته‌ای در آمریکا جمله‌ای مبنی بر سالم و بی‌ضرربودن این محصولات نمی‌توان مشاهده کرد.

خانم دکتر! شما در بخشی از اظهاراتتان اشاره کردید که شرکت‌های تولیدکننده سم مدافع محصولات تراریخته هستند، این یعنی محصولات تراریخته هم به آفت‌کش نیاز دارند؟

ریاضی: بله، آن هم سمومی که صرفا کارخانه‌های مدافع محصولات تراریخته تولید می‌کنند. این محصولات صرفا به چند سم مقاوم شده‌اند و نه همه سموم.

محصولات تراریخته موجب دستکاری آنزیمی در کبد انسان می‌شود.

اما به طور کلی باید بگویم دلیلی که بیش از هر چیز مخالفت با استفاده از محصولات تراریخته را شدت می‌بخشد رد کامل این محصولات نیست بلکه مخالفان روی ارزیابی ریسک تاکید دارند؛ ارزیابی که توسط سازمان‌های مرتبط باسلامت جامعه انجام می‌شود، اما این اتفاق نمی‌افتد و بدتر از همه خود تولیدکننده محصول را مصرف نمی‌کند. از این رو حرف مخالفان این است چرا مردم عادی باید بدون ارزیابی‌های سلامت این محصولات را مصرف کنند.

باید مردم آگاه شوند و بدانند این محصولات چه هستند، چه عوارضی دارند و...

توحیدفر: خانم دکتر ریاضی در بخشی از اظهاراتشان به تاثیر محصولات تراریخته روی کبد انسان اشاره کردند در حالی که این موضوع هیچ ربطی به تراریخته ندارد و هر چیزی را نباید به تراریخته نسبت داد ضمن اینکه این موضوع هنوز به لحاظ علمی اثبات نشده است.

همچنین ایشان به این موضوع اشاره کردند که محصولات تراریخته افزایش عملکردی نداشته‌اند بلکه فقط افزایش سم داشته‌اند، اما باید بگویم طبق آماری که رفرنس معتبر دارد این محصولات 21 درصد افزایش عملکرد، 40 درصد کاهش سم و 60 درصد هم افزایش سودآوری کشاورزی دارند.

برنج غیرتراریخته در شمال ایران چند بار بار سم دیازینون مصرف می‌کند؛ سمی که دولت در سال 86 مصرف آن را ممنوع کرده است! این درحالی است که ما در محصولات تراریخته هیچ سمی مصرف نمی‌کنیم.

ریاضی: من منظورم سایر کشورهایی است که محصولات تراریخته تولید می‌کنند. در این کشورها محصولات تراریخته سمومی مصرف می‌کنند که تنها 2، 3 کارخانه تولید می‌کنند. مخالفان تراریخته هم مصرف زیاد سموم در محصولات معمولی را به عنوان یک چالش می‌دانند.

وزارت جهاد کشاورزی به جای تمرکز روی خواص سموم صرفا براساس مناقصات سموم را وارد کشور می‌کند بی‌آنکه به دوره کارنس (حداقل دوره زمانی که باید از هنگام سمپاشی بگذرد تا آن سم در گیاه تجزیه شود و محصول قابل خوردن باشد) توجهی کند. امروز بخش زیادی از مشکلات در حوزه سموم به مصرف بد و اشتباه آن مربوط می‌شود.

حال علاوه بر همه این مشکلات، محصولات تراریخته مشکل دیگری را تحمیل می‌کند.

توحیدفر: شما می‌گویید مصرف سم در محصولات تراریخته زیاد شده، اما بدانید در یکی از کشورهای اروپایی، عده‌ای علیه محصولات تراریخته تظاهرات کردند. جالب است بدانید کمپانی‌های تولیدکننده سم کشاورزی این عده را تحریک کرده بودند که علیه این محصولات تظاهرات کنند، زیرا می‌دانند با افزایش تولید محصولات تراریخته مصرف سم کاهش می‌یابد و آنها ورشکست می‌شوند. این نشان می‌دهد تولیدکنندگان سم در صف اول مخالفان محصولات تراریخته هستند نه موافقان.

خانم دکتر در بخش دیگری از صحبت‌هایشان به آنالیزهای ریسک اشاره کردند و گفتند این آنالیزها توسط تولیدکنندگان محصولات انجام می‌شود و نباید اینگونه باشد. در دنیا قانون این است که محققی که خودش محصول تراریخته تولید کرده باید خودش این آنالیزها را انجام دهد، زیرا دلایل علمی دارد. آنالیزهای ریسک موضوعی کاملا فنی و تخصصی است و هر کسی قادر به انجام آن نیست. من علناً اعلام می‌کنم ما در این حوزه در ایران هیچ متخصصی بهتر از خود محقق نداریم.

یعنی سازمان غذا و دارو هم که متولی است در این زمینه کارشناسان متخصص ندارد؟

توحیدفر: نه اصلا. من به شخصه دو روز کارگاه آموزشی ارزیابی ریسک را در آزمایشگاه کنترل کیفیت غذا و دارو برای کارشناسان برگزار کردم پس چه کسی باصلاحیت‌تر از خود محقق برای انجام آنالیزهای ریسک.

همین جا اعلام می‌کنم اگر متخصصی در این حوزه وجود داشته باشد من با کمال میل تولیداتم را برای آنالیز ریسک در اختیار وی قرار می‌دهم.

ریاضی: آقای دکتر شما می‌گویید محصولات تراریخته مصرف سمومی که برای محصولات معمولی استفاده می‌شد را کم کرده درست، اما حرف من این است که تراریخته مصرف یکسری سموم دیگر را افزایش داده است. این سموم هم در کارخانه‌هایی تولید می‌شود که مدافع محصولات تراریخته هستند.

توحیدفر: اگر منظور علف‌ «گش گلای فوسیت» است لازم به توضیح است که این علف‌کش قریب به 5دهه است که در کشاورزی سنتی استفاده می‌شود و اختصاص دادن آن به گیاهان تراریخته جای تامل دارد. علف «گش گلای فوسیت» جزء سمومی است که به‌راحتی در خاک تجزیه می‌شود و حتی از نمک طعام هم کم‌خطرتر است. نکته پایانی این است که علف‌کش «گش گلای فوسیت» یک علف‌کش عمومی است و توانایی از بین بردن کلیه علف‌های هرز را دارد در نتیجه باعث کاهش مصرف سم و محیط‌زیست سالم‌تر می‌شود.

خانم دکتر! تولید محصولات تراریخته در چه کشورهایی ممنوع است؟

ریاضی: روسیه، آلمان، هلند، یونان، ایتالیا، استرالیا، سوئیس و...

توحیدفر: ببینید من به شخصه 11 سال است گوجه و خیار نمی‌خورم. آیا این بدین معناست که هیچ‌کس نباید گوجه و خیار بخورد؟! من به نوعی استانداردهایم بالاست و این محصولات را نمی‌خورم. کشورهایی که شما نام بردید هم استانداردهای بالایی دارند. در بسیاری از کشورها محصولات تراریخته تولید و مصرف می‌شود از جمله آمریکا، کانادا، چین، برزیل، پاکستان و...
هر کشوری بر اساس شرایط اقلیمی و جغرافیایی از فناوری‌ها از جمله تراریخته استفاده می‌کند نباید شرایط یک کشور را به کشور خودمان تعمیم دهیم.

در اینجا لازم می‌دانم با توجه به صحبت خانم دکتر درباره واکسن، خاطرنشان کنم موضوع تغییر ژن هیچ ارتباطی به بحث واکسن و میکروب‌ ندارد و تشبیه این دو موضوع به هم علمی نیست.

همچنین خانم دکتر به عدم افزایش عملکرد محصولات تراریخته اشاره کردند که لازم است بگویم اگر این محصولات افزایش عملکرد ندارند، چرا تعداد کشاورزانی که این محصولات را کشت می‌کنند در حال افزایش است، زیرا سودآوری برای آنان بسیار اهمیت دارد.

هندوستان در سال 2001 واردکننده بذر پنبه بود، اما امروز صادرکننده است، چراکه به تولید محصولات تراریخته روی آورده است.

آقای دکتر! مطلق‌گرایی در این بحث که مربوط به سلامت انسان است سخنی گزاف به نظر می‌رسد، مسلما موضوع تغییر ژن در محصولات مضراتی را به‌دنبال دارد، آیا این مضرات مشخص شده است؟

توحیدفر: تاکنون هیچ سند و مدرکی مبنی بر مضر بودن محصولات تراریخته وجود ندارد، این موضوع را WHO هم اعلام کرده است. از سال 1996 یعنی از 20 سال قبل این محصولات درحال تولید شدن هستند و هنوز هیچ مدرکی در این باره به دست نیامده است.

شاید در بازه زمانی طولانی‌تر مصرف این محصولات عوارض خود را نشان دهد.

توحیدفر: شما می‌گویید شاید در آینده اتفاقی بیفتد، من این سوال را از شما دارم آیا شما وقتی از خانه بیرون می‌روید احتمال تصادف وجود دارد، آیا شما به خاطر این موضوع همیشه در خانه می‌مانید؟!

حرف من این است که در مورد مسئله‌ای که آثار سوء آن مشهود است (سمپاشی بی‌رویه در مزارع) و اثر آن روی موجودات مفید و انسان، بر کسی پوشیده نیست چرا مسئولان واکنش نشان نمی‌دهند. مصرف بسیاری از سموم خطرناک سال‌هاست در اروپا ممنوع شده،، اما امروز در کشور ما در حال مصرف است، چرا کسی واکنشی نشان نمی‌دهد؟!

ریاضی: این موضوعی است که آقای دکتر گفتند اتفاقا یکی از دغدغه‌های ما هم هست. حرف ما هم این است که ما نمی‌دانیم محصولات تراریخته چه مضراتی دارند چون انجام آنالیزهای ریسک آن برایمان مقدور نیست.

احتیاط شرط عقل است. وقتی در کشور ما از یکسو متولی اصلی برای آنالیز محصولات تراریخته وجود ندارد و از سوی دیگر این محصولات وارد کشور می‌شود کمترین کار این است که این محصولات اولا لیبل‌گذاری شوند،‌ دوما به مردم درباره این محصولات اطلاعرسانی شود تا آنها بدانند برنجی که می‌خورند یا روغن کانولایی که مصرف می‌کنند چه چیز است، چه مخاطراتی دارند و...
توحیدفر: درباره کشورهایی که محصولات تراریخته را ممنوع اعلام کرده‌اند باید بگویم مثلا در آلمان اولاً رشد جمعیت منفی است و نیازی به غذا ندارند. اما در کشوری مثل ایران 50 درصد موادغذایی وارداتی است. این یک فاجعه برای کشور ماست.

80 میلیون نفر جمعیت داریم و تنها 40 میلیون نفر می‌توانند از غذایی که تولید می‌کنیم مصرف کنند. از سوی دیگر، علت مخالفت اصلی کشورهایی مثل آلمان و سوئیس و... با محصولات تراریخته این است که خود این کشورها بزرگ‌ترین تولیدکنندگان بذر در دنیا هستند در نتیجه محصولات تراریخته رقیب بذرهایشان است و آنها را در معرض ورشکستگی قرار می‌دهد این یعنی دلیل مخالفت این کشورها با محصولات تراریخته اقتصادی است نه اثرات سوء آنها.

باید تاکید کنم من با اظهارات خانم دکتر ریاضی درباره ارزیابی ریسک موافقم. چرا باید در سال 5 میلیارد دلار واردات محصولات تراریخته داشته باشیم، اما هیچ‌گونه آنالیز ریسکی روی آنها انجام نشود. وقتی منِ تولیدکننده داخلی 10 سال است روی محصولات تراریخته کار کرده‌ام و آنالیزهای ریسک را روی محصولاتم انجام داده‌ام نباید محصولاتم در کشور مصرف شود، اما محصولات تراریخته وارداتی که هیچ‌کس نمی‌داند چه تغییری در آن انجام شده به مصرف مردم می‌رسد. منِ تولیدکننده اما می‌دانم چه تغییراتی در محصولاتم اعمال شده و سند و مدرک دارم.

پس محصولات تراریخته علی‌رغم ممنوعیت سازمان محیط زیست در کشور مصرف می‌شوند؟

توحیدفر: بله، مثل کلزا و سویا بدون آنکه لیبل داشته باشند.

ریاضی: فقط روی برخی روغن‌ها نوشته شده GMO درحالی که هیچ کسی نمی‌داند اصلا GMO چیست. این دقیقا حرف مخالفان تراریخته است که مردم نمی‌دانند تراریخته چه محصولی است.
پس این اتفاق‌نظر هم در مخالفان تراریخته و هم‌موافقان آن وجود دارد که هیچ ارزیابی ریسک و اطلاع‌رسانی و آگاهی‌دهی در کشور ما در رابطه با محصولات تراریخته وارداتی انجام نمی‌شود.

ریاضی: بله، دقیقا همین‌گونه است. همه حرف مخالفان تراریخته این دو موضوع است وگرنه برخلاف ادعای موافقان تراریخته دلیل مخالفت ما، فناوری هراسی نیست.

توحیدفر: بله، حرف موافقان تراریخته هم این است که اولا باید جلو واردات محصولات تراریخته به کشور گرفته شود چون ما هم نگران سلامتی مردم هستیم. دوما بررسی‌ها و آنالیزهای ریسک روی همه محصولات تراریخته وارداتی انجام شود؛ آن هم توسط یک مرجع متخصص در این حوزه.
اما متاسفانه در ایران هیچ آزمایشگاه یا مرجعی در این زمینه که محصولات تراریخته وارداتی را ارزیابی ریسک کند وجود ندارد.

منبع: آفتاب یزد