برجام لغو شدنی نیست

بالاخره بعد از 25 ماه تلاش بی‌وقفه تیم مذاکره کننده دولت روحانی آن هم به رهبری محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران مذاکرات برد-برد به نتیجه رسید و دولت تدبیر و امید توانست به یکی از مهمترین وعده‌های انتخاباتی خویش عمل کند. در این مدت مذاکراتی سخت بین ایران با گروه 1+5 که به 6 کشور قدرتمند در جهان شهرت دارند، انجام شد و ایران توانست به نتیجه‌ای رضایت‌بخش و قابل قبول دست یابد.

پیروزی شیخ دیپلمات و امیر دیپلماسی

در نگاهی گذرا به اول و آخر مذاکرات هسته‌ای بین ایران با گروه 1+5؛ هنوز از یاد نرفته است که حجت‌الاسلام حسن روحانی به عنوان کاندیدای ریاست جمهوری در خرداد ماه سال 1392، در برنامه تلویزیونی در شبکه دو سیما حاضر و برای حل و فصل مناقشات هسته‌ای و لغو تحریم‌ها کلیدی را برای پایان دادن به مشکلات پیش آمده که توسط بی‌تدبیری دولت محمود احمدی‌نژاد برای کشور رخ داده بود به ملت ایران نشان داد. به هرحال 24 خرداد ماه فرا رسید و ملت ایران حسن روحانی را به عنوان رئیس‌جمهوری انتخاب و نه بزرگی به سیاست‌های بدون منطق دولت محمود احمدی‌نژاد گفتند. بعد از تنفیذ حکم ریاست جمهوری توسط رهبر معظم انقلاب و تحلیف روحانی در مجلس شورای اسلامی محمدجواد ظریف به عنوان وزیر امور خارجه انتخاب شد و با دستور روحانی به ظریف، وی تیم قدرتمندی را برای آغاز مذاکرات هسته‌ای با گروه 1+5 و لغو تحریم‌ها انتخاب کرد. بیانیه و توافق‌هایی از جمله؛ ژنو، وین، لوزان و در پایان برجام که توافق نهایی هسته‌ای بود توسط ظریف و کاترین اشتون و بعدها فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا قرائت و اجرایی شد.

سیاست برد-برد نتیجه داد

در این دو سال انتقادات و مخالفت‌های تندی از سوی دلواپسان و تندروهای داخلی و خارجی مانند جمهوری‌خواهان، عربستان سعودی، ترکیه و اسرائیل نسبت به توافق هسته‌ای بیان شد و این مخالفان هر اقدامی را برای لغو و اجرایی نشدن برجام به کار گرفتند، اما در این راه به موفقیتی دست نیافتند. به دلیل اینکه عزم و اراده سیاسی ایران و گروه 1+5 بیش از آن بود که این توافق برد- برد و سرنوشت ساز به سرانجام نرسد. بنابراین با اجرایی شدن برجام (26 دیماه) تمام قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد که در تابستان گذشته به تصویب رسید، رسما اجرایی می‌شود و تحریم‌های شورای امنیت که علیه افراد و موسسات ایرانی وضع شده بود، لغو شد. بنابراین آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پرونده ابهامات فعالیت‌های هسته‌ای ایران و ابعاد نظامی احتمالی این فعالیت‌ها را بست و قطعنامه‌هایی را که در این ارتباط صادر کرده بود را لغو کرد.

شروع فصلی تازه برای ایران

بعد از اجرایی شدن برجام حجت‌الاسلام حسن روحانی طی سخنانی گفته بود با اجرای برجام اکنون «ما ایرانیان، دستان خود را به سوی جهانیان به نشانه دوستی دراز کرده‌ایم و با عبور از همه دشمنی‌ها، بدگمانی‌ها و توطئه چینی‌ها فصل تازه‌ای در روابط ایران با جهان گشوده‌ایم». روحانی برای ارائه لایحه بودجه در مجلس شورای اسلامی تاکید کرد «در برجام کسی شکست نخورده است نه در داخل و نه کشورهایی که با ما مذاکره می‌کردند، در برجام همه خوشحال هستند». همچنین علی اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی در گفت‌وگو با ایرنا بیان کرده بود «جمهوری اسلامی ایران سرافرازانه در جامعه بین‌المللی ظاهر شده و ما فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای خود را در جهت منافع ملی ادامه خواهیم داد». به هرحال با تمام سختی‌‎ها و دشواریی‌ها دولت روحانی که وارث خرابی‌های دولت احمدی‌نژاد و سعید جلیلی بود را به جان خرید و به وعده خویش وفا و بازی برد- برد وی برای لغو تمام تحریم‌ها نتیجه داد.

حمایت دموکرات‌ها از برجام

چندی پیش، چند تن از اعضای حزب دموکرات همچون؛ برنی سندرس، هیلاری کلینتون و مارتین اومالی با یکدیگر که بر سر انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده آمریکا رقابت دارند در یک مناظره تلویزیونی که از شبکه ان بی سی پخش می‌شد در خصوص اجرای موافقتنامه جامع هسته‌ای با ایران تمجید و قدردانی کردند و درباره چشم انداز روابط دو کشور به بحث و گفت‌وگو پرداختند. برنی سندرس از رئیس‌جمهوری آمریکا به خاطر نحوه مدیریت مذاکرات و اجرای توافق هسته‌ای با ایران تقدیر کرد. هیلاری کلینتون هم گفت که این توافق مایه افتخار اوست. اما در این راستا برخی از کارشناسان سیاسی از تغییر رئیس‌جمهوری ایالات متحده آمریکا و تغییر موضع یا رویکرد نسبت به برجام ابراز نگرانی می ‌کنند. به این دلیل که ممکن است رئیس‌جمهوری بعدی آمریکا زیر بار تعهدات برجام نرود و آن را نقض کند. در عین حال بسیاری از کارشناسان سیاسی دیگر نیز معتقدند حتی با تغییر رئیس‌جمهوری ایالات متحده آمریکا ولو جمهوری‌خواه مشکلی برای برجام رخ نمی‌دهد. چراکه برجام از حمایت‌های کافی و لازم سازمان‎های بین‎المللی و کشورهای اروپایی برخوردار است. بنابراین این بار اتحادیه اروپا به دلیل تعهد نسبت به برجام و قراردادهایی که بین آن‌ها و ایران بسته شده‌ است امکان ندارد نقض برجامی حاصل شود. به هر ترتیب منافع کشورهای غربی مانع از همراهی آن‌ها با اقدامات خصمانه ایالات متحده آمریکا می‌شود.

شیرزاد: کسی نمی‌تواند ارکان برجام را به لرزه بیاندازد

با این حال این پرسش مطرح می‌شود که آیا با تغییر رئیس‌جمهوری آمریکا خللی در اجرای برجام به وجود می‌آید؟ برای ایران رئیس جمهور دموکرات بهتر است یا جمهوری‌خواه؟ احمد شیرزاد، کارشناس مسائل سیاسی درباره انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده آمریکا و تاثیر آن بر اجرای برجام به «ابتکار» گفت: به عقیده من، قضیه برجام به این آسانی‌ها دچار نقض نمی‌شود. به این دلیل که پیمان بین‌المللی در حال پیشرفت و روز به روز به سمت استحکام شدن پیش می‌رود. وی در ادامه افزود: نه تنها در داخل کشور بلکه در خارج هم کسی نمی‌تواند ارکان برجام را به لرزه درآورد. شورای امنیت سازمان ملل متحد به قضیه برجام رای داده است. بنابراین چنین امری موضوع کم اهمیتی نیست چراکه چندین قطعنامه شورای امنیت یک جا لغو به جای آن قطعنامه‌های جدیدی وضع شده است. این استاد دانشگاه با بیان اینکه اجرای تعهدات برجام موضوعی دلبخواهی نیست که طرفین نخواهند به برجام متعهد نباشند، اضافه کرد: رئیس‌جمهوری ایالات متحده آمریکا هر شخصی که باشد نمی‌تواند به آسانی و راحتی برجام را لغو کند، اما ممکن است طرف مقابل شیطنت‌هایی را در این رابطه به اجرا درآورد یا اتفاق‌های ناخواسته‌ای در کنار این مساله به وجود آید. او در ادامه به جمهوری‌خواهان آمریکایی اشاره کرد و گفت: اگر رئیس‌جمهوری آینده ایالات متحده آمریکا جمهوری خواه باشد، ممکن است با مشکلاتی از این دست رو به رو شویم، اما محال است پیمان برجام لغو یا دستخوش دگرگونی شود.

اصلاح‌طلبان به دموکرات‌ها و اصولگرایان به جمهوری‌خواهان علاقه دارند

شیرزاد به قدرت رسیدن دموکرات‌ها را به نفع ایران دانست و در این باره تاکید کرد: اگر کاندیداهای دموکرات به پست ریاست جمهوری ایالات متحده آمریکا دست یابد به نفع ایران خواهد بود. بنابراین در شرایط حاضر، حضور دموکرات‌ها برای رسیدن به کرسی ریاست جمهوری به نفع ایران تمام می‌شود. این کارشناس مسائل سیاسی با اشاره به اینکه معمولا اصولگرایان ترجیح می‌دهند که در آمریکا محافظه کاران به قدرت دست برسند، تصریح کرد: اصولگرایان بیشتر به صحبت‌های پشت پرده و معاهدات نانوشته پنهانی علاقه‌مندند تا روابط سیاسی شفاف و رو در رو، اما اصلاح‌طلبان برعکس این قضیه رفتار کرده‌اند به این معنا که روابط شفاف و رسمی از خودشان نشان داده‌اند و در آمریکا هم رویکرد دموکرات‌ها به همین منوال بوده است. به هر ترتیب باتوجه به شرایط فعلی کشور، پیروزی دموکرات‌ها به نفع ایران تمام خواهد شد. او در ادامه به عواقب نقض تعهد رئیس جمهوری آمریکا نسبت به برجام اشاره کرد و در این باره گفت: اگر رئیس جمهوری بعدی ایالات متحده آمریکا به تعهدات خودش عمل نکند قطعا مشکلات پیچیده‌ای برای تمام طرفین حتی اتحادیه اروپا به وجود می‌آید. به دلیل اینکه اتحادیه اروپا و کشورهای غربی وارد فاز روابط تجاری و اقتصادی با ایران شده‌اند. بنابراین اگر بدعهدی صورت بگیرد طبیعتا علاوه بر ایران کشورهای اروپایی نیز با ایالات متحده آمریکا وارد چالش خواهند شد.

احمد‌ی‌نژاد کشورهای غربی را علیه ایران متحد کرد

شیرزاد با بیان اینکه آمریکایی‌ها دیگر نمی‌توانند جامعه جهانی را علیه ایران بسیج کند، اظهار کرد: به عقیده من، رئیس‌جمهور بعدی آمریکا نه تنها نمی‌تواند کشورهایی چون؛ روسیه و چین را همراه خود کند بلکه کشورهای اروپایی هم شریک اقدامات آمریکا نخواهند شد. بنابراین بدعهدی آشکار دور از ذهن است، اما سنگ‌اندازی و مانع تراشی در مسیر اجرای برجام دور از تصور نیست. وی درباره عدم همراهی اتحادیه اروپا در صورت بدعهدی آمریکا توضیح داد و گفت: اگر به یاد داشته باشیم به یمن ندانم کاری‌های دولت محمود احمدی‌نژاد شرایطی به وجود آمد که آمریکا، کشورهای اروپایی و حتی سازمان‌های بین‌المللی علیه جمهوری اسلامی ایران به صورت یکپارچه متحد شدند. به گفته این کارشناس مسائل سیاسی، اگر دولت تدبیر و امید تداوم داشته باشد اجماع جهانی علیه ایران اقدامی بسیار سخت و مشکلی خواهد بود، مگر شرایطی جدید یا موج احمدی‌نژادیسم بار دیگر در ایران شکل بگیرد در آن صورت اجماع مجدد جامعه جهانی علیه ایران دور از ذهن نخواهد بود. شیرزاد تاکید کرد: به عقیده من، نقض برجام به ضرر تمام طرفین است و حتی منطقه هم به سمت و سوی عدم ثبات، آرامش و امنیت پیش خواهد رفت و تنها کشورهایی همچون؛ اسرائیل و سعودی‌ها از این موضوع سود خواهند برد. متاسفانه برخی از کشورهای عربی بر این باورند که اگر بر سر راه ایران موانعی ایجاد شود به نفع خودشان اقدام کرده‌اند در حالی‌که چنین منفعتی برای آن‌ها کوتاه مدت خواهد بود. این استاد دانشگاه در پایان بیان کرد: حدود یک سال تا زمان انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده آمریکا فرصت باقی است. بنابراین اگر مسیر عادی سازی روابط ایران با قدرت‌های جهانی به همین منوالی که تاکنون پیش رفته جلوتر برود مساله بسیار متفاوت‌تر از گذشته خواهد بود. به هر ترتیب ایران باید روابط و پیمان‌های خودش را با غربی‌ها محکم‌تر از قبل کند چراکه به دلایل مختلف نباید از اتفاقات آینده در داخل دیگر کشورها یا بروز مشکلات ترس و واهمه داشته باشیم. بنابراین باید از زمان باقی مانده بهترین فرصت‌ها را برای کشور ایجاد کنیم، سرمایه‌گذاران بیشتری روانه ایران شوند و در نظام اقتصاد جهانی بیشتر از پیش درگیر شویم.

مطهرنیا: شورای امنیت برجام را تضمین کرده است

مهدی مطهرنیا، کارشناس سیاست خارجی نیز در گفت‌وگو با «ابتکار» در این باره اظهار کرد: برجام یک تعهد بین‌المللی، با امضای 5 قدرت جهانی است و در این رابطه تضمین شورای امنیت سازمان ملل متحد را پشت سر دارد. او در این باره اضافه کرد: اگر چه ایالات متحده آمریکا قدرت بزرگ جهانی محسوب می‌شود، اما در نزد افکار عمومی، نخبگان و توده‌ها باید پاسخگوی رفتارها و کنش‌های سیاسی خود باشند. این استاد دانشگاه با بیان اینکه روی کار آمدن باراک اوباما به دلیل پایان یافتن از جنگ، تنش و درگیری بوده است، تاکید کرد: تغییر رئیس جمهوری در آمریکا تنها می‌تواند موجب تغییر در تاکتیک‌ها و تکنیک‌ها یا در نهایت استراتژی‌ها شود. به هر ترتیب این سیاست‌های کلان هستند که کمتر مورد تغییر و تحول قرار می‌گیرند و دکترین‌ها در چارچوب استمرار تعهدات ایالات متحده آمریکا معنادار می‌شود. مطهرنیا در ادامه گفت: از این رو به نظر می‌رسد این مطلب اگر چه می‌تواند دغدغه حاصل باشد که باید به آن پرداخت، اما نحوه پرداخت به این چنین مساله‌ای به گونه‌ای صورت می‌پذیرد که نشان‌دهنده تکرار تعهدات ایالات متحده آمریکاست نه شخص اوباما. این کارشناس سیاست خارجی در ادامه به رئیس جمهور بعدی ایالات متحده آمریکا اشاره کرد و افزود: آنچه که اهمیت دارد این است که کدامیک از کاندیداهای ریاست جمهوری یعنی دموکرات یا جمهوری‌خواه به قدرت می‌رسند، اما موضع‌گیری‌های دموکرات‌ها نسبت به جمهوری‌خواهان عقلایی‌تر است. بنابراین اگر دموکرات‌ها به قدرت برسند و استمرار دولت روحانی را شاهد باشیم قطعا چنین امری به نفع ایران و ایالات متحده آمریکا خواهد بود.

غربی‌ها از تکرار احمد‌‌ی‌نژاد در ایران دلواپس هستند

با این حال طبق گفته‌های کارشناسان می‌توان گفت همانطوری که ملت ایران از تغییر و تحول در سیاست‌های کشورهایی همچون آمریکا نگران هستند باید به طرف غربی هم چنین حقی را قائل شد چراکه کشورهای اروپایی زمان ریاست‌جمهوری محمود احمدی‌نژاد را فراموش نکرده‌اند. به هر ترتیب غربی‌ها هم از تکرار موج احمدی‌نژادیسم در ایران و نقض تعهدات بین‌المللی ترس و واهمه دارند.