بازار داغ فرش ایرانی در «آمازون»

تصویر فرش زیبای ایرانی در ویترین غول فروشگاه‌های اینترنتی جهان چند وقتی است که بین کاربران ایرانی دست‌به‌دست می‌شود.

روزنامه «شهروند» حالا فرش‌های چشم‌نواز با گل‌های بهشتی و ساقه‌های در هم تنیده اسلیمی و ختایی در شرایطی در ویترین آمازون قرار گرفته است که این کالای نفیس ایرانی سالیان ‌سال است هوش از سر مشتریان آمریکایی ربوده است و دست‌بافته‌های ابریشمی و ظریف ایرانی بیشترین سهم بازار آمریکا را به خود اختصاص می‌دهد.

این موضوع درحالی رخ می‌دهد که با شدت گرفتن تحریم‌ها در دولت محمود احمدی‌نژاد، صادرات فرش ایران به دست‌انداز افتاد و نه‌تنها در بازار آمریکا به‌طور کامل ممنوع شد بلکه سایر کشورهای جهان نیز به دلیل محدودیت‌های نقل‌وانتقال پول و هزینه‌های گزاف ناشی از تحریم، واردات فرش ایرانی را به‌صرفه ندانسته و امتیازها و فرصت‌های ایران را به سایر رقبا مانند هند واگذار کردند. با وجود این، با روی کار آمدن دولت یازدهم و امیدها برای رفع تحریم، مشتریان آمریکایی زودتر از امضای توافق هسته‌ای خواستار فرش ایرانی شدند و برخلاف اخبار تلگرامی، فرش ایرانی خیلی زودتر از این حرف‌ها به ویترین غول فروشگاه‌های اینترنتی جهان راه پیدا کرده است. براساس اعلام محمد زرینه‌کفش، رئیس اتحادیه فرش دستباف ایران فرش ایرانی از‌ سال ٢٠١٣ توسط صادرکنندگان ساکن خارج از کشور در فروشگاه اینترنتی آمریکایی‌ها خرید و فروش می‌شود.

وقتی خرید و فروش ایرانی‌ها ممنوع شد

حالا در شرایطی ویترین غول فروشگاه‌های اینترنتی جهان به روی ایران گشوده شده است که چندی پیش شرکت پست اعلام کرده بود به‌زودی کاربران ایرانی می‌توانند از فروشگاه‌های الکترونیک بزرگی مانند آمازون، e-bay، علی بابا و.. خرید کنند. این موضوع درحالی رخ می‌دهد که با شدت گرفتن تحریم‌ها علیه ایران و بروز چالش‌های نقل‌وانتقال پول، فروشگاه‌های بزرگ اینترنتی جهان فروش هرگونه کالای ایرانی در این سایت‌ها را ممنوع کرده و خریداران ایرانی نیز نمی‌توانستند کالاهایی به مقصد ایران سفارش دهند. این موضوع سبب شده بود که پای واسطه‌ها و دلال‌ها به میان ‌آید و برای صادرات کالاهایی مانند فرش که در بازار آمریکا و اروپا بسیار پرطرفدار هستند، کشورهای واسطه‌ای مانند امارات، پاکستان و ارمنستان و ... نقش‌آفرینی کنند.

دلالی و هزینه‌های گزاف حمل‌ونقل کالا و انتقال پول، بازار صادراتی ایران را به صورت جدی دچار چالش و فرصت‌های صادراتی ایران را به رقبا واگذار کرد. این درحالی است که تحریم نه‌تنها هزینه واردات انبوه و تجاری به ایران را تحت‌الشعاع قرار داد که برای خریدهای خُرد و کوچک نیز کاربران ایرانی را با مشکلات متعددی مواجه کرد. در این شرایط کاربران ایرانی ناچار بودند با مسترکارت دلال‌ها خرید کنند و برای دریافت کالای خود آدرس بستگان خارج از کشورشان را قید کنند. در غیر این صورت آنها ناچار بودند به دلالانی مراجعه کنند که در خارج از ایران انبار یا آدرسی برای دریافت سفارش‌های ایرانیان داشتند و آن کالاها را دوباره به نشانی مشتریان ایرانی ارسال کنند. صرف‌نظر از افزایش کلان هزینه‌های نقل‌وانتقال و خرید کالا، واسطه‌ها کلاهبرداری‌های زیادی از مشتریان ایرانی کردند.

آمازون و علی‌بابا از مهر ٩٥ در ایران

با وجود این، اجرای برجام و امضای توافق هسته‌ای معامله ایرانی‌ها با خارج از کشور را تسهیل کرد و درست به فاصله کوتاهی از امضای این توافقنامه تاریخی شرکت پست اعلام کرد کاربران ایرانی به‌زودی می‌توانند از فروشگاه‌های الکترونیک بین‌المللی خرید کنند. حسین مهری، مدیرعامل شرکت پست در این‌باره توضیح داد که با سرمایه‌گذاری و مذاکره یک شرکت خصوصی و شرکت پست فروشگاه‌های اینترنتی بزرگ جهان توافق کرده‌اند که کالاهای خود را برای مشتریان ایرانی‌شان ارسال کنند.

مهری تأکید کرده بود تا مهر‌ سال ٩٥ آمازون، علی بابا و e-bay به‌صورت رسمی و جدی قفل‌های خود را به روی مشتریان ایرانی‌شان می‌گشایند. البته او به نمایندگی این فروشگاه‌ها در سایر کشورهای جهان نیز اشاره کرده و گفته بود شرکت خصوصی ایرانی که وارد این فرآیند شده است، دلال به‌شمار نمی‌رود و البته انحصاری هم ندارد و سایر شرکت‌های داوطلب ایرانی که بتوانند نمایندگی و مجوز این فروشگاه‌ها را به‌دست آورند، می‌توانند با شرکت پست وارد قرارداد شوند.

مدیرعامل پست تأکید کرده بود که در کشورهای دیگر نیز روال خرید از فروشگاه‌های بزرگ اینترنتی به همین منوال است و به‌عنوان مثال در ترکیه ٦ تا ٧ نمایندگی سایت آمازون وجود دارد. البته مهری تأکید کرده بود کالاهایی که بین ٥٠ تا ٨٠ دلار یا کمتر قیمت دارند از هزینه‌های گمرکی معاف هستند و البته مطابق با قوانین فروشگاه‌های بزرگ اینترنتی این کالاها به دلیل توجیه اقتصادی پایین هزینه پستی بالاتری دارند.

فرش ایرانی در ویترین آمازون

از سوی دیگر، حالا چند وقتی است که کاربران ایرانی خبر فروش فرش ایرانی در فروشگاه‌های اینترنتی بزرگی مانند آمازون را دست‌به‌دست می‌کنند. برای دریافت صحت و سقم این ماجرا به ویترین فروشگاه اینترنتی آمازون سر می‌زنم و در آنجا با تعداد زیادی از فرش‌های ایرانی مواجه می‌شوم که با نقشه شهرهای مختلف ایران اعم از تبریز، اصفهان، قم، قشقایی فارس و ... عرضه شده‌اند.

فرش‌ها هم دستباف و هم به‌صورت ماشینی عرضه شده‌اند؛ در رنگ، اندازه و کیفیت‌های مختلف. قیمت‌ها گاهی با بازار ایران فاصله چندانی ندارد و به‌عنوان مثال فرش ماشینی با اندازه ٨ در ١٢ متر تنها با قیمت ٨٩ دلار عرضه شده است. با احتساب دلار ٣‌هزار تومانی قیمت این فرش چیزی حدود ٢٧٠‌ هزار تومان است. گاهی هم فرش‌های نفیس با قیمت‌های کلان در ویترین این فروشگاه اینترنتی به چشم می‌خورد. به‌عنوان مثال یک قالیچه کوچک ابریشمی و دستباف که اندازه آن تنها ٧٦ در ١٢٨ سانتی‌متر است با قیمت ٩٥٨ دلار عرضه شده است که با دلار ٣‌هزار تومانی تقریبا معادل ٢‌میلیون و ٨٠٠‌هزار تومان است. البته برخلاف ادعای اخبار تلگرامی، تاریخ عرضه فرش‌های ایرانی در سایت آمازون به حدود ٣‌سال پیش و ٢٠١٣ نیز برمی‌گردد.

محمد زرینه‌کفش، رئیس اتحادیه فرش دستباف ایران در این‌باره به «شهروند» می‌گوید: اطلاع دقیقی از زمان عرضه فرش‌های ایرانی در سایت آمازون ندارم اما بعد از روی کارآمدن دولت یازدهم و تقویت احتمال رفع تحریم‌ها، بازار آمریکا دوباره به سمت فرش ایرانی بازگشت و تقاضاهایی در این زمینه ارایه شد.

او ادامه می‌دهد: این‌که فرش ایرانی پیش از برداشتن تحریم‌ها به سایت آمازون آمده است، علل مختلفی دارد. ممکن است صادرکنندگان فرش ایرانی در خارج از کشور اقدام به این کار کرده‌اند یا روش‌های مشابهی برای دور زدن تحریم‌ها اعمال شده است اما به هرحال این مسأله اتفاق بزرگی است زیرا آمریکایی‌ها علاقه زیادی به فرش ایرانی دارند و آمریکا بزرگترین بازار صادراتی فرش ایران به‌شمار می‌آید.

آمریکایی‌ها شیفته فرش ایرانی هستند

البته برای پی بردن به اهمیت برند ایرانی در بازار جهانی فرش کافی است که بدانید سایر کشورهای جهان، فرش خود را با برند جعلی ایران به دیگر کشورها صادر می‌کنند. این جعل برند تا به آنجا رسیده است که گفته می‌شود کشورهایی مانند چین نه‌تنها نقشه و الگوی فرش ایرانی را کپی‌برداری که گاهی فرش خود را با عناوینی نظیر «فرش کاشان چین» به بازار دنیا عرضه می‌کنند. گرچه حواشی این موضوع تا آنجا رسید که تعدادی از فعالان بازار فرش به رسانه‌ها گفتند که چینی‌ها حتی شهری جعلی به نام کاشان را در کشورشان ایجاد کرده و در آن به بافت قالی مشغولند، اما سفارت چین احداث شهر جعلی کاشان را رد کرد. با وجود این، کپی‌برداری چینی‌ها، هندی‌ها، پاکستانی‌ها و نپالی‌ها از نقشه فرش ایرانی موضوعی است که سال‌ها در بازار جهان تجربه می‌شود.

فرش ایران که عنوان مهم‌ترین کالای صادراتی غیرنفتی را یدک می‌کشد، در گذشته بیشتر از ٣٠‌درصد بازار آمریکا را در اختیار داشته است. براساس اعلام مرکز ملی فرش ایران، ارزش بازار فرش آمریکا حدود ٢٠٠‌ میلیون دلار است و ایران تا ‌سال ٨٨ بین ١٥ تا ٣٠‌درصد این بازار را در اختیار داشته است. این درحالی است که پس از شدت گرفتن تحریم‌ها علیه ایران، نه‌تنها صادرات فرش به آمریکا به‌طور کامل متوقف شد که ارزآوری حدود ٣٥٠ تا ٤٠٠‌میلیون دلاری فرش ایران در‌ سال به‌طور کامل تحت‌الشعاع قرار گرفت و ارسال این کالا به سایر کشورهای جهان با موانع متعددی روبه‌رو شد.

 رئیس اتحادیه فرش دستباف ایران به «شهروند» می‌گوید: آمریکایی‌ها به فرش ایرانی علاقه زیادی نشان می‌دهند و به همین دلیل بازار آمریکا برای صادرکنندگان فرش اهمیت ویژه‌ای دارد.

او ادامه می‌دهد: اهمیت فرش ایرانی در بازار آمریکا تا جایی است که در زمان تحریم نیز این بازار از فرش ایرانی چشم‌پوشی نکرد و کشورهای واسطه‌ای مانند امارات، پاکستان و ارمنستان فرش ایرانی را به بازارهای ایالات متحده صادر می‌کردند. این درحالی است که گاهی دیده می‌شد کشورهایی مانند پاکستان فرش ایران را با برند خود عرضه می‌کردند.

بازار آمریکا را از چنگ رقبا درمی‌آوریم

زرینه‌کفش تأکید می‌کند: صرف‌نظر از سوءاستفاده از برند ایرانی، در زمان تحریم هزینه نقل‌وانتقال و صادرات فرش ایران بسیار بالا رفته بود و در نتیجه کشورهای واسطه‌ای که فرش ایرانی را صادر می‌کردند، آن را با هزینه گزاف به دست مشتریان آمریکایی می‌رساندند که این مسأله تأثیر بدی روی بازار جهانی ما داشت و باعث شد سایر رقبا مانند هندوستان بازار ایران را تصاحب کنند.

رئیس اتحادیه فرش دستباف ایران همچنین توضیح می‌دهد: رقبای ایران در بازار جهانی فرش، از نظر کیفیت، اصالت و زیبایی کالا کمتر در حد رقابت با ایران هستند و تنها موضوعی که برگ برنده رقبایی مانند هندوستان به‌شمار می‌آید، ارزان تمام‌شدن قیمت نهایی فرش در این کشورهاست. بنابراین در زمان تحریم که هزینه‌ها به‌طور سرسام‌آوری بالا رفته بود، هند توانست توجیه قدرتمندی برای حضور در بازار آمریکا پیدا کند.

به گفته زرینه‌کفش، گرایش بازار آمریکا به فرش ایرانی و اوج گرفتن تحریم‌ها در دولت محمود احمدی‌نژاد باعث شد که تعداد زیادی از تاجران فرش ایران به آمریکا مهاجرت کنند و بیزنس خود را در این کشور ادامه دهند. این موضوع درحالی رخ می‌دهد که گفته می‌شود تحریم‌ها و افزایش هزینه‌های تولید به مهاجرت بافندگان و تولیدکنندگان ایرانی نیز انجامید و کشورهایی مانند هندوستان و چین با اشتیاق دروازه‌های خود را روی قالیبافان ایرانی گشودند.  این موضوع درحالی رخ می‌دهد که بلافاصله پس از اجرای برجام از سرگیری صادرات فرش ایرانی به بازارهای جهانی آغاز شد و از این میان آمریکا به‌عنوان بزرگترین مشتری ایران دوباره به میدان آمد.

بنا به اعلام اتحادیه فرش دستباف ایران، در دو ماه اول‌ سال ٩٥ حدود ١١‌میلیون دلار فرش ایرانی به بازار آمریکا صادر شده است و ایران تلاش می‌کند تا با احیای بازار آمریکا و سایر بازارهای جهان به صادرات ٤٠٠ دلاری فرش خود دوباره دست پیدا کند. حالا ایران نه‌تنها آمریکا که ٨٠ کشور دیگر را به‌عنوان بازار صادراتی فرش برای خود هدف‌گذاری کرده است.