تلخ و شیرینِ رخدادهای اجتماعی ایران در سال 1394

سال 1394 با تمام رویدادهای خوشایند و ناخوشایند آن برای جامعه ایران به پایان رسید و سالی نو آغاز شد. با مروری بر رخدادهای گوناگون و تجربه های پارسال می توان به تحولات اجتماعی مطلوبتری اندیشید.

آلبوم سال 1394 را که ورق بزنیم، اتفاق های بسیاری در یادمان زنده می شود. از رخدادهایی چون فاجعه منا، سیل و طوفان استان های شمال کشور گرفته تا شکل گیری کارزار «خودرو نخریم» و مشارکت حداکثری مردم در انتخابات هفتم اسفند و ...

بنابراین، خالی از لطف نیست که بر مهمترین رخدادهای اجتماعی پارسال مروری کوتاه و چکیده وار داشته باشیم.

1- فاجعه منا را شاید بتوان تلخ ترین رخداد سال 94 در جهان اسلام به ویژه برای ایرانیان به شمار آورد. برگزاری حج تمتع در این سال با رخدادهای ناگواری همراه بود. نخستین اتفاق در بیستم شهریورماه با سقوط جرثقیل رُخ داد که به فوت 111 تن از زایران بیت الله الحرام از جمله چند ایرانی منجر شد. به فاصله کمتر از 2 هفته از این حادثه و همزمان با عید سعید قربان رویداد تلخ دیگری در دوم مهرماه به وقوع پیوست. به دنبال جریان سیلِ جمعیت، بسته شدن راه های منتهی به رمی جمرات و ناکارآمدی برگزار کنندگان حج، 2 هزار و 236 تن از حاجیان به علت فشار جمعیت، گرمازدگی و تشنگی جان خود را از دست دادند که شمار زیادی از جان باختگان این فاجعه، حاجیان ایرانی بودند.

2- در روزهای پایانی تیرماه گذشته، سیل و طوفانی مهیب در استان های تهران، البرز و مازندران خسارت های جانی و مالی زیادی به بار آورد. بر اثر این بلای طبیعی به زیرساخت های عمرانی، کشاورزی و واحدهای مسکونی در استان مازندران نزدیک به 140 میلیارد تومان و در استان البرز نیز بیش از 34 میلیارد تومان خسارت وارد شد. افزون بر آن، به دنبال این رخداد هولناک شماری از هموطنان کشته، مصدوم یا مفقود شدند.

3-خودکشی دانش آموزان، رخداد ناگوار اجتماعی دیگری بود که درسال گذشته بارها تکرار شد. از آغاز سال 94 تا پایان آن بیش از 13 دانش آموز زیر 18 سال به دلیل ها و شکل های گوناگون دست به خودکشی زدند. طناب دار، سلاح گرم، سقوط از ساختمان و ... از جمله روش های دهشتناکی بود که این دانش آموزان برای پایان دادن به زندگیشان برگزیدند. شوک ناشی از این پدیده تلخ اجتماعی به اندازه ای بود که جامعه شناسان و روان شناسان اجتماعی را به واکاوی و بررسی چرایی آن واداشت. ناکامی در تحصیل، ترس از تنبیه والدین، افسردگی و شاید مهمتر از همه ناآگاهی و خلاء مهارت های زندگی از جمله دلیل هایی است که کارشناسان اجتماعی برای این پدیده بر شمرده اند.

4- پارسال شاهد به راه افتادن شماری کارزار (کمپین) گوناگون در عرصه های حقیقی و مجازی (رسانه های اجتماعی) بودیم. کارزار خودرو نخریم از رخدادهای اجتماعی بود که در سال 94 به دنبال قهر مشتریان با خودروسازان اتفاق افتاد؛ رویدادی که تا اندازه ای بر رکود اقتصادیِ بازار خودرو افزود. راه اندازی این کارزار نه فقط در شبکه های اجتماعی و فضای مجازی که در جامعه نیز طرفداران زیادی داشت. کارزار خودرو نخریم با پافشاری هوادارانش با هدف تعدیل قیمت، بهبود کیفیت خودرو و کاهش فشار بر مشتریان شکل گرفت اما چالش هایی را در بازار خودرو و همچنین برای کارکنان کارخانه های خودروسازی کشور ایجاد کرد و به نوعی صنعت خودرو را با تحریم داخلی روبرو ساخت.

5- حمله به سفارت عربستان رخداد ناخوشایند دیگر در این سال بود. پس از آنکه آل سعود شیخ «نمر باقر النمر» روحانی سرشناس شیعه را اعدام کرد، موجی از اعتراض های مردمی در ایران و بسیاری کشورهای دیگر به راه افتاد. این اعتراض اما در ایران از وضعیت طبیعی خارج شد و شماری از نیروهای خودسر بدون توجه به هنجارهای اجتماعی - سیاسی، به سفارت و کنسولگری عربستان سعودی حمله کردند. آنها در مشهد با پایین آوردن پرچم عربستان در کنسولگری این کشور و همچنین در تهران با آتش زدن بخشی از سفارتخانه عربستان، بهانه ای به دست آنان دادند تا از زیر بار فشار اعدام نمر فرار کنند و دست به فرافکنی و هیاهوگری بزنند. به دنبال این رخداد، سعودی ها اقدام به قطع روابط با ایران کردند.

6- چهارم مهرماه 1394 اتفاق خوشایندی در ورزش بانوان کشور رخ داد و آن قهرمانی تیم فوتسال زنان ایران در رقابت های قهرمانی آسیا بود. بانوان فوتسالیست ایران توانستند در مرحله گروهی این رقابت ها با شکست حریفان خود به دیدار نهایی راه یابند. آنها در دیدار پایانی با برتری یک بر صفر بر ژاپن، جام قهرمانی این دور از رقابت ها را بالای سر خود بردند. این رویداد، نخستین قهرمانی تیمی در تاریخ ورزش بانوان کشور به شمار می رود. اگر چه بسترهای ورزش بانوان در ایران آنگونه که باید فراهم نیست اما توانمندی های بانوان در رشته های گوناگون ورزشی ستودنی است. پیش از این نیز بانوان ورزشکار ایران در ورزش های انفرادی در رقابت های آسیایی، جهانی و المپیک خوش درخشیدند. قهرمانی اخیر اما نویدبخش آینده ای روشن برای ورزش های تیمی بانوان کشور است.

7-اکران فیلم سینمایی «محمد رسول الله» ساخته «مجید مجیدی» رویداد دیگری است که در شهریورماه 1394 اتفاق افتاد. این فیلم به عنوان پرهزینه ترین فیلم ساخته شده در تاریخ سینمای ایران، دوره پیش از تولد پیامبر اکرم (ص) تا 12 سالگی ایشان را به تصویر کشیده است. در ساخت این اثر، مجموعه ای از بهترین سینماگران جهانی حضور داشتند چنانکه فیلمبرداری این فیلم را«ویتوریو استورارو» و آهنگسازی آن را «الله رکها رحمان» به عنوان 2 هنرمند برنده جایزه اسکار، انجام دادند.

فیلم محمد رسول الله که از بزرگترین فیلم های دینیِ تاریخ سینمای کشور به شمار می رود به عنوان نماینده ایران در جشنواره اسکار 2016 نیز معرفی شد اما در فهرست نهایی راه یافتگان به اسکار قرار نگرفت. افزون بر محتوای فیلم، جلوه های دیداری منحصر به فرد آن یکی از دلیل های اقبال تماشگران به این اثر فاخر سینمایی به شمار می رود.

8-گشایش فصل تازه ای در دیپلماسی و آغاز روابط سیاسی، علمی، فرهنگی و اقتصادی ایران با جهان که پس از «برجام» (برنامه جامع اقدام مشترک) رخ داده است، دریچه امید و رویداد خوشایند دیگری در سال 1394 بود. از نخستین روزهای بعد از توافق، هیات های خارجی به ویژه اروپایی با هدف گسترش روابط و بهبود مناسبات با ایران پیش قدم شدند و رفت و آمدهای خود را با تهران از سر گرفتند.

در سال های گذشته، تحریم های هسته ای باعث شد به رغم توانمندی های ایران در عرصه های علمی، فرهنگی، اقتصادی و ... کشور با تنگناهایی در این زمینه ها روبرو باشد. دستیابی به برجام، مسیری تازه پیش روی توسعه و پیشرفت ایران قرار داد و به خارج شدن تهران از وضعیت تنگنای بین المللی انجامید. در فضای کنونی با بهره گیری از فرصت هایی که برجام پیش روی مسوولان کشور قرار داده است می توان به شکوفایی هر چه بیشتر توانمندی ها ایران امیدوار بود.

9- دیوار مهربانی، پدیده دیگری در عرصه اجتماعی- فرهنگی کشور و نمودی از نوع دوستی ایرانیان در سال گذشته بود. دیوار مهربانی با شعار «نیاز نداری بذار، نیاز داری بردار»، حرکتی خودجوش و مردمی است که در سال 94 کلید خورد و هنوز هم در بیشتر شهرهای کشور ادامه دارد. این اقدام خیرخواهانه و انسان دوستانه در زمان کوتاهی همه شهرهای کشور را فراگرفت و در رسانه های مجازی بازتاب گسترده ای یافت. رسانه های اجتماعی با انتشار پیام و عکس هایی از دیوارهای مهربانی در سراسر ایران، مردم را به نوع دوستی هر چه بیشتر به ویژه در روزهای سرد زمستان و آستانه سال نو تشویق می کردند.

10- برگزاری انتخابات هفتم اسفند ماه 1394 و حضور گسترده مردم پای صندوق های رای، حماسه ای سیاسی- اجتماعی در ایران بود. حضور پررنگ بانوان از نامزدی انتخابات گرفته تا حضور گسترده زنان پای صندوق های رای و افزایش شمار راه یافتگان زن به بهارستان از مهمترین ویژگی های این انتخابات بود. 14 نماینده زن به طور قطعی به مجلس آینده راه یافتند و هشت زن دیگر نیز برای ادامه رقابت به دور دوم رفتند. به این ترتیب، در انتخابات اسفندماه رکوردی تازه از حضور زنان در عرصه سیاسی- اجتماعی کشور ثبت و گامی مهم در راستای افزایش حضور زنان در مجلس قانونگذاری برداشته شد.

ویژگی مهم دیگر انتخابات هفتم اسفند، گسترش نقش آفرینی رسانه های اجتماعی و شبکه های مجازی در این رخداد سیاسی بود که نشانگر تعمیق نقش و گسترش کارکردهای رسانه ها و شبکه های یاد شده در جامعه ایرانی است؛ تحولی که در برهه ها و عرصه های گوناگون می تواند پیامدهایی جالب توجه و گاه ناشناخته به بار آورد.