قطر، ایران و رابطه خوب همسایگی

 ایران و قطر از روزگاران کهن به لحاظ هم کیشی و همسایگی، روابط بسیار دوستانه ای داشته اند که علاوه بر مبادلات بازرگانی و رفت و آمدهای پی در پی بین مردم دو سرزمین، جهت گیری های سیاسی مشترک برای امنیت و آرامش در منطقه نیز باعث شده این دو کشور همواره برای گسترش روابط اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی پیشگام باشند.

روابط کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس که در طول تاریخ گذشته درهمسایگی کشوری بزرگ و قدرتمند مانند ایران بسر برده اند هیچگاه به نزاع و درگیری کشیده نشده است بلکه درمیان شش کشور همسایه جنوبی ( عمان، قطر، بحرین، عربستان، امارات، کویت) هستند کشورهایی مانند قطر وعمان که رابطه دوستی و همسایگی خود را حفظ کرده و آن را استمرار داده اند.

دکتر حسن روحانی هفته گذشته در گفت ‌وگوی تلفنی که با امیر قطر برای تبریک فرا رسیدن ماه مبارک رمضان داشتند، اظهار کرد: مسائل منطقه باید با مشارکت و همراهی کشورهای منطقه واز طریق گفت ‌وگو حل وفصل شود.

وی با اشاره به اهداف ومنافع مشترک با برخی ازاین کشورها ازجمله قطر، افزود : تهران برای تقویت ثبات وامنیت منطقه، آماده افزایش رایزنی با کشورهای دوست در منطقه از جمله قطر است و آنها می‌توانند با همکاری و رایزنی نزدیک ‌تر، به اهداف خود که در راستای توسعه و ثبات منطقه است، دست یابند.

روحانی اضافه کرد : جمهوری اسلامی ایران همواره خواهان خیر و صلاح کشورهای منطقه بوده و امیدوار است با همکاری و مشارکت کشورهای همسایه بتواند در مسیر ثبات و آرامش این منطقه که می‌تواند تضمین‌کننده منافع همه کشورها باشد، تلاش کند.

کشورهایی مانند قطر وعمان همواره تلاش کرده اند تا سیاست های خود را در قبال ایران به دور از بحران و اختلاف و درگیری نگاه دارند برخلاف عربستانی ها که به رغم صبوری های زیاد دولت وملت ایران، همچنان بر طبل نزاع واختلاف می کوبند وهرچند ایرانی ها تلاش کرده اند فتیله این نزاع و درگیری منطقه ای را با صبوری خاموش کنند اما آنها با بهانه های مختلف به دور از منطق تلاش کرده اند آن را شعله ور نمایند.

کشور قطر به دلیل موقعیت استراتژیک و مهمی که در میان این کشورها دارد و بخصوص به دلیل داشتن رابطه تاریخی و فرهنگی با ایران همواره تلاش کرده ارتباط خود را با ایران حفظ نماید.

*** موقعیت ژئوپولوتیک قطر

کشور قطر به دلیل برخورداری از جایگاه راهبردی و ژئوپولوتیک خود در میان کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس همواره در جغرافیای سیاسی جهان نیز دارای نقش مهم و استراتژیک است، بخشی از ساحل غربی و مرز جنوبی آن به سواحل عربستان سعودی متصل است و شرق آن نیز در کنار ساحل و مرز امارات عربی متحده و سلطان نشین عمان قرار گرفته و بحرین نزدیکترین همسایه قطر در غرب است.

قطر با سواحلی به طول 350 مایل و مساحت بالغ بر 437/11 کیلومتر مربع معادل 1/144 ایران است. شبه جزیره قطر از یکسو با قرار گرفتن در قلب خلیج فارس و دسترسی آسان آن به دو طرف این منطقه، در مقایسه با سایر کشورها به استثنای بحرین و همچنین همسایگی با عربستان سعودی، نزدیکی به ایران و برخورداری از منابع عظیم نفت وگاز دارای اهمیت استراتژیک است.

*** سابقه روابط دوستانه ایران و قطر

روابط ایران و قطر از زمان های گذشته دوستانه و بر پایه احترام بوده است. ایران که خواهان تفاهم و گسترش روابط دوستانه با همه کشورها بود، از نخستین کشورهایی بود که استقلال قطر را به رسمیت شناخت و باز آمدن این سرزمین کهن را به جامعه بین المللی تبریک گفت و در 24 مهر 1350 ه-ش ( 16 اکتبر 1971 م ) اعلام شناسایی و برقراری روابط سیاسی در سطح سفارت بین دو کشور منتشر شد.

امیران پیشین قطر بارها و بارها از زمان استقلال آنها از استعمار انگلیس به ایران سفر کرده اند و در سال 1349ه ش (1970 م) موافقتنامه تعیین حدود فلات قاره بین ایران و قطر امضا شد. در 6 اذر 1350 ه ش ( 1971م) نخستین سفیر ایران در قطر وارد دوحه شد و در 11 آذر 1350 ه ش، استوار نامه خود را به امیر قطر تسلیم کرد. پس از این که در سوم اسفند 1350 ه ش (1972م) شیخ خلیفه بن حمد آل ثانی عهده دار امور قطر شد روابط دو کشور در جهت منافع طرفین گسترش یافت. در بیستم فروردین 1351 ه ش (1973 م) نخستین سفیر قطر در ایران نیز به تهران آمد.

در نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران، روابط ایران و قطر بر اساس تعالیم و رهبری های مقام معظم رهبری، که توجه ویژه ای به مسائل خلیج فارس و روابط با کشورهای کرانه جنوبی خلیج فارس داشته اند روز به روز گسترش فزاینده ای یافته و پیوندهای استواری بین ملت ایران و قطر به وجود آمده است، به طوری که در دیدار مقامات دولت قطر با دولتمردان ایران، بارها از روند رو به گسترش روابط ایران و قطر اظهار خشنودی شده است.

امیر و دولت قطر نیز پیوسته گسترش روابط ایران و قطر را مورد توجه قرار داده وهمکاری های دو طرف همواره در حال توسعه بوده است تا جایی که امیر پیشین قطر در پیام آذرماه 1371 ه.ش به رئیس جمهوری ایران، از مواضع حکیمانه جمهوری اسلامی ایران در قبال قطر قدردانی کرد.

قطر و مردم آن طرفدار ایران و فرهنگ ایرانی هستند، سفرهای امیر قطر به تهران و سفرهای رئیس جمهوران پیشین ایران به قطر، گستردگی فوق العاده روابط بین دو کشور را به دنبال داشته است و بطور مثال مقامات قطری همیشه نقش ایران و زمینه سازی آن در انتقال میزبانی کنفرانس اسلامی به دوحه را مورد تاکید قرار داده اند.

ایران در میان شش کشور جنوب خلیج فارس، پس از عمان، بالاترین سطح روابط را با قطر دارد. قطر در محافل بین المللی از ایران و سیاست های هسته ای آن حمایت کرد. تهران و دوحه در سال های اخیر همواره شاهد ترافیک سنگین رفت و آمد مقامات دو کشور و در راس آن سران دو کشور بوده است.

*** روابط اقتصادی

از دیرباز بخش عمده ای از احتیاجات مواد غذایی قطر از طریق بنادر جنوبی ایران تامین شده است. در همین حال به موازات رونق اقتصادی در قطر که در پی کشف نفت در آن آغاز شده بود نیروی کار ایرانی نیز به این منطقه مهاجرت کرده و در بخش های مهمی از اقتصاد این کشور حضور دارند.

از سال 1371 مرکز جدیدی به کمک وابسته کار جمهوری اسلامی ایران در دوحه با مشارکت دو کشور شروع به کار کرد که به کار فروش کالاهای ایرانی و ارسال برخی کالاها به ایران مشغول است. بازار کالاهای ایرانی در قطر در حقیقت پس از پایان یافتن جنگ تحمیلی در سال 1367 تقویت شد و بخصوص در سال 1370 رونق بیشتری یافت.

در اواخر همین سال بازار پیله وران ایرانی در بندر دوحه معروف به 'فرضه ' برپا شد و به رغم نداشتن امکانات اولیه و تسهیلات، موجب رونق بیشتر مبادله بازرگانی بین دو کشور گردید. استقبال غیرمنتظره مصرف کنندگان قطری از این بازار به گونه ای بود که حتی افراد برجسته و برخی مقامات این کشور را هم شامل می شد و بسیاری از مقامات قطری شخصا مایحتاج خود را از آن خریداری می کردند.

ایران و قطر برای همکاری های دوجانبه ارزش بسیاری قائلند و به همین جهت همکاری های دو طرف در حال گسترش است. در این زمینه می توان به بهره برداری مشترک از بزرگترین حوزه های گاز جهان در مرز دریایی ایران و قطر به نام حوزه پارس اشاره کرد.

*** روابط فرهنگی

به موازات برقراری و گسترش ارتباطات بازرگانی بین مردم ایران بخصوص میان اهالی جنوب کشور با مردم قطر و به تبع آن افزایش رفت و آمدهای آنان به دو کشور، روابط فرهنگی بین ایران و قطر نیز ادامه و گسترش یافته است. در این راستا بسیاری از اتباع قطر ترجیح می دهند تعطیلات خود را با سفر به ایران و بازدید از اماکن مذهبی، تاریخی و تفریحی سپری کنند.

در چارچوب این روابط و توافق های انجام شده بود که مدارس ایرانی در قطر در سال 1351 تاسیس و آغاز به کار کرد تا مشکل آموزش برای دهها هزار ایرانی مقیم قطر حل شود.

*** قطر و اندیشمندی در سیاست خارجی

دولت قطر همواره در سیاست خارجه خود با ایران در میان کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس اندیشمندانه حرکت کرده و با توجه به اینکه عضو این شورا هستند و می بایست از مشی سیاسی آن پیروی کنند اما در شرایط حساس، موضعی منطقی اتخاذ کرده اند، بطور مثال قطری ها حتی در زمان جنگ ایران و عراق و پس از آن در بحران های منطقه ای همواره رابطه خود را با ایران حفظ کرده اند.

پس از پایان جنگ ایران و عراق و حمله عراق به کویت، قطر به عنوان تنها کشور منطقه در سال 1369 رسما اجرای قرارداد 1975 الجزایر بین ایران و عراق را مورد تایید قرار داد. قطری ها در خصوص اختلاف جزایر ایرانی با امارات نیز هیچگاه به صراحت از آن حمایت نکردند.

در جریان اقدام دولت سعودی در قطع روابط با جمهوری اسلامی ایران که اخیرا رخ داد و تلاش کرد برخی کشورهای عربی کوچک دیگر مانند سودان، بحرین و جیبوتی را به قطع روابط مجبور کند اما قطر در کنار عمان و امارات به این کار سعودی ها تن در ندادند و رابطه خود با ایران را همچنان حفظ کردند.

***همکاری‌های امنیتی

یکی از زمینه های همکاری‌های مشترک ایران و قطر، همکاری‌های امنیتی است. در این راستا ایران و قطر چندی پیش یک سند همکاری‌های دفاعی را امضا کردند که طبق آن بر مبارزه مشترک با تروریسم و عوامل ناامنی منطقه‌ای تأکید شده است. این سند همکاری مشترک امنیتی ایران که پس از ترکیه و عراق با قطر به امضا رسید به اعتقاد بسیاری می‌تواند زمینه‌های تدوین و تبیین یک سازمان دفاعی و امنیتی- منطقه‌ای را فراهم آورد.

قطری ها درک کرده اند که امنیت در منطقه خلیج‌فارس تبعیض‌‌پذیر نیست، زیرا اگر منطقه امن باشد، همه کشورهای منطقه از آن سود خواهند برد، ولی اگر امنیت منطقه خدشه‌‌دار شود، همه کشورهای این منطقه نیز ناامن و متضرر خواهند شد.

امیران قطر بارها بر تعمیق روابط دیرینه تاریخی و روابط همسایگی حسنه با ایران تاکید کرده و ابراز داشته اند که رابطه با ایران به‌عنوان کشوری صاحب فرهنگ، تاریخ و تمدن بزرگ می تواند الگویی از روابط با دیگر کشورهای همسایه خلیج فارس باشد که بدون شک بر نزدیکی و تعمیق روابط با آنها نیز خواهد افزود و موجب تامین امنیت و آرامش در همه خلیج فارس خواهد گردید.

مقامات قطری بارها اعلام کرده اند که اعراب حاشیه خلیج فارس به روابط محکم با ایران نیاز دارند.

قطری ها همانند سعودی ها به ایران به عنوان یک تهدید حیاتی نگاه نمی کنند. بلکه آنها ایران را به عنوان یک قدرت منطقه ای غیرقابل انکار باور دارند. این مسئله بدون شک به قطر و ایران برای دسترسی به منابع گاز طبیعی پارس جنوبی که بزرگترین منبع ثروت قطری ها است کمک می کند. دوحه برخی از سیاست های ایران در قبال منافعش از جمله حمایت تهران از بشار اسد را به رسمیت شناخته است. با این حال قبول دارد که باید در این زمینه با ایران کار کرد.

قطر بر خلاف سایر کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس، همواره ایران را جزئی از حل معمای امنیتی منطقه می‌دیده است بلکه آنها از منطقی خاص برای گسترش روابط با تهران پیروی می کند. سابقه تاریخی بی اعتمادی در روابط قطر با عربستان شامل تنازعات سرزمینی و دخالت های عربستان در امور سلطنتی قطر در دهه 1990 باعث شده که قطر راهبرد استقلال از عربستان را بر قرار گرفتن در مدار ژئوپلتیکی عربستان ترجیح دهد.

ضمن اینکه قطر با توجه به اجرای پروژه مشترک کریدر گازی شمال – جنوب، از انگیزه لازم برای حل مشکلات میان ایران و اعراب برخوردار است.

***ایران به دنبال آرامش وامنیت منطقه است

جمهوری اسلامی ایران همواره در موقعیت های زمانی مناسب اعلام و ثابت کرده که با تمام توان خود در حفظ آرامش و امنیت که خواسته همه کشورهای حاشیه خلیج فارس است گام بر می دارد و در این راستا برای کاهش تنش با کشورها اقدام و برای توسعه مراودات سیاسی و اقتصادی با کشورهایی مثل قطر، عمان، امارات و کویت که به این نیت ایران احترام گذاشته اند تلاش کرده است.

برکسی پوشیده نیست که منطقه ما با بحران های زیادی مواجه است٬ این بحران ها باید فقط توسط اهالی آن حل شود و ایران همیشه از راه حل های سیاسی برای حل بحران ها استقبال کرده است .

ایران بارها گفته است که مداخله نیروهای خارجی فقط به پیچیده تر شدن بحران های جاری در منطقه منجر می شود و این موضع ثابت جمهوری اسلامی ایران در این خصوص است وبحران های جاری را تنها از راه گفت و گوهای بین طرف های درگیر و در مسیر راه حل سیاسی می توان حل کرد.

مقامات دیپلماتیک ایران همچنین تاکید دارند که راه حل اصلی برای خروج از بحران های منطقه ای نزدیک شدن تهران وریاض است وتنها راه حل برای وضعیت کنونی منطقه را همکاری تهران و ریاض می دانند.

چراکه این کار به نفع هر دو کشور٬ به نفع جهان اسلام وکل منطقه است.