روسیه نو 25 ساله شد

 با شکاف برداشتن دیوارهای اردوگاه کمونیسم در دوران میخاییل گورباچف آخرین رهبر اتحاد جماهیر شوروی و اعلام استقلال روسیه به ابتکار بوریس یلتسین رییس جمهوری وقت، این سرزمین با بیش از 17 میلیون کیلومتر مربع مساحت وارد عصر جدید حیات خود بدون تزار یا داس و چکش کمونیستی شد.

روسی ها هر ساله 12 ژوئن (فردا) را به عنوان قرائت اعلامیه استقلال یا جدایی روسیه از شوروی سابق جشن می گیرند، در حالیکه 26 دسامبر سال 1991 با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی این کشور هویت مستقل بین المللی یافت و توانست با امتیاز وتو جایگزین اتحاد جماهیر شوروی در شورای امنیت سازمان ملل شود.

شوروی با بیش از 22 میلیون و 400 هزار کیلومتر مربع وسعت متشکل از 15 جمهوری با کنترل سخت از مسکو و درگیر مشکلات فراوان اقتصادی و رقابت تسلیحاتی شدید با غرب، پس از مرگ کنستانتین چرنینکو رهبر وقت، شاهد روی کار آمدن گورباچف در 11 مارس سال 1985 شد.

گورباچف 54 ساله که نخستین رهبر اتحاد جماهیر شوروی بدون تجربه انقلاب بلشویکی بود، برای گریز از تنگناهای این کشور، طرح های اصلاحات اقتصادی یا پروستریکا و گلاسنوست آزادی نسبی سیاسی را به اجرا گذاشت، اما به علت نیروی گریز از مرکز فراوان در روسیه سرزمین اصلی و 14 جمهوری دیگر و همچنین اوضاع نابسامان بلوک شرق از مدیریت شرایط ناتوان ماند.

شکست کودتای ضعیف هشت عضو بلندپایه حزب کمونیست از جمله رئیس کا گ ب در 19 اوت 1991برای برکناری میخائیل گورباچف از رهبری اتحاد جماهیر شوروی، نخستین گام فروپاشی بود، سپس 25 دسامبر با فشار یلتسین، گورباچف مجبور به کناره گیری شد و روز بعد هم پارلمان اتحاد جماهیر شوروی با تصویب اعلامیهٔ انحلال، به عمر 74 ساله بزرگترین امپراتوری جهانی پایان داد.

یک تصویر گویا از زمان اعلام فروپاشی شوروی سابق نشان می دهد که چگونه نخستین رییس جمهوری روسیه با تحکم از گورباچف رهبر وقت اتحاد جماهیر شوروی می خواهد، بدون تاخیر اعلامیه پایان عمر بزرگترین کشور جهان و خاتمه دوران مسئولیت خود را رسما اعلام کند.

بدین ترتیب اتحاد جماهیر شوروی که زیر فشارهای شدید نظامی و جنگ تبلیغاتی آمریکا و غرب قرار داشت و همچنین دچار مشکلات فراوان اقتصادی و اعتراض های در حال شکل گیری مردمی به علت فضای سیاسی شده بود، یکباره ناپدید شد.

**روسیه با یلتسین:

یلتسین که به عنوان پایه گذار استقلال روسیه و برنامه ریز اصلی حذف کننده گورباچف از عرصه قدرت و فروپاشی شوروی شناخته می شود با وجود مشکلات شدید اقتصادی، فرسودگی صنعتی، تعطیلی کارخانه ها، جدایی خواهی چچن و سقوط مداوم ارزش روبل، توانست وحدت و یکپارچگی روسیه را حفظ کند و از بحران های پس از فروپاشی نجات دهد.

چندین بار جایگزینی روبل برای کاهش آثار روانی سقوط مداوم ارزش آن پس از فروپاشی تا سال 1995 و بیشتر شدن صفرها در چاپ اسکناس نیز بی نتیجه بود و دولت سال 1996تصمیم به انتشار روبل جدید گرفت که بر اساس آن هر هزار روبل قدیم برابر با یک روبل شد که شوک ناگهانی وارد کرد، ولی پیامدهای خوبی برای مدیریت مالی بازار داشت.

یلتسین که به عنوان رییس جمهوری بیمار و علاقه مند به مشروبات الکلی شهرت یافته بود، پس از یک عمل جراحی قلب در سال 1996 و تقریبا کم پیدا شدن در عرصه مدیریتی، 31 دسامبر سال 1999 به نفع ولادیمیر پوتین نخست وزیر وقت که فقط سه ماه بود به این مقام منصوب شده بود، کناره گیری کرد تا اینکه سال 2007 و در 76 سالگی در گذشت.

** روسیه با پوتین

پوتین کفیل رییس جمهوری که با برگزاری انتخابات در سال 2000 مسئولیت ریاست جمهوری را برعهده گرفت با وجود دریافت نکردن 130 میلیارد دلار مطالبات خارجی شوروی از کشورهای مختلف از جمله کوبا، عراق، افغانستان، نیکاراگوئه، مغولستان، آنگولا و کنگو در نخستین مرحله با اجرای برنامه های گسترده، توانست اقتصاد و صنعت درمانده را جان تازه ای ببخشد.

روسیه همچنین توانست حدود 150 میلیار دلار بدهی خارجی برجای مانده از دوران شوروی حتی به آمریکا را که هیچ یک از 14 جمهوری جدا شده حاضر به تقبل پرداخت بخشی از آن نشدند با بهره های زیاد بپردازد.

زندگی بهتر، مبارزه با دخانیات و الکلیسم، تعطیلی قمارخانه ها در شهرها و محدود کردن آن به نقاط دور از مراکز جمعیتی که تقریبا سبب توقف کار این مراکز شد و همچنین تشویق جوانان به ازدواج و خانواده ها به تولد فرزندان بیشتر در چارچوب طرح ملی «سرمایه مادری» با جوایز فراوان نقدی و تسهیلات مالی، کمک هزینه اقتصادی و اعطای زمین نیز از دیگر اقدام های پوتین در بازسازی اجتماعی روسیه بشمار می رود که موفقیت های خوبی داشته است.

اکنون روسیه در حالی جشن 25 ساله شدن خود را برگزار می کند که مقام های این کشور خود را در حال نزدیک شدن به جایگاه ابرقدرتی شوروی در عرصه نظامی و بین المللی می بینند و ناکام کردن کشورهای اردوگاه غربی عربی ضد سوری در ساقط کردن حکومت سوریه و عملیات 9 ماهه بمب افکن های روسی در نابودی مواضع تروریست ها در این کشور را نقطه اتکای راهبرد بازگشت تاثیرگذار مسکو به عرصه جهانی می دانند.

اما روسیه همزمان با تحمل تنگناهای اقتصادی ناشی از سقوط آزاد بهای نفت از بیش از 100 دلار در چهار سال پیش که تا کانال 30 دلار نیز افت کرد، شاهد حضور نظامیان آمریکایی و ناتو در کنار مرزهای خود است که هشدارهای مکرر مسکو نیز نتوانسته این روند را متوقف کند و در صورت پیشروی می تواند به یک جنگ خاموش و توسعه برنامه های نظامیگری دو طرف منجر شود.

از سال 2014 با توقف کار شورای هماهنگی مسکو - ناتو و پیشروی نظامی این پیمان به شرق اروپا و جمهوری های سه گانه بالتیکی شوروی سابق (لتونی و استونی هم مرز روسیه و لیتوانی)، گرجستان و مولداوی دو جمهوری سابق دیگر و همچنین دریای سیاه، دو طرف شاهد تنش شبه جنگ سرد هستند.

به گزارش ایرنا، مسکو بارها با هشدار به غرب برای متوقف کردن راهبرد توسعه نفوذ نظامی ناتو و آمریکا به مجاورت روسیه، اعلام کرده از توانمندی های دفاعی خود برای نشان دادن واکنش لازم بهره خواهد گرفت، ولی هنوز این هشدارها یا واکنش های اعلام شده مسکو نتوانسته مانع تداوم پیشروی کاروان های پرشمار نظامیان غربی تا نزدیک مرزهای روسیه شود.