چهارشنبه سوری، یا آنچه در سال‌های اخیر تحت عنوان شب چهارشنبه آخرسال مطرح شده است، یکی از مراسم و جشن‌های اقوام کهن ایرانی است که از سال‌های دور رواج داشته است، اما این جشن در دهههای گذشته دستخوش تغییراتی شد که مطلوب نبود و بیش از آنکه یک جشن شادمانه باشد، به یک فرآیند آسیبزا تبدیل شد.
چهارشنبه سوری، یا آنچه در سال‌های اخیر تحت عنوان شب چهارشنبه آخرسال مطرح شده است، یکی از مراسم و جشن‌های اقوام کهن ایرانی است که از سال‌های دور رواج داشته است، اما این جشن در دهههای گذشته دستخوش تغییراتی شد که مطلوب نبود و بیش از آنکه یک جشن شادمانه باشد، به یک فرآیند آسیبزا تبدیل شد.مراسم شب چهارشنبه آخر سال، در گذشته جشن « سور» خوانده می‌شد و جشنی ملی و مردمی است که به چهارشنبه سوری شهرت یافت، اما به واسطه رفتارهایی که در سال‌های گذشته با این جشن پیوندی نا‌میمون خورد، بیشتر چهارشنبه سوزی بود تا یک جشن و شادی، مراسمی که در سال‌های اخیر جز آسیب و حادثه، خاطرهای در ذهن ایرانیان برجای نگذاشت.
در شاهنامه فردوسی اشاره‌هایی درباره بزم چهارشنبه‌ای در نزدیکی نوروز وجود دارد که نشان‌دهنده کهن بودن این آئین است. با نگاه به چگونگی برپایی این آیین در گذشته که با گردهمایی ایرانیان، برپایی جشن شادی آفرین، برافروختن آتش، پرش از روی آتش، قاشق‌زنی، پخش آجیل مشکل‌گشا، فالگوش و خواندن سرودهایی شادمانه و دیگر رسوم همراه بود، مردم ایران به استقبال نوروز میرفتند.
اما در گذر زمان این مراسم دستخوش تغییراتی شد تا خانواده‌ها هر سال را با نگرانی به این روز نگاه کرده و از آن یاد کنند، آتش و شادی و رسوم خوب گذشته جای خود را به ترقه و بمبهای دست ساز و رفتارهای پر مخاطره داد. رفتارهایی که جز زحمت و محنت و رنج و مصدومیت و مرگ، هیچ به دنبال نداشت.
آسیب‌های فراوانی که مراسم شب چهارشنبه آخر سال در دهههای اخیر به لحاظ روانی و جسمی به همراه داشت، فلسفه برپایی یک آیین سرور را تحت الشعاع قرار داد تا همه با نگرانی و دلهره، به این ایام نظر بدوزند.
دکتر سالار فرامرزی، متخصص روانشناسی در گفت و گو با خبرنگار خبرگزاری(ایسنا)، منطقه فارس در رابطه با این مناسبت، گفت: چه بپذیریم و چه نپذیریم و چه درست و چه نادرست، ما در پیشینه تاریخی مان روزی به نام «چهارشنبه سوری» داریم، وقتی ما چنین روزی داریم، آداب، رفتار و اتفاقاتی هم باید بیفتد و همانند مناسبت‌های مذهبی و ملی، مستلزم توجه و نیازمند تدارکات خاص از سمت خانواده و جامعه است.
او ادامه داد: اگر نیاز به آب داریم، آبی هم وجود دارد و اگر به غذا نیازمندیم، غذایی هم هست، چهارشنبه سوری یک نیاز روانی، اجتماعی با پیشینه ی فرهنگی است که باید از سوی جامعه دیده شده و به آن پاسخ صحیح داده شود. نیازهایی که در طول سال‌های بسیار قدیم در فرهنگ ایرانیان شکل گرفته و دارای پیشینه تاریخی در سنت اقوام مختلف ایرانی بوده و تا امروز گسترش یافته و همچنان پایدار است .
دانشیار دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه اصفهان تصریح کرد :این مناسبت نیاز به برنامه ریزی دارد، جامعه در سطح کلان همانند آموزش و پرورش، شهرداری، اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی، دانشگاهها و موسسات آموزش عالی و نهادهایی که به نوعی با فرهنگ سازی مرتبط هستند و سپس خانواده که عملیاتی کردن این برنامه‌ها قطعا می‌تواند از اتفاقات پیشگیری کند و عدم برنامه ریزی و از سوی دیگر ایجاد موانع و محدودیت به صرف مخالفت با چنین روزی نتایج معکوس را به دنبال دارد .
او اضافه کرد: از نگاهی دیگر در جامعه پتاسیلی به نام نوجوان و جوان وجود دارد که دارای ویژگی‌های روانشناختی خاص خود مانند تشخص طلبی، توجه طلبی، احساسات، هیجانات، ابراز وجود -که نیازمند بروز و تخلیه هیجان و انرژی بوده- است، حال اگر فرصتی برای تخلیه این هیجان ایجاد نشود یا اینکه این پتانسیل نهفته جوانی رو کامل نشناسیم، هنگامی که با عدم برنامه ریزی فرهنگی از سوی جامعه همراه شود، باید منتظر آسیب‌های اجتماعی نیز باشیم.
مدیر‌کل امور دانشجویی دانشگاه اصفهان در خصوص پیشگیری و کنترل حوادث گفت: اقدامات محدود کننده و سختگیرانه که با هدف کنترل آسیب از سمت نهادها شکل می‌گیرد، تاثیر چندانی ندارد، در حالی که اقدامات فرهنگی، بسیار موثرتر و نتایج بهتری را در بر خواهد داشت.
وی گفت: اقدامات پیشگیرانه پسندیده است، اما اقدامات پیشگیرانه که محدودیتزا باشد، آسیب به همراه خواهد داشت.
به اعتقاد این استاد دانشگاه اقدامات سختگیرانه از سوی هر دستگاهی در ارتباط با برنامه های چهارشنبه آخرسال، نتیجه مثبت به دنبال ندارد. اگر چنین رویکردی موثر بود هر سال نباید شاهد تکرار اتفاقات باشیم که با نگاه به گذشته می‌توان پی برد این روش نتیجه بخش نیست.
او اضافه کرد: متاسفانه در این سال‌ها نتوانسته‌ایم بطور قابل قبولی در کاهش ناهنجاری‌ها موفق عمل کنیم و حتی اگر تمام نیروها را با هدف محدود کردن افراد تجهیز کنیم، باز هم شاهد حوادثی ناگوار خواهیم بود که دلیل آن فراهم نشدن فضا است و همچنین این پتانسیل قوی نزد جوان وجود دارد که دست به هر کاری بزند و به شکل غیر صحیح و خطر آفرین نیازش را برآورده کند و رفتارهایی را در پیش بگیرد که بیشتر جنبه احساسی دارد تا عقلانی، رفتارهایی که بروز آن آسیب‌های فردی، خانوادگی و حتی اجتماعی را به دنبال دارد.
مترجم کتاب «مدیریت خشم»، با بیان لزوم آشنایی با ویژگی‌های نوجوان و خواستهها و از طرف دیگر توجه جامعه به نیازهای او گفت: تدارک و برنامه ریزی از سوی خانواده‌ها و نهادهای فرهنگ ساز از بروز اتفاق پیشگیری می‌کند. صدا و سیما، روزنامهها، مساجد، شبکه های اجتماعی و دیگر رسانه‌ها، نخست با پذیرفتن این مناسبت در فرهنگ ملی و سپس آگاهی رسانی صحیح و امید بخش و ترویج آداب و رسوم متناسب با این روز و ترویج گفتمان معنوی، عاطفی و صمیمت در کاهش آسیب موثر است.
فرامرزی معتقد است: نمایش تصاویر آتش سوزی و سوختگی، ترقه و نارنجکهای دست ساز و مواد آتش زا و صدمات جسمی که تداعی کننده صحنه جنگ و درگیری است، از تبلیغات اشتباهی است که از سوی نهادها در این روز انجام می‌شود.
این استاد دانشگاه گفت: اگر به جای اینکه به جنبههای منفی چهارشنبه سوری بپردازیم، نکات مثبت این روز را بررسی کنیم و به جای ایجاد موانع در برگزاری مراسم، فرصتی برای برپایی مراسم درست ایجاد کنیم، به عنوان مثال با اختصاص مکانهای مناسب با نظارت دستگاههای مربوط، زمینه تخلیه انرژی جوانان و رفع نیازهای عاطفی آنان را فراهم کنیم، یا با تولید برنامههای شاد، روش برگزاری مطلوب و مناسب یک جشن خوب را نشان دهیم، از هنرمندان و افراد شناخته شده بهره برده و با پخش شیرینی و گسترش روحیه مهربانی و صمیمیت، افراد را همراه کنیم، در کاهش بروز حوادث ناخوشایند، موفقتر خواهیم بود.
منبع: ایسنا
ارسال نظر
