افغانستان رقیب ایران در زعفران می‌شود؟

 پدیده قاچاق در کشور ما یک مسئله گسترده وکاملا جدی است که آسیب‌های بسیاری را به تولید محصولات داخلی و به تبع آن به اقتصاد کشور وارد می‌کند. یکی از بخش‌هایی که به شدت با این مورد درگیر است بخش کشاورزی است.

در بخش کشاورزی با قاچاق انواع محصولات در کشور روبه‌رو هستیم. ازجمله محصولاتی که ایران در تولید آن دارای رتبه اول جهانی بوده، زعفران است که متاسفانه قاچاق گسترده این محصول باعث شده خطر ازدست‌دادن بازار زعفران در دنیا کشور ما را تهدید کند. این تهدید پیش از این نیز در بازار محصولات دیگری دامنگیر کشور ما شده و به جای مبارزه با این وضعیت، روز به روز مزیت‌های بیشتری را در کشور از دست می‌دهیم. این امر آسیبی جدی برای صادرات کشور محسوب می‌شود.

قاچاق گسترده پیاز زعفران

سال‌هاست که پیاز زعفران به طور گسترده به کشور افغانستان قاچاق می‌شود و این مسئله در آینده به طور قطع تولید را در کشور به خطر خواهد انداخت. هرچند در حال حاضر ایران بزرگ‌ترین تولیدکننده زعفران در دنیا محسوب می‌شود ولی با قاچاق گسترده پیاز این محصول به افغانستان به‌زودی این کشور به رقیب بزرگی برای ایران تبدیل خواهد شد. از طرفی قیمت زعفران توسط دلالان و فرصت‌ طلب‌ها تعیین می‌شود به طوری که در 3 سال اخیر دلالان با خریداری و جمع‌آوری زعفران از بازار موجب کمبود کاذب آن و همچنین با عرضه آن با قیمت بالا و خارج از فصل برداشت، باعث چالش در بازارهای صادراتی شده‌اند. در واقع این اقدام دلالان باعث افزایش قیمت زعفران می‌شود، بنابراین نوسان قیمت زعفران که دلالان اصلی‌ترین عامل آن هستند، آفت جدی صادرات است به طوری که قیمت واقعی هر کیلوگرم زعفران طبق گفته علی حسینی، عضو هیات رئیسه شورای زعفران، 4 میلیون و 500 هزار تا 5 میلیون و 500 هزار تومان است، در حالی که قیمت زعفران در حال حاضر به طور متوسط یک میلیون تومان بیش از قیمت واقعی و بین 5 میلیون و 500 هزار تا 6 میلیون و 500 هزار تومان است. حسینی همچنین می‌گوید: قیمت ثابت و تعهد در تامین به موقع تقاضا در صادرات پایدار بسیار موثر است در حالی که به علت نوسان قیمت این محصول گاهی صادرکنندگان نمی‌توانند به تعهدات‌شان عمل کنند.

از طرفی به دلیل کشت زعفران در مناطق کم آب، تولید این محصول در سایر کشورها و ورود آن‌ها به بازارهای صادراتی موجب بیکار شدن کشاورزان و از دست رفتن بازارهای صادراتی می‌شود.

نمی‌خواهند مشکل قاچاق زعفران حل شود

پدیده قاچاق، در بخش کشاورزی در کشور ما تبدیل به یک معضل لاینحل شده است زیرا در قاچاق زعفران که ایران در تولید و صادرات آن رتبه اول دنیا را دارد، به‌طور قطع سودهای کلانی نهفته است. تلاش کردیم تا در این خصوص با عده ای از مسئولان و فعالان در حوزه صنعت زعفران گفت وگو کنیم و راهکارهای آن‌ها را برای مبارزه با پدیده گسترده و زیانبار قاچاق زعفران جویا شویم که متاسفانه اکثر آن‌ها حاضر به پاسخگویی نشدند. در این میان، عنایت‌ا... بیابانی، قائم مقام دبیرکل خانه کشاورزی، در پاسخ به سوال درباره این که چرا جلوی قاچاق زعفران به کشورهای دیگر گرفته نمی‌شود، می‌گوید:« بزرگ‌ترین مسئله این است که علاقه‌ای به حل این مشکل وجود ندارد. گستردگی پدیده قاچاق درباره محصولات مختلف، باعث شده که این پدیده دامنگیر انواعی از کالاهای استثنایی که تولید آن‌ها مختص کشور ما بوده است، شود. همان‌طور که می‌دانید ایران در تولید زعفران مقام اول را در دنیا دارد ولی با این وجود همیشه این محصول به صورت قاچاق از ایران به کشورهای دیگر مثل اسپانیا فرستاده و از آنجا تحت عنوان محصول کشور اسپانیا به کشورهای دیگر صادر می‌شده است؛ زعفرانی که در واقع محصول خاص و ویژه کشور ما بوده است. در حال حاضر نیز متاسفانه با پدیده قاچاق پیاز زعفران به کشور افغانستان مواجهیم که یک وضعیت نابهنجار با کیفیت بسیار بد را ایجاد کرده است.

کشور ما تجربه خوبی در عرضه محصولات داشته و نه تنها محصولاتی با کیفیت بالا عرضه می‌کرد بلکه روز به روز نیز برکیفیت محصولات صادراتی افزوده می‌شد و همین باعث شد در این زمینه مقام کسب کند ولی عدم توجه، عدم نظارت و عدم کنترل کیفی باعث شده مزیت‌هایی که در تولید محصولات برای کشور ما وجود داشته، به تدریج از بین برود. راهکاری که برای این مسئله وجود دارد به بخش نظارتی سازمان جهاد کشاورزی برمی‌گردد که نظارت خود را بر این بخش تولیدی با اهمیت، بیشتر از قبل کند.
دلالان به منافع ملی نمی‌اندیشند
شواهد نشان می‌دهد بحث قاچاق پیاز زعفران تبدیل به یک مافیا در کشور شده است و این‌طور به نظر می‌رسد که سودهای کلان نهفته دراین مورد به قدری بالاست که دست‌های پشت پرده‌ای جلوی مبارزه با قاچاق این محصول را سد می‌کنند. بیابانی با تایید این گفته ادامه می‌دهد: «دقیقا مسئله قاچاق پیاز زعفران در کشور ما تبدیل به یک مافیای بزرگ شده است. دلال‌ها و مافیایی که دست به این کار می‌زنند، تنها چیزی که برایشان اهمیت دارد پرکردن جیب‌های خودشان است و به طور قطع حفظ منافع ملی برای آن‌ها هیچ اهمیت ویژه‌ای ندارد. بنابراین این بخش را با هرکیفیتی که ممکن باشد به انحصار خود در می‌آورند و در موقع لازم، محصول این بخش به کشورهایی که طالب آن هستند، عرضه می‌شود. در حالی که باید موسسات و ارگان‌های نظارتی کشور بر این بخش کنترل ویژه داشته باشند که متاسفانه وجود ندارد. نظارت بر این بخش‌ها یک حرکت گسترده و ملی را می‌طلبد یعنی اگر لازم باشد باید بخشی از کنترل کیفی این محصولات را در مناطقی که به پیاز این محصول به وسیله یک عده انحصارگر دستبرد زده می‌شود، انجام دهند و این افراد را شناسایی کنند. متاسفانه در تولید بسیاری از محصولات که کشور ما رتبه یکم تا ششم را داشته، به سرعت مزیت‌ها در حال از دست رفتن است. این مورد بسیار اهمیت دارد چون با بحث منافع ملی کشور ما سروکار دارد.

کوتاهی آشکار ارگان‌های ذی‌ربط

این طور به نظر می‌رسد که در این مورد از سوی ارگان‌های ذی‌ربط مبارزه با امر قاچاق، کوتاهی صورت می‌گیرد و در مافیای قاچاق زعفران قدرتی بیش از آنچه در تصور ما می‌گنجد، وجود دارد.

قائم مقام دبیرکل خانه کشاورزی

در این باره معتقد است: «وقتی واضح است که یک محصول کیفی در کشور ما در حال قاچاق‌شدن است، نشان می‌دهد که دقت لازم از سوی ارگان‌های ذی‌ربط در مورد آن محصول، صورت نگرفته و به طور آشکار در این مورد، کوتاهی شده است. بنابراین باید نظارت ویژه بر محصولات کشاورزی و قاچاق آن‌ها وجود داشته باشد و جلوی ورود محصولات و نباتاتی که دارای آفت و بیماری هستند در فرودگاه‌ها گرفته شود.

برخی کشورها اجازه ورودحتی کمترین و کوچک‌ترین مواد غذایی را به کشور خود نمی‌دهند ولی متاسفانه ما در کشور خود توان کنترل قاچاق و معضلاتی از این دست را نداریم». این نشان می‌دهد که عده‌ای خواهان از بین رفتن این مافیای گسترده در کشور نیستند و دسترسی به سودهای کلان برای آن‌ها صد درصد مهم‌تر از منافع ملی و دستیابی به ساختارهای درست اقتصادی در بحث صادرات و واردات در کشور است. اینجاست که مسئولان باید چشمان خود را باز کنند و نگاهی به دور و بر خود بیندازند و به‌جای سر در برف فرو کردن جلوی فسادهای موجود و از دست رفتن مزیت‌های موجود در کشور را بگیرند.