ناگفته هایی از مسائل درمانی امام خمینی (ره)

 در آستانه بیست و هفتمین سالگرد ارتحال معمار کبیر انقلاب، سایت سلامت آنلاین پای صحبت های «دکتر غلامرضا باطنی» عضو تیم پزشکی جماران نشسته و نگاهی به ناگفته های مسایل درمانی امام خمینی(ره) انداخته‌است.


مشروح این گفتگو در ادامه می‌آید:

به عنوان نخستین پرسش از چگونگی تاسیس و شکل گیری بیمارستان قلب جماران در نزدیکی بیت امام خمینی و دلایل آن بگویید ؟

شرایط جسمانی حضرت امام(ره) ایجاب می کرد مراقب های منظم پزشکی به صورت مستمر ادامه پیدا کند؛ با نظر تیم پزشکی و کسب موافقت از حاج احمدآقا خمینی، عملیات ساخت و تجهیز بیمارستان قلب به سرعت آغاز شد و در فاصله کوتاهی به اتمام رسید. در ابتدای امر معاینات و اقدامات مراقبتی از طریق تیم پزشکی دنبال می شد و لازم بود با توجه به حساسیت های عمومی جامعه، این مسایل به صورت عمومی مطرح نشوند.

در فاصله ایجاد و تدارک بیمارستان قلب، آیا با فوریت پزشکی خاصی هم مواجه شدید؟

مهمترین اتفاق ۶ فروردین سال ۶۵ رخ داد. زمانی که امام در منزل دچار ایست قلبی شدند؛ تیم پزشکی بلافاصله وارد عمل شد و اقدامات مربوط به احیای قلبی را به سرعت انجام داده و امام(ره) را به مرکز درمانی منتقل کردند.

ظاهراً امام(ره) با ساخت بیمارستان اختصاصی موافق نبودند. عکس العمل ایشان پس از آنکه به اصل ماجرا پی بردند چه بود؟

مرحوم حاج احمد آقا به طور مداوم با اعضای تیم پزشکی ارتباط داشت و برای رفع نگرانی از خانواده روزی دو تا سه مرتبه آنها را به عیادت امام(ره) می آورد. امام (ره) به تصور اینکه در بیمارستان قلب شهید رجایی بستری هستند به حاج احمد گفتند خانواده را هر روز نیاورید، خسته می شوند، هفته ای یکبار کافیست. در آن زمان حاج احمد آقا به ایشان می گویند بیمارستان در ۲۰ قدمی منزل است و هیچ زحمتی نیست. از آنجایی که تمام مسایل امنیتی در نظر گرفته شده و امکان شایع شدن خبر بیماری امام برای دشمنان به صفر رسیده بود، ساخت بیمارستان از سوی ایشان مورد تایید قرار گرفت، ولی با امام برای فعالیت بیمارستان شرط مهمی گذاشتند و آن هم اینکه بیمارستان فقط مختص به خودشان نباشد و مردم عادی به ویژه افراد محروم و مستضعف هم بتوانند از امکانات آنجا استفاده کنند.

گفتید شرایط بیمارستان امنیتی بود. چطور این امکان فراهم شد تا مراجعان عادی تحت مداوا قرار بگیرند، بدون اینکه از وضعیت جسمانی امام(ره) مطلع شوند؟

رسیدگی و مداوای بیماران عادی در شرایط خاص و از طریق دفتر پذیرش بیمارستان که در خیابان انقلاب قرار داشت انجام می شد و هیچ یک از بیماران تصور اینکه امام در این بیمارستان حضور دارند را نداشتند. علت این بود که برداشت های تبلیغاتی و سوء استفاده رسانه ای غرب از این مساله بسیار بالا بود و می توانست سرنوشت رزمندگان ما را تغییر دهد. همچنین از آنجایی که عملیات فاو در جریان بود می طلبید این حساسیت ها بیشتر شده و حتی تیم پزشکی در مواقع درمان در قرنطینه باشند و حتی با خانواده خود تماسی از بیمارستان برقرار نکنند.

آیا ایده تصویربرداری از اتاق مراقب های ویژه به دلیل مسایل امنیتی بود؟

بیمارستان در همان ابتدا به دوربین های تصویربرداری مجهز بود تا کار نظارت و کنترل ورود و خروج ها را انجام دهد. از سوی دیگر برای پیگیری و مانیتورینگ دقیق بخش CCU و اتاق مراقب های ویژه نیز دوربینی بر روی سقف تعبیه شد تا لحظه به لحظه وضعیت عمومی امام(ره) به پزشکان گزارش شود. البته تصمیم گیری درباره فیلمبرداری از امام(ره) به عهده زنده یاد حاج احمد آقا بود و کسی نمی توانست بدون دستور وی فیلمبرداری از امام(ره) و برخی افراد را انجام دهد.

چه زمانی امام نسبت به حضور دوربین واکنش نشان دادند؟

پیش از مراجعه به اتاق عمل و زمانی که امام (ره) نماز را به صورت ایستاده خواندند تصویر برداری انجام شد. چند روز بعد، امام(ره) درخواست تلویزیون کردند و اتفاقاً آن تصاویر را دیدند. به حاج احمدآقا گفتند چه کسی از من فیلمبرداری کرده است؟ آنجا بود که توضیح داده شد این کار برای رفع نگرانی مردم انجام شده و امام در نهایت پذیرفتند.


آیا توصیه های پزشکی از طریق حاج احمدآقا به امام(ره) منتقل می شد یا در این خصوص صحبت هایی با خودشان صورت می گرفت؟

هر دو مورد وجود داشت. امام(ره) هیچگاه در مقابل دستور و نظر پزشکان موضع نمی گرفتند و نهایت همکاری را با تیم پزشکی داشتند. بسیاری از پزشکان بر این مسئله اذعان داشتند که امام خمینی (ره) بهترین بیمار آنها بود. در برخی مواقع نیز خود ایشان مشورت هایی را با پزشکان ترتیب می دادند و تجویز های لازم را دریافت می کردند.

شرایط ملاقات ها و دیدار سران کشور در زمان بیماری امام، به چه ترتیبی انجام می شد ؟

هیچ فردی به جز حاج احمدآقا و پزشکان در این دوران با امام(ره) ارتباط نداشتند. حاج احمد آقا مسایل مهم را پیگیری می کردند ولی ملاقاتی انجام نمی شد. البته حضور مسئولانی چون مقام معظم رهبری که در آن زمان ریاست جمهوری را بر عهده داشتند و نیز آیت الله هاشمی رفسنجانی از موارد استثنا بود.

اخبار روز را امام در همان دوران بیماری دنبال می کردند؟

تاثیر اخبار سیاسی و جنگ تحمیلی در روحیه امام(ره) بسیار ملموس و آثار ناخوشایند آن روی قلب ایشان کاملاً مشهود بود. زمانی که شهدا زیاد می شدند یا بمباران شهرها اتفاق می افتاد علائم منفی در ضربان قلب امام(ره) به چشم می خورد و برخی اتفاقات سیاسی کشور نیز بر حال عمومی وی اثرات نامطلوبی می گذاشت، از این رو تحمل کردن آنها بسیار سخت بود. همچنین قلب امام در بازدید خانواده شهدا و فرزندان آنها دچار چنین نوساناتی شده و نتایج آن بر روی نوارهای مانیتورینگ قلب ثبت می شد.

وقت شناسی امام(ره) زبانزد خاص و عام است. آیا این موضوع در روند درمان ایشان محسوس و موثر بود؟

امام(ره) حتی در بیمارستان به صورت مستمر رادیوهای خارجی و داخلی را می شنیدند و در این مورد برنامه مدونی داشتند. فرائض دینی هم به صورت کامل و در زمان خاص خودش انجام می شد و به همین ترتیب مسایل پزشکی. یک روز امام(ره) برای اینکه در مصرف دارو، تاخیر نیفتد، گفتند راضی به زحمت شما «تیم پزشکی» نیستم و بعد فرمودند داروها را یک جا بگذارید و زمان آن را بنویسید تا مصرف کنم.

در جریان معالجه، آیا پزشکان دیگری هم با تیم پزشکی جماران همکاری داشتند؟

تیم پزشکی به طور کامل زیر نظر دکتر عارفی هدایت می شد و هر زمان که لازم بود پزشکانی با تخصص های مختلف برای معالجه و مشاوره به مجموعه می آمدند. در ۱۰ روز آخر حیات امام(ره) شرایط بسیار سخت بود. بررسی های ما نشان می داد که حضرت امام(ره) به سرطان مبتلا شدند. حتی در مقطعی شیمی درمانی صورت گرفت و به تایید برترین پزشکان کشور رسید؛ از همین زمان نگرانی ها بیشتر شد.

در روزهای باقی مانده از عمر امام (ره) شرایط پزشکان و پرستاران چگونه بود . آیا تصور می شد اقدامات درمانی به بن بست رسیده است؟

در شب های آخر حیات امام(ره) لحظات سختی بر تیم پزشکی گذشت که بیان آن غیر قابل توصیف است. کادر درمانی و پرستاری با جدیت و توان بسیار بالا به فعالیت خود ادامه می داد، در حالی که حضرت امام(ره) می گفتند پایان عمر من است و باید بروم. این صحبت ها شرایط را بسیار سخت کرده و باعث شد همکاران هر کدام به اتاق های مجاور رفته و با خودشان خلوت و راز و نیاز کنند و دعای توسل بخوانند. مردم نیز در بیرون بیمارستان و اطراف جماران برای سلامتی امام(ره) دست به دعا برداشته بودند، ولی در نهایت صبح فراق فرا رسید و آن اتفاق ناگوار افتاد.

اتاق مراقبت های ویژه حضرت امام خمینی(ره) با گذشت ۲۷ سال از آن واقعه چه حس و حالی دارد؟

این اتاق تا پیش از سال ۷۸ کاملا بسته بود، ولی پس از آن مقرر شد در روزهای ۱۳و ۱۴ خرداد هر سال برای بازدید عموم بازگشایی شود. در این سال ها گروه های مختلفی از مردم و مهمانان کشورهای خارجی برای بازدید به بیمارستان قلب جماران مراجعه می کنند و مثل همان روزها منقلب می شوند.