دو زن بزرگ موسیقی ایرانی را بشناسید

زنانی که در دنیا به‌عنوان رهبر ارکستر فعالیت می‌کنند، تعدادشان خیلی کمتر از آن چیزی است که فکر می‌کنید؛ اما شاید بد نباشد بدانید که در این عرصه بانوان ایرانی سهم قابل توجهی دارند؛ ایران دو بانوی رهبر ارکستر دارد.

 رهبری ارکستر جزو معدود شغل‌ها در دنیاست که زنان هنوز نفوذ قابل توجهی به آن نکرده‌اند. درست است که زنان چیره‌دست بسیاری در زمینه‌ی نوازندگی فعالیت می‌کنند، اما حرف اول در حرفه‌ی «رهبری» را همیشه مردان زده‌اند. دقیقا مشخص نیست که چند زن در دنیا در این حرفه مشغول‌اند، اما آنچه تأیید شده، بسیار کم بودن تعداد آن‌هاست؛ اما این‌که دو نفر از این جمعیت محدود، ایرانی‌الاصل هستند، می‌تواند یک ویژگی خاص باشد.

فوزیه مجد، فریماه قوام‌صدری، افلیا پرتو، لیلی افشار و ... آثار متعدد و شاخصی را در حوزه آهنگسازی و نوازندگی خلق کرده‌اند. اِولین باغچه‌بان نیز برای توسعه‌ی هنر آواز جمعی تلاش زیادی کرد. در ادامه‌، دو زن ساختارشکن معرفی شده‌اند که با وجود محدودیت‌های موجود برای فعالیت در زمینه رهبری ارکستر در همه‌ دنیا، تابوشکنی کرده و در این عرصه‌ی سخت و مردانه، گام‌های استواری برداشته‌اند.

نازنین آقاخانی

نازنین آقاخانی که حدود ۳۶ سال سن دارد، ایرانی‌الاصل است و در وین اتریش زندگی می‌کند. او فعالیت در زمینه موسیقی را از کودکی با نواختن پیانو آغاز کرد و تحصیلاتش را در دانشکده‌ی موسیقی و هنرهای نمایشی وین ادامه داد. این هنرمند مدتی هم در آکادمی سلطنتی استکهلم و آکادمی سیبلیوس تحصیل کرد و در رشته‌ی آهنگسازی و رهبری ارکستر فارغ‌التحصیل شد.

او با ارکسترهایی در سراسر اروپا همکاری کرده است که ارکستر فیلارمونیک فنلاند، ارکستر فیلارمونیک آلمان و ارکستر سمفونیک هلسینگ از این جمله هستند.

این هنرمند ایرانی در سال ۲۰۱۰ به عنوان مدیر هنری و رهبر به ارکستر سمفونیک مونیخ دعوت شد و تا سال ۲۰۱۲ این ارکستر را مدیریت کرد.

آقاخانی در سال ۱۳۸۹ از سوی انجمن موسیقی ایران که آن زمان امور اجرایی ارکستر سمفونیک تهران را بر عهده داشت، به ایران دعوت شد و پذیرفت که به‌عنوان رهبر مهمان ارکستر سمفونیک تهران را در تالار وحدت تمرین دهد. این هنرمند به تهران آمد و چند جلسه نیز ارکستر سمفونیک را در تالار وحدت تمرین داد. آقاخانی در آن زمان، باردار بود و در شرایط خاصی با ارکستر تمرین می‌کرد.

آن زمان، بابک رضایی مدیریت انجمن موسیقی ایران را برعهده داشت و ترجیح داد که در نهایت، نازنین آقاخانی ارکستر سمفونیک را در اجرای عمومی روی صحنه نبرد و فقط طی جلسات متمادی با نوازندگان تمرین کند. در مجموع، او اولین رهبر زن بود که چوب رهبری‌اش را برای ارکستر سمفونیک تهران به حرکت درآورد.

ْآقاخانی همچنان در وین به فعالیت هنری خود ادامه می‌دهد و بعد از سال ۱۳۸۹ دیگر به ایران نیامد.

نزهت امیری

وقتی حسین دهلوی در سال ۱۳۷۹ ارکستر مضرابی را تأسیس کرد، شاید کسی فکر نمی‌کرد که هدایت این ارکستر به عهده‌ی یک رهبر زن گذاشته شود؛ نزهت امیری، دیگر زن ایرانی رهبر ارکستر است. البته او ترجیح می‌دهد که به‌دور از هرگونه هیاهو و حواشی خبری، به فعالیت‌های موسیقی بپردازد.

ارکستر مضرابی با همکاری ۶۶ نوازنده‌ی سازهای مضرابی تشکیل شده بود. این ارکستر در سال ۱۳۸۴ به رهبری «نزهت امیری» روی صحنه رفت و البته واکنش‌های متفاوتی را درپی داشت. مثلا فرید عمران (آهنگساز) آن زمان در گفت‌وگویی اظهار کرد: وجود یک زن روی صحنه‌ی تالار وحدت، خودش برای من یک اتفاق مثبت است. خانم امیری، انسان پویایی‌ است و من از این بابت خوشحالم. این بزرگ‌ترین امتیاز این برنامه بود و نوآوری بسیار عالی، حداقل برای ما یک جرقه‌ای بود که بدانیم اتفاقات مهمی در حال رخ دادن است. همین حالا اگر به کلاس آهنگسازی من نگاه کنید، نیمی از جمعیت آن را دخترها تشکیل داده‌اند و این، جای امیدواری‌ دارد.

نزهت امیری شاگرد ارشد زنده‌یاد پرویز منصوری بود و پس از درگذشت او، تلاش‌های زیادی برای تأسیس بنیاد پرویز منصوری کرد؛ اما از آنجا که کسی از او حمایت نکرد، این طرح عملی نشد. او در واقع قصد داشت، ارکستری را راه بیندازد تا آثار پرویز منصوری را اجرا کند.

او در زمینه‌ی موسیقی کودک نیز فعالیت گسترده‌ای کرده است و این روزها صرفا به تدریس موسیقی می‌پردازد.