هشدار درباره پدیده خودکشی تقلیدی در رسانه‌ها

مدتی است که اخبار خودکشی با شدت و کثرت بیشتری در رسانه ها منتشر می شود،اما براستی تاثیر گذاری چنین خبرهایی در اذهان و افکار عمومی به چه میزانی است؟

معضل خودکشی از نمونه ناهنجاری های عمیق و تاسف آور اجتماعی محسوب می شود که هر از چند گاهی اخباری در این خصوص و در لابه لای سطور رسانه ها منتشر می شود.
 
این رفتار و اقدام ناخوشایند و پرخطر،مرز،کشور و قاره نمی شناسد و تقریبا در تمامی کشورهای دنیا کم و بیش چنین رخدادهای تلخی حادث می شود که موجی از نگرانی،تاسف و اندوه را در اذهان مخاطبان برجای می گذارد،این موضوع در کشور ایران نیز مصداق دارد و از قضا اخیرا شاهد انتشار اخبار بیشتری در این خصوص هستیم.
 
به واقع در طول یکسال گذشته،اخبار مربوط به خودکشی در صفحه حوادث و سطور رسانه های مجازی بسیار بیشتر و پر رنگ تر از گذشته به چشم می خورد.
 
کارشناسان و جامعه شناسان معتقدند عمده ترین عامل خودکشی به مسائل روحی و روانی باز می گردد و به واقع تنها زمانی یک فرد به مرز خودکشی می رسد و به حذف فیزیکی خویشتن مبادرت می ورزد که روح و روان وی تحت تاثیر عوامل داخلی و خارجی از وضعیت طبیعی خارج شده و دیگر امکان تحمل شرایطی که با آن مواجه است،برای او وجود ندارد.
 
آنچنان که متخصصان و صاحب نظران مطرح کرده اند،۹۰ درصد خودکشی به عوامل روحی و روانی باز می گردد،البته اختلاف نظرهای  بسیاری در این خصوص و در میان کارشناسان وجود دارد و برخی دیگر نیز معتقدند ۵۰ درصد عامل خودکشی به مسائل روحی و روانی معطوف می شود و دلایل و عوامل تاثیر گذار دیگر را باید در مسائل جامعه شناختی و اقتصادی جستجو کرد.
 
آنچه که مبرهن است و در ارتباط با آن اشتراک نظر وجود دارد به نقش سازنده تعاملات و ارتباطات میان مردم در کاهش ضریب شیوع بیماری های روانی باز می گردد و به تعبیری اشخاص منزوی بسیار بیشتر از دیگر افراد دچار چنین لغزش ها و رفتار های پر خطری می شوند.
 
احمد جلیلی،رئیس انجمن روانپزشکان کشور و از صاحبنظران و پژ هشگران این حوزه معتقد است در جامعه ای که در آن افراد با یکدیگر ارتباط منطقی ندارند و ارتباطات با انسداد،نارسایی ها و مشکلاتی جدی مواجه است به تبع شیوع بیماری های روحی و روانی در آن بیشتر به چشم می خورد.
 
نقش رسانه در افزایش یا کاهش خودکشی
 
در ایران آمار دقیقی از میزان وقوع خودکشی ها در طول سال و یا ماه وجود ندارد اما براستی انتشار آمار خودکشی امری سازنده و مصلحت اندیشانه است یا انعکاس آمار موجود و یا اخبار و حوادث مرتبط با این حوزه،می تواند به دستاوردها و توفیقات مطلوبی در این خصوص منتهی شود.
 
به باور روانپزشکان و جامعه شناسان و پژوهشگران علوم ارتباطات شواهد نشان می دهد انعکاس کنترل نشده و بدون لحاظ کردن ملاحظات کارشناسی می تواند در افزایش خودکشی موثر واقع شود.
 
به واقع خودکشی‌هایی که در ملا عام صورت می گیرد،حاوی پیام های منفی بسیاری برای جامعه است و می تواند در دراز مدت پس لرزه های تخریبی چنین افعالی را در تزلزل روحی و روانی شاهدان چنین رخدادهای تلخی احساس کرد.
 
حداقل اینکه شاهدان چنین ماجراهای تلخی،هیچگاه تصایر ثبت شده دیداری و بصری چنین وقایعی را فراموش نخواهند کرد و به عنوان خاطره ای تلخ هر از چند گاهی در اذهان و افکار آنها مجددا به تصویر کشیده می شود.
 
جلیلی،رئیس انجمن روانپزشکان کشور در خصوص انعکاس اخبار خودکشی معتقداست:انتشار این اخبار،مستلزم ضوابط خاصی است.
 
وی با طرح سئوال با این مضمون که آیا آموزش خاصی برای خانواده ها در این خصوص وجود دارد که چه کسی در معرض خودکشی است، به نوعی این نقد را وارد می داند که به این امر آنچنان که باید پرداخته نشده است.
 
شراکت رسانه ها در حصول منافع جمعی
 
آنچه که در خصوص عملکرد رسانه ها و دستاوردهای یک فعالیت رسانه ای مطلوب مطرح است عمدتا به تاثیرگذاری آن در جامعه معطوف می شود و قاعدتا تاثیرگذاری مطلوب یک رسانه زمانی مشخص و مبرهن می شود که در جهت دهی و  هدایت افکار عمومی موفق ظاهر شود.
 
رضا کریمیان فرد،کارشناس ارشد رشته ارتباطات با اشاره به لزوم بهره گیری حداکثری از رسانه ها برای تحقق اهداف ترسیم و تعیین شده در جامعه عنوان کرد:هدایت افکار عمومی در شرایطی که جامعه با هجمه های متعدد روحی،روانی،خبری مواجه است و بعضا رسانه های معاند تلاش می کنند با سیاه نمایی یا بزرگ نمایی ذهنیت افکار عمومی را نسبت به وضع موجود مسموم سازند،عنصری بسیار حائز اهمیت به شمار می رود.
 
وی افزود:در واقع امر یک رسانه مسئولیت پذیر وکارآمد تلاش می کند افکار عمومی جامعه را با روشنگری سازنده به سمت آنچه به پویایی،امید و مسیر پیشرفت هر چه بیشتر منتهی می شود سوق دهند.
 
کریمیان فرد عنوان کرد:انتظار می رود پوشش خبری چنین حوادثی با تکیه بر اختلالات روحی و روانی افرادی که مبادرت به چنین افعالی می کنند منعکس شود،در غیر اینصورت عادی شدن چنین رفتارهایی برای جامعه بسیار مخاطره آمیز خواهد بود.
 
پوشش خبری با تبلیغ مدل خودکشی
 
زهرا اجاق،عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات  فرهنگی در خصوص پوشش اخبار مرتبط با خودکشی می گوید:برخی رسانه ها با پررنگ جلوه دادن اخبار خودکشی،به نوعی شیوه، روش و منش خودکشی را منتقل می کنند و این در شرایطی است که با توجه به پیامی که چنین رفتارها و اقدامات پرخطری در پی دارد باید پوشش رسانه ای به نحوی انجام پذیرد که هیجانات کاذب ایجاد نکند.
 
وی می افزاید:تیتر نشدن خودکشی موضوعی حائز اهمیت است و از سوی دیگر نباید از نظر دور داشت که اساسا باید در انتخاب واژگان دقت نظر وسواس لازم لحاظ شود که از تهییج افکار عمومی، بخصوص در اقشار آسیب پذیر که عمدتا پیگیر چنین اخباری هستند پیشگیری شود.
 
در مجموع مباردت ورزیدن به چنین رفتارهای پرخطری از نگاه علمی و مطالعاتی اصلی حائز اهمیت است که به هر حال در مراکز مطالعاتی و دستگاه ها و نهادهای ذیربط با دقت نظر به آن پرداخته می شود،اما انتقال آن بدون لحاظ کردن ملاحظات لازم در سطح جامعه می تواند خود مسبب معضلات و بازتولید چالش های دیگری شود که جامعه را با خسران و عارضه های بسیاری مواجه می کند.