گفت‌وگو با پدیدآورنده انیمیشن راه یافته به کن

 صنعت انیمیشن‌سازی در ایران در دو سه سال اخیر پیشرفت فوق‌العاده‌ای کرده اما اتفاقی که قرار است برای یکی از آثار در دست تولید این حوزه بیفتد اتفاق فوق‌العاده و البته جالبی است. اشکان رهگذر، سناریست و کارگردان جوان انیمیشن «آخرین داستان»، حالا قرار است اثری که تا الان شش سال برایش وقت گذاشته و دو سال دیگر پای کارش باشد را به کن ببرد و به بازارهای جهانی پخش معرفی کند. جالب آنجاست که این اتفاق به واسطه حمایت یک فستیوال مهم انیمیشن در فرانسه رخ داد و از سه سال قبل فرانسوی‌ها این انیمیشن را زیر نظر داشته‌اند آن هم درحالی‌که در کشور خودمان هیچ‌کس نمی‌دانست انیماتورهای ایرانی قدم در چه راه بزرگی گذاشته‌اند. رهگذر در این گفت‌وگو اتفاقات مرتبط با داستان آزادی را با جزئیات دقیق بازگو می‌کند:

مطمئنا  به‌خاطر اتفاقی که برای انیمیشن شما افتاده باید به شما و تیم‌تان تبریک بگوییم اما می‌خواهیم از زبان خودتان بشنویم که دقیقا چه اتفاقی قرار است برای «آخرین داستان» در کن بیفتد؟

قضیه به یک مقدار عقب‌تر برمی‌گردد. فستیوال انسی مهم‌ترین رویداد انیمیشن در دنیاست و در شهر انسی فرانسه برگزار می‌شود که در بخش مارکت انیمشین‌ها نشست‌هایی را با میفا پیچز برگزار می‌کنند. هرساله  از سراسر دنیا پروژه‌هایی که مراحل مختلف‌شان را می‌گذرانند و در حال کار هستند نمونه آثارشان را به این فستیوال می‌فرستند که هر سال از کل دنیا شش اثر انتخاب می‌شود. بعد عوامل این پروژه‌های منتخب دعوت شده و از سوی انسی پرزنت می‌شوند. حالا برخی دنبال تهیه‌کننده هستند و بعضی دنبال پخش‌کننده و...، سال 2013 انیمیشین آخرین داستان  به‌وسیله این فستیوال انتخاب شد و بعد از معرفی ما یک جورهایی انسی حامی معنوی‌مان بوده است. نکته مثبتی که برای ما اتفاق افتاد این بود که باتوجه به مذاکره‌هایی که با آنها انجام می‌دادیم در روند پیشرفت کار به ما کمک می‌کردند و مدام در تماس بودیم. امسال در جشنواره کن بخش جدیدی در رابطه با انیمیشن وجود دارد  که چهار فیلم منتخب از انسی به بخش بازار کن راه خواهند یافت. انسی حامی هر چهار پروژه است و به عبارتی این چهار پروژه برترین‌های دنیا هستند. سه تای دیگر یکی از لهستان است  به نام loving Vincent  که درباره ونگوک ساخته شده و خیلی هم معروف است؛ یکی هم از آلمان و دیگری هم از فرانسه. در بازار کن خریداران، پخش‌کننده‌ها و تهیه‌کننده‌ها دعوت خواهند شد و توضیحات بیشتری به آنها درباره این اثر و سه اثر دیگر داده می‌شود. در کنار این رویدادها جشن‌های دیگری هم برگزار می‌شود و درباره پروژه صحبت می‌کنند و کارهای بیزینسی‌اش انجام می‌شود.

همان‌طور که گفتید انتخاب اولیه اثر شما از سوی انسی هم افتخار بزرگی بوده اما می‌خواهم بدانم سه سال پیش کسی از این موفقیت حرفی‌زد؟

بله موفقیت بزرگی برای صنعت انیمیشن ایران بود، زیرا تا الان هرچه انیمیشن در جشنواره‌های خارجی داشته‌ایم، بیشتر در قالب فیلم کوتاه و تجربی اتفاق افتاده. سه سال پیش هم یکی از خبرگزاری‌ها و یک بخش کوچک در برنامه هفت به این مسئله پرداختند  اما به آن شکل کسی توجه خاصی نکرد. راستش در خود فرانسه هم عجیب بود که این اتفاق افتاده، زیرا  همیشه برای این شش تا پروژه از آمریکای جنوبی و آفریقا هم انیمیشن انتخاب شده بود و خودشان گفتند اولین‌بار است که از این قسمت از کره زمین کاری را انتخاب کرده‌اند و برایشان جالب بود.

ظاهرا کارتان از مدت‌ها قبل استارت خورده  و هنوز کار دارد تا تمام شود. شما چیزی حدود صد انیماتور دارید و کلی وقت صرف کرده‌اید و از طرفی در صحبت‌هایتان اشاره کردید فرانسوی‌ها حمایت‌های معنوی داشتند؛ پس بودجه کار از کجا تأمین شده؟

ببینید پروژه‌های انیمیشن  همیشه طولانی مدت هستند و بزرگ‌ترین کمپانی‌ها هم زیر چهار سال انیمیشن نمی‌سازند و بعضا در کشورهایی مانند ژاپن هم پروژه‌ها بین هشت تا 10 سال طول می‌کشد. «آخرین داستان» هم یک پروژه هشت‌ساله است و باوجوداینکه حدود صد انیماتور روی آن کار می‌کنند پروژه زمانبری است. حقیقتش این است که باتوجه به زمینه‌ای که سال 2013 برای این کار ایجاد کردند با سه چهار تا تهیه‌کننده فرانسوی خیلی جدی صحبت کرده بودیم و آنها هم علاقه‌مند بودند سرمایه‌گذاری کنند اما محدودیت‌ها و تحریم‌هایی که مانع از انتقال پول می‌شد موجب شد نتوانیم حمایت آنها را داشته باشیم. آمدیم به شرکت‌های دولتی گفتیم کار مهمی در دست داریم اما توجهی نشد. این اتفاق در حالی افتاد که همین الان یکی از سایت‌های مهم انیمیشن به ما ایمیل زده که تریلر بعدی‌تان را حتما از طریق ما پخش کنید و به رسانه دیگری ندهید. به‌هر‌حال خوشبختانه با اعتباری که به دست آوردیم و استقبال تهیه‌کننده‌های اروپایی استودیوی خصوصی هورخش روی کارمان سرمایه‌گذاری کرد و تا الان با فروش خانه و زمین و ملک سرمایه‌گذاری کرده و کار را جلو برده است.

از شروع کار هم بگویید. ایده اولیه برای خودتان بود، یعنی یک داستان داشتید و شروع کردید به ساختن؟

ما سال 89 شروع کردیم. آن زمان 23 یا 24 نفر بودیم. داستان هم اقتباسی از داستان ضحاک شاهنامه است اما سناریو چندین بار بازنویسی شده که در این راه از نظرات همکاران استفاده کردم. بیشترین دشواری اما همان حمایت‌نشدن از کارمان بود، درحالی‌که همان زمان از پروژه‌های دولتی حمایت خوبی می‌شد ما خیلی تلاش کردیم ولی آن‌قدری که باید به کار ما توجه نشد. ما هیچ وقت تجربه چنین تولیدی در ایران نداشتیم به‌همین‌خاطر آزمون و خطا کردیم که البته شاید در شروع چنین مسیری لازم باشد. همین شد که ما چیزی حدود 25-24 دقیقه انیمیشن کامل را ریختیم دور و دوباره از صفر شروع کردیم. ما مشکلات زیادی را به جان خریدیم، زیرا برایمان مهم بود کیفیت کارمان در کلاس جهانی باشد و البته به فروش جهانی فکر کرده بودیم، چراکه عرضه محدود اثر در سینمای ایران توجیهی ندارد و شاید تنها بخشی از هزینه‌هایش را جبران کند. حالا قرار است در کن از تریلر جدید اثر پرده‌برداری شود ضمن اینکه  13 دقیقه از کار را هم نمایش خواهیم داد. باز هم می‌گویم مشکلات مالی روی ما فشار آورد و همچنان هم وجود دارد اما در این مسیر همه‌چیز را نمی‌شود از روی کتاب‌ها پیدا کرد. روز اولی که کار را شروع کردم فکر نمی‌کردم کار این‌قدر دشوار باشد. کار ما دو بعدی است و فریم به فریم باید روی تک‌تک فریم‌ها کار کنیم.

آیا این انیمیشن در ایران هم اکران خواهد شد؟

ما با افتخار این کار را داخل کشور اکران می‌کنیم، زیرا مردم ما نشان دادند انیمیشن خوب را دوست دارند. همان‌طور که دیدید «شاهزاده روم» فروش فوق‌العاده‌ای داشت. ما کارمان براساس داستانی از شاهنامه است. فردوسی عمرش را برای خلق اثری به نام شاهنامه گذاشت و خودش هم گفت: بسی رنج بردم در این سال سی/ عجم زنده کردم بدین پارسی. ما می‌خواهیم با این کار ادای دین کنیم به فردوسی  و وقتی کارمان را شروع کردیم نمی‌خواستیم کار او را خراب کنیم. شاهنامه یک اثر ملی بود که فردوسی تمام عمرش را برای آن گذاشت. الان هم ما تلاش می‌کنیم برای مردم خودمان  یک اثر کامل و درست بسازیم و امیدواریم در اکران هم به آن توجه شود. درواقع هشت سال برای این اثر وقت گذاشته شده و صدها نفر در کن آن را می‌بینند، یعنی به عنوان یک اثر ملی می‌تواند برای صنعت انیمیشن ایران هم افتخار باشد.

برای جذاب‌کردن کاراکترهای انیمیشن آیا از المان‌ها و طراحی‌های غیر‌ایرانی هم استفاده کرده‌اید تا اثرتان برای مخاطب بین‌المللی جذاب‌تر شود یا همه‌چیز برگرفته از فرهنگ اساطیری شاهنامه است؟

باید بگویم صرفا خیلی ایرانی نیست. همان‌طور که می‌دانید برای ساختار اسطوره‌ای منابع زیادی وجود ندارد. ما برخی از منابع هخامنشی و برخی منابع دوره ساسانیان را داشتیم و استفاده کردیم تا فضای خودمان را طراحی کنیم با نگرش بین‌المللی. برای نمونه در لباس جنگجوها المان‌های هخامنشی می‌بینیم اما یک مقدار هم بین‌المللی‌اش کرده‌ایم. بچه‌های انیماتور ما در پیش‌تولید به انواع موزه‌ها رفتند و همان‌جا ساعت‌ها طراحی کردند، یعنی ما همه‌چیز را گرفتیم و از فیلتری رد کردیم. یکی از پارامترهایی که خیلی جالب است موسیقی فوق‌العاده اثر است که در تریلر هم می‌توانید بشنوید.

انتخاب کریستف رضاعی  انتخاب هوشمندانه‌ای بود چون خودش هم یک آدم بین‌المللی است.
بله کریستف از سال 2013 با ما بود و من و او با هم کار را در فرانسه پرزنت کردیم. او زبان فرانسه صحبت می‌کند و با فرانسوی‌ها ارتباط برقرار کرد. موسیقی این کار ترکیب شده از سازهای ایرانی و موسیقی جهانی تا فوق‌العاده جذاب شود. برای نمونه تنبور، دف، نی و آواز ایرانی داریم، سازهای زهی و ارکسترال خارجی را هم داریم. درواقع با موسیقی نواحی مختلف کشور و سازهای جهانی کار به سمت خاص‌شدن پیش رفته است.

منبع: وقایع اتفاقیه