فلوجه و چالش سه گانه عراق

 عملیات آزادسازی فلوجه از حدود دو هفته پیش در میان هیاهوی سیاست ورزان و مداخلات خارجی که کشور را به بن سیاسی هدایت کرده بود، شروع شد تا شاید با حمله به ستون اصلی چالش های این کشور که تهدیدهای امنیتی تروریستی است، دولت این کشور بتواند گشایشی در دو چالش دیگر ایجاد کند.

کارشناسان اعتقاد دارند که عمده چالش های سیاسی و اقتصادی عراق، ریشه در بحران امنیتی این کشور واستمرار حضور گروه تروریستی داعش در سال 2015 و 2016 دارد که در آن نقش عوامل خارجی نیز قابل ملاحظه است.

جنگ همه جانبه علیه داعش از 10 ژوئن 2014 تاکنون هزینه ای بر دولت این کشور تحمیل کرده که آثار آن به سرعت و در همان سال اول جنگ، اقتصاد کشور را از خود متاثر کرد؛ بطوری که چاله مالی آن به حدی بزرگ است که هزینه های روزانه آن قابل احصاء نیست.

دولت عراق در بودجه سال 2016 برغم پیش بینی یک کسری بودجه 21 میلیارد دلاری ، مجبور شد 20 درصد بودجه را به بخش دفاعی و نظامی اختصاص دهد که در مرحله برآورد حدود 20 میلیارد دلار اعلام شد.

هوشیار زیباری وزیر دارایی عراق اکتبر سال گذشته ، ضمن اعلام این ارقام گفت که نیاز کشورش به انواع سلاح سبک انفرادی و تسلیحات سنگین و نیز ده ها هزار نیروی اضافی نیازمند تخصیص بودجه بزرگی است.

با این حال، عراق ، همزمان با جنگ علیه داعش، با جنگ دیگری هم روبه رو شد که درعراق به جنگ نفت علیه این کشور شهرت یافت. کاهش شدید قیمت جهانی نفت به ابتکار دولت سعودی، دولت عراق را که 95 درصد درآمدهایش به فروش نفت خام وابسته است، در وضعیت وخیمی قرار داد که طی سال های 2014 و 2015 این کشور را با کسری بودجه های سنگینی روبه رو کرد.

هزینه های جنگ همزمان با کاهش بهای جهانی نفت ، چالش دیگری را در سال 2015 برای عراقی ها رقم زد و آن بحران مالی و به تبع آن ناآرامی های اجتماعی بود که دامنه آن در اوایل سالجاری میلادی و در دو ماه گذشته به بحران جدی سیاسی در این کشور انجامید.

اعتراض ها اولین بار اوایل تابستان 2015 به دنبال افزایش شدید دمای هوا و کاهش ساعات برق دولتی در بصره در جنوب عراق کلید خورد و سپس به بغداد کشیده شد، درحالی که دولت عراق به دلیل کسری بودجه توان ادامه پروژه های بازسازی نیروگاه های قدیمی و راه اندازی نیروگاه های جدید را نداشت.

تظاهرات هفتگی نیز رفته رفته اختلافات میان احزاب و شکاف های موجود در گسل سیاسی عراق را تشدید کرد و با برخی مداخلات سری و علنی برخی کشورهای منطقه، در ماه های مارس تا می گذشته کشور را تا پرتگاهی خوف آور فرو برد.

دولت عراق در این حوزه همچنان به بهبود وضعیت قیمت نفت، تا دستکم 60 دلار در بازار جهانی امید بسته است و فعلا عمده تلاش خود را بر روی تامین نیازهای دفاعی و نظامی و نیز پرداخت حقوق کارکنان و تامین مواد غذایی متمرکز کرده است.

چالش سیاسی عراق که در سه ماه گذشته به اوج خود رسید و با ورود برخی گروه های سیاسی به عبور تظاهرکنندگان از دروازه های منطقه سبز امنیتی و اشغال پارلمان و ساختمان نخست وزیری انجامید نیز به عقیده کارشناسان محصول طولانی شدن جنگ علیه تروریسم بوده است.

جریان های داخلی و منطقه ای که به دنبال براندازی حکومت قانونی و ملی عراق بودند، در این مرحله شرایط را برای دولت عراق دشوار کردند و در عملیات سیاسی این کشور یک بن بست سخت بوجود آوردند.

عملیات فلوجه اگرچه ، یک حرکت بزرگ امنیتی علیه داعش و تلاشی برای نا امید کردن حامیان این گروه تروریستی در عراق و منطقه و جهان تلقی می شود و توانست در مدت دو هفته ای از شروع آن تاثیر قابل ملاحظه ای بر روند سیاسی و فرونشاندن التهابات در این بخش بگذارد و کشور را از گردنه سقوط عبور دهد، اما تهدید در این بخش هنوز بطور کامل رفع نشده است.

این موضوع بویژه زمانی رو می نمایاند که تحرکات برخی کشورهای منطقه و در راس آن سعودی ها در هر سه حوزه سیاسی، امنیتی و اقتصادی تشدید شده است .

به هرحال ، عراقی ها برای عبور از چالش سیاسی نیاز به یک تحرک جدی از سوی جریان های سیاسی برای ایجاد مفاهمه و راه اندازی میزهای گفت و گو و حل مشکلات و بحران ها در اتاق های گفت وگو به جای خیابان دارند و در حوزه اقتصادی به ایجاد ساز و کارهای تامین کسری بودجه بویژه از طریق کاهش هزینه های دولت، صرفه جویی و فراهم کردن منابع درآمدی جدید غیر از نفت، نیازمند است.

در حوزه امنیتی نیز دولت العبادی، به شدت تحت فشارهای منطقه ای و بین المللی برای توقف عملیات فلوجه قرار دارد و سعودی ها در این مرحله شمشیر از رو بسته اند و تا جایی پیش رفته اند که رسما در امور مربوط به تصمیم گیری در عراق دخالت می کنند.

با این حال حیدرالعبادی، برای عبور از هر سه بحران نیازمند، پیش بردن عملیات آزادی فلوجه بدون توجه به فشارهای خارجی است و در عمل نیز از تحرکات وی ، بویژه نظارت مستمر بر عملیات و حضور در مناطق عملیاتی، چنین بر می آید.

بی شک ، آزادی فلوجه، مخالفان داخلی را که وی را در پایان دادن به بحران امنیتی ناتوان معرفی می کردند، تا حدود زیادی ساکت خواهد کرد و در افکار عمومی نیز محبوبیت او را افزایش خواهد داد.

در عین حال ضربه به داعش در عراق و سوریه به مثابه شکست حامیان منطقه ای این گروه تروریستی است و در این صورت دولت عراق می تواند امیدوار باشد که با شکست داعش در عراق، مدیریت جهانی قیمت نفت نیز از دست حامیان داعش خارج شود.

عملیات فلوجه ، یک تعادل نسبی در حوزه های امنیتی، سیاسی واقتصادی برای دولت عراق ایجاد و با آزادسازی استان الانبار، بخشی از هزینه های اضافی این کشور را تعدیل خواهد کرد.