چرا زابل آلوده‌ترین شهر جهان شد؟

در بررسی سازمان جهانی بهداشت، زابل در سیستان و بلوچستان با میانگین آلایندگی 271 میکروگرم بر مترمکعب در سال به عنوان آلوده ترین شهر جهان انتخاب شده است.

 سازمان جهانی بهداشت(WHO) در گزارشی با هشدار نسبت به افزایش هشت‌درصدی آلودگی هوا در فاصله سال‌های 2008 و 2013 و مرگ سالانه هفت میلیون نفر بر اثر این آلودگی، اعلام کرد زابل در ایران، آلوده‌ترین شهر جهان است که در آن مردم ماه‌ها از وجود طوفان‌های غباری در تابستان رنج می‌برند.

بررسی سازمان جهانی بهداشت از بین 3 هزار شهر از 103 کشور جهان انجام‌شده است که 25 شهر ایران در این بررسی مورد ارزیابی قرار گرفته است، بر اساس بررسی 98 درصد از شهرهای کشورهای با درآمد کم و متوسط دارای هوای غیراستاندارد بوده و در مقابل وضع هوای 44 درصد از شهرهای کشورهای با درآمد بالا دارای استانداردهای سازمان جهانی بهداشت هستند.

میانگین سالانه میزان غلظت ذرات معلق با قطرهای 2.5 و 10 میکرون(۳۰ برابر کوچک‌تر از اندازه عرض موی سر انسان) در هر مترمکعب هوا ارزیابی کرده که معیار اصلی در ارزیابی سنجش ذرات فوق‌ریز یا 2.5 میکرون بوده است.

‌میزان مطلوب غلظت ذرات معلق فوق‌ریز یا 2.5 میکرون در هوا 25 میکروگرم در هر مترمکعب هوا است، این در حالی است که غلظت ذرات معلق در هوای زابل- آلوده‌ترین شهر جهان- 271 میکروگرم در هر مترمکعب هوا اعلام‌شده است که این میزان معادل 11 برابر حد استاندارد سازمان جهانی بهداشت برآورد می‌شود.

محمدرضا امیر مرادی مدیرکل هواشناسی سیستان و بلوچستان در نخستین واکنش به معرفی زابل به‌عنوان آلوده‌ترین شهر جهان گفت: این انتخاب دور از واقعیت نیست و زابل به سبب طوفان‌های شن به‌عنوان آلوده‌ترین شهر جهان معرفی‌شده است.

شش روز هوای سالم در شش ماه

چند وقت پیش محیط ‌زیست سیستان و بلوچستان با استناد به آمار ایستگاه پایش هوای «قرقری» شهرستان هیرمند اعلام کرد: در شش‌ماهه نخست سال 93 وضعیت کیفیت هوای زابل تنها در شش روز در شرایط سالم قرار داشته و مابقی روزها وضعیت هوا ناسالم بوده است.

بر اساس گزارش‌های رسمی در برخی سال ها میزان آلودگی هوا در زابل از شرایط بحرانی هم تجاوز کرده است، بهمن سال 92 یکی از آلوده‌ترین روزهای هوا در زابل بوده است، روزی که هواشناسی اعلام کرد: طوفان شدید امروز(92/11/13) در سیستان موجب افزایش ذرات معلق در هوای این منطقه تا ۱۲ هزار و ۶۴ میکروگرم بر مترمکعب شده که این وضعیت ۸۰ برابر استانداردهای جهانی است.

نیمه مرداد پارسال نیز وزش طوفان 90 کیلومتری در زابل سبب شد تا غلظت ذرات معلق در هوای این شهر به 40 برابر حد مجاز برسد و ادارات، بانک‌ها و بازارهای این شهر و چهار شهرستان هم‌جوار تعطیل شوند.

150 روز هوای ناسالم در سال

کارشناس هواشناسی در باره وضعیت آلودگی وضع هوای زابل گفت: تعداد روزهای ناسالم هوا طی پارسال در زابل 150 روز بوده که از این تعداد 58 روز وضعیت هوا در شرایط خطرناک قرار داشته است.

حمیدرضا بهجتی در گفت‌وگو با ایسنا، افزود: در شرایط خطرناک غلظت ذرات معلق موجود در هوا به 425 میکروگرم در هر مترمکعب هوا یا بیشتر افزایش می باید.

وی در ادامه با بیان اینکه پدیده طوفان گردوخاک در سال گذشته 14 بار در زابل اتفاق افتاده است، گفت: پدیده طوفان گردوخاک با تعریف استاندارد سازمان جهانی هواشناسی زمانی گزارش می‌شود که سرعت وزش باد حداقل 54 کیلومتر بر ساعت و دید افقی نیز کمتر از یک هزار متر باشد.

بادهای 120 روزه و خشک شدن هامون علت آلودگی هوا در زابل

محسن سلیمانی، مدیر پروژه ملی حفاظت از تالاب‌های ایران به گاردین گفته است: آلودگی شهر زابل با شهرهای صنعتی مانند تهران و پکن متفاوت است، در واقع وزش بادهای ۱۲۰ روزه در شهر زابل هرسال به وخیم‌تر شدن طوفان‌های گردوغبار در این شهر می افزایند.

وی افزود: خشک شدن تالاب هامون و همچنین سوء مدیریت در منابع آبی که در گذشته اتفاق افتاده است به این بحران بیشتر دامن زده است.

وی در ادامه گفت: به دلیل خشک شدن تالاب هامون ۷۰۰ هزار فرصت شغلی در این منطقه از دست رفته است.

خشکی تالاب هامون در 16 سال اخیر سبب شده که این تالاب در فهرست تالاب‌های در معرض خطر جهان موسوم به فهرست قرمز یا "مونترو" در کنوانسیون رامسر قرار گیرد.

تالاب بین‌المللی هامون در سال 1971 میلادی در کنوانسیون بین‌المللی رامسر که اکنون 168 کشور جهان در آن عضویت دارند، ثبت‌شده بود.

این کنوانسیون وظیفه داشته به همراه کشورهای عضو از تالاب‌هایی که اهمیت بین‌المللی داشته‌اند، حفاظت کند، بااین‌وجود اما ایران و افغانستان که در این کنوانسیون عضویت داشته‌اند، نتوانسته‌اند در حفظ این عرصه زیست‌محیطی موفق عمل کنند. تالابی که 30 درصد آن در افغانستان قرارگرفته و درمجموع چند هزار هکتاری هم از دریاچه ارومیه بزرگ‌تر است.

بر اساس معاهده آب رودخانه هیرمند در سال 1318، پنجاه‌درصد از آورد رودخانه هیرمند سهم ایران بوده است که در معاهده بعدی در سال 1351، سهم ایران از آب این رودخانه به 820 میلیون مترمکعب کاهش‌یافته است.

در هر دو مذاکره آبی اخیر هیچ توافقی برای حق آبه زیست‌محیطی تالاب هامون صورت نگرفته و تنها حق آبه کشاورزی ایران لحاظ شده است.

افغانستان هیچ حق آبه‌ای به تالاب هامون نداده است

در همین رابطه احمد عاقبت بخیر، عضو ایرانی کمیساریای رود هیرمند‌(کارگروهی مشترک بین ایران و افغانستان که وظیفه بررسی مسائل آب‌های مرزی در حوزه سیستان و بلوچستان را برعهده دارد) گفته است: افغانستان در 16 سال اخیر حق آبه واقعی رودخانه هیرمند را رهاسازی نکرده و در این مدت برخلاف معاهده‌، سیلاب‌ها غیرقابل‌کنترل خود را به‌عنوان حق‌آبه قلمداد کرده است.

وی ادامه داد: بر اساس جدول ماهانه معاهده، افغانستان باید آب را از سد کجکی رهاسازی کند، ولی در 16 سال اخیر این کشور سیلاب‌های غیرقابل‌ کنترل حوضه ارغنداب را که ارتباطی به سد کجکی و معاهده ندارد، به ایران داده است.

وی افزود: این سیلاب به درد کشاورزی هم نمی‌خورد، چون در فصلی که رودخانه باید آب داشته باشد، آب ندارد و به امید سیلاب هم نمی‌توان کشاورزی کرد، مردم ایران در حوضه آبریز رودخانه هیرمند به امید جاری شدن به موقع آب تمام زندگی خودشان را در مزرعه هزینه می‌کنندف ولی آبی در کار نیست و همواره خسارت می‌بینند.