منبج، گلوگاه داعش

نیروهای دمکراتیک سوریه (پ ی د) که از کردها و متحدان عرب آنها تشکیل شده با حمایت آمریکا روز 31 ماه مه(4 خرداد) عملیات خود را برای تصرف منبج در حومه شمالی حلب و قطع مسیر تدارکاتی گروه تروریستی داعش آغاز کردند.

پس از نبردهایی سنگین این نیروها با داعش شهر منبج به محاصره نیروهای دمکراتیک درآمده و راه های ارتباطی آن با خارج کاملا قطع شده است.

انتظار می رود که گروه تروریستی برای حفظ آخرین و مهم ترین گلوگاه استراتژیک خود با مرز ترکیه دست به هر کاری بزند و با تمام توان از آن دفاع کند، چرا که داعش اگر منبج را از دست بدهد دیگر هیچ نقطه‌ای در مرز سوریه و ترکیه را در اختیار ندارد.

گروه تروریستی داعش روز دوشنبه ضد حمله‌ای علیه نیروهایی که می‌خواهند شهر منبج را پس بگیرند به راه انداخت و تلفاتی سنگین بر نیروهای تحت پشتیبانی آمریکا وارد کرد.

گروه موسوم به دیده‌بان حقوق بشر سوریه اعلام کرد که تروریست‌های داعش موفق شدند دو روستای 'خربه الروس' و 'جب العشره' و سه مزرعه در جنوب این شهر تحت حصر را در حمله‌ای غافلگیرانه از 'نیروهای دموکراتیک سوریه' پس بگیرند. در این حمله حداقل 28 نفر از این نیروهای تحت پشتیبانی آمریکا که بخش اصلی‌شان را کردهای «یگان‌های مدافع خلق» تشکیل می‌دهند، کشته شدند.

نیروهای دموکراتیک که از غرب به سوی منبج هجوم آورده بودند، در روز شنبه تا دو کیلومتری مرکز شهر هم رسیدند، اما مجبور به عقب‌نشینی شدند.

در عین حال جت‌های ائتلاف تحت سرکردگی آمریکا به تروریست‌هایی که نزدیک یک سیلوی بزرگ گندم در حاشیه جنوبی شهر پناه گرفته بودند، حمله کردند.

در همین راستا سخنگوی «نیروهای دموکراتیک سوریه» گفت که نیروهای این گروه موفق به پس زدن داعش شده‌اند و همچنان شهر منبج را تحت محاصره خود دارند. بیشتر شهروندان این شهر هم درون آن گیر افتاده اند، چرا که تروریست‌ها دور تا دور شهر را مین کاشته‌اند. البته حدود 2 هزار نفر موفق به فرار شده‌اند.

از سویه دیگر ارتش بشار اسد نیز موفق شده بود به 7 کیلومتری فرودگاه استراتژیک «طبقه» در استان رقه، که بر رود فرات قرار دارد و در سیطره داعش است، نزدیک شود. داعشی‌ها اما نیروهای ارتش سوریه را مجبور به عقب نشینی کردند.

'طبقه' در حدود 50 کیلومتری غرب رقه است و به نظر اولین شهر استان رقه است که مورد حمله گسترده نیروهای بشار اسد، با حمایت هوایی روسیه، قرار گرفت.

سد طبقه و پایگاه هوایی مهم این شهر از سال 2014 در اختیار داعش بوده است.

به گفته دیده بان حقوق بشر سوریه‌، ارتش این کشور در روز یکشنبه عقب‌نشینی‌هایی داشت که عملا تمام پیشرفت‌های دو هفته اخیر آن در استان رقه را از میان برد (در دو هفته گذشته ارتش سوریه توانسته بود برای اولین بار پس از دو سال وارد این استان شود).

خبرگزاری «اعماق» وابسته به داعش گزارش داد که انتحاری های این گروه به چاه نفتی ثوره در جنوب طبقه، که چند روز پیش به دست نیروهای ارتش سوریه افتاده بود، حمله کرده‌اند و آن ‌را باز پس گرفته‌اند.

این خبرگزاری همچنین افزود: عناصر داعش یک مرکز ایست و بازرسی ارتش سوریه در نزدیکی تقاطع استراتژیک که به رقه می‌رود را از این نیروها و متحدین اش پس گرفته‌اند.

دیده بان حقوق بشر سوریه گزارش داد که گروه تروریستی داعش قصد دارد حداقل 300 تروریست را از رقه به طبقه بفرست تا از این شهر حفاظت کنند.

** منبج و اهمیت استراتژیک آن

منبج مهمترین نقطه ارتباطی بین کلانشهرهای سوریه، عراق و ترکیه می باشد و این شهر در ٨٥ کیلومتری حلب، ٤٥ کیلومتری جرابلس و ٦٥ کیلومتری کوبانی قرار گرفته است. به عبارتی دیگر منبج دروازه شهرهای حلب، رقه، موصل، بغداد و قاضی عنتاب می باشد، کنترل منبج یعنی حاکم بودن بر این گلوگاه استراتژیک.

25 درصد ساکنان این منطقه را کردها و در کنار تعداد چرکس ها و ترکمن ها حدود 70درصد از اهالی این شهر را اعراب سنی مذهب تشکیل می دهند که همانند اعراب سنی رقه پیوند طایفه ای قوی با اعراب سنی عراق دارند.

منبج در مسیر راه های اصلی از مرز ترکیه به رقه و حلب است. جاده هایی که از منبج می گذرد برای داعش اهمیت حیاتی داشت؛ از این جاده ها عناصر تروریستی و تسلیحات و آذوقه به رقه می رفت و از آنجا برخی از عناصر تروریستی آموزش دیده به اروپا بر می گشتند؛ برت مک گرک نماینده رییس جمهوری آمریکا در جنگ با داعش می گوید که عاملان حملات پاریس و بروکسل از شهر منبج و سپس از طریق ترکیه به اروپا رفته بودند.

کردها مناطق تحت کنترل خود در شمال سوریه را 'روژاوا' می خوانند، که به معنی غرب کردستان است. هدف کردها تصرف شهر جرابلس است، آخرین شهری که در مرز ترکیه، که هنوز در کنترل داعش است.

** ترکیه و آمریکا مانعی برای ورود کردها به منبج

از آنجایی که برای ترکیه کردها خطر و دشمن اصلی محسوب می شوند، حاکم شدن کردهای نزدیک به پ ک ک بر این شاهرگ حیاتی به مثابه یک شکست استراتژیک برای ترکیه قلمداد می شود.

اردوغان نزدیک به یک سال است که از هر طریق ممکن به اوباما فشار وارد می آورد تا مانع از عملیات آزادسازی منبج با شرکت یگان های مدافع خلق شود. اوباما اما در نهایت جواب رد بر سینه اردوغان زد. اردوغان در عوض انتقام شکست در شمال سوریه را از کردهای ساکن شهرهای باکور می گیرد.

ترکیه در دو سال اخیر تلاش نمود تا با همکاری عربستان و قطر یک اپوزسیون کارآمد متشکل از عرب ها، ترکمن و کردهای مخالف پ ی د را در سوریه سازمان دهد تا به جای نیروهای کرد و به عنوان نیروهای متحد غرب، وظیفه مبارزه با برخی از گروه های مخالف در سوریه را بعهده بگیرند.

مخالفت قاطع روسیه با این ائتلاف که در آن گروه های مخالف سوری نقش اصلی را بازی می کنند و عدم توانایی آنان در حفظ مناطق تحت کنترل خود، عملا طرح ترکیه را با شکست مواجه ساخت؛ از طرف دیگر برای غرب که از تهدید گروه های تروریستی علیه شهروندانش به ستوه آمده تقویت موقعیت گروه های مسلح تروریستی دیگر زیاد جذاب به نظر نمی آمد.

به همین خاطر در روز اول ژوئن (12 خرداد) مجلس نظامی منبج متشکل از نیروهای کرد، عرب، ترکمن و چرکس اعلام موجودیت کرد تا عملیات آزادسازی منبج را به سرانجام رسانند. نیروهای کرد یگان های مدافع خلق و یگان های مدافع زنان گروه اصلی این مجلس را تشکیل می دهند.

رجب طیب اردوغان رییس جمهوری ترکیه بارها به وضوح گفته است که او تفاوتی بین (پ ی د) و حزب کارگران کردستان (پ ک ک) که ترکیه آنها را سازمانی تروریستی می داند، نمی بیند.

اردوغان بارها از آمریکا خواسته تا از نیروهای کرد حمایت نکند. سال گذشته عبور کردها از خط قرمز رود فرات، رودی که بین منبج و کوبانی است را خط قرمز خواند؛ به کردهای سوریه هشدار داد که اگر از این خط عبور کنند با آتش نیروهای ترکیه روبرو خواهند شد.

اما اکنون نیروهای دموکراتیک سوریه که اکثرا کرد هستند از این خط قرمز بسیار فراتر رفته اند و ارتباط شهر منبج با مرزهای ترکیه را قطع کرده اند.

فرماندهان کرد می گویند که فشارهای ترکیه و آمریکا باعث شده فعلا وارد شهر نشوند.

آنتونی بلنکین، معاون وزارت خارجه ایالات متحده آمریکا که به ترکیه سفر کرده است در مصاحبه اختصاصی در تلویزیون CNNturk ادعا کرد: عملیات منبج را آمریکا و ترکیه به صورت مشترک دنبال می کنند.

معاون وزیر خارجه آمریکا افزود: ما در خصوص نگرانی های ترکیه در قبال مسئله پ.ک.ک بسیار حساس هستیم؛ در واقع از اقدامات ترکیه در این خصوص حمایت می کنیم. پ.ک.ک باید به عملیات تروریستی خود در ترکیه خاتمه داده و خلع سلاح شود و به میز مذاکراتی که متاسفانه از آن بلند شده است، باز گردد.

** نتیجه

با توجه به رویداهای اخیر در مرزهای شمالی سوریه و حملات نیروهای دموکراتیک این کشور علیه گروه تروریستی داعش و احتمال پیشروی آنها تا مناطق شمال غرب سوریه که از طرفی منجر به بسته شدن مسیر تدارکاتی داعش در سوریه خواهد شد و از طرف دیگر موجب کوتاه شدن دست ترک ها از کمک به تروریست های داعش خواهد گردید که عملا حضور نیروهای کرد در شمال سوریه و جنوب ترکیه تثبیت خواهد شد که این امر با تفکرات اردوغان کاملا مخالف است و رییس جمهور ترکیه مجبور است بین ماندن اسد در قدرت و امکان تشکیل یک منطقه خودمختار کرد در سوریه یکی را انتخاب کند.

یک مسئول حزب عدالت و توسعه نیز در این زمینه گفته است که علیرغم مخالفت ما با اسد، در خصوص عدم تشکیل یک حکومت خودمختار کرد در سوریه، ما با رییس جمهور سوریه هم همفکریم و می توانیم در این زمینه همکاری داشته باشیم.

از این رو به احتمال زیاد ما در روزهای آینده شاهد تغییر لحن اردوغان نسبت به اسد خواهیم بود؛ اردوغان در بین این دو وضعیت ناگوار ماندن اسد و تشکیل حکومت خودمختار کرد انتخابش را کرده است و جام زهر ماندن اسد را خواهد نوشید، چرا که در غیر اینصورت با تشکیل یک حکومت کردی با حمایت غرب در سوریه، ترکیه در درازمدت با مشکل بزرگی روبرو خواهد شد.

با توجه به تاثیر تصمیمات خارجی در جنگ های میدانی سوریه به نظر می رسد که شهر منبج نیز به نقطه تلاقی منافع کشورهایی ذی نفوذ در سوریه تبدیل شده است.

دیمیستورا نماینده سازمان ملل در امور سوریه نیز اعلام کرده که آمریکا و روسیه باید در واقع به دنبال مهیا کردن زمینه لازم برای پایان یافتن خصومت‌ها باشند تا شرایط (در سوریه) برای همگان مورد قبول باشد.

با قرار دادن مسایل مورد اشاره به این نتیجه می رسیم که بحران سوریه در روزهای آینده شاهد تحولات عمیقی خواهد بود.