شیوع ضداخلاق رسانه‌ها در شبکه های اجتماعی

بهره‌گیری از ظرفیت شبکه‌های اجتماعی مدتی است که به‌عنوان یکی از راهکارهای ایجاد فضای تعاملی در رسانه‌ها ازجمله خبرگزاری‌ها از سوی کارشناسان پیشنهاد و از سوی صاحبان رسانه عملی می‌شود.

برخی بر این باورند که با پیشرفت‌ روزافزون شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌هایی که در آینده می‌آیند، دیگر شانسی از آن خبرگزاری‌ها نخواهد بود و عمر این رسانه‌ها به‌زودی به پایان می‌رسد. در مقابل عده‌ای دیگر از کارشناسان هم معتقدند آمدن رسانه‌های مجازی خیلی نمی‌تواند خبرگزاری‌ها را نگران کند؛ اگر متفاوت فکر و اقتضایی عمل کنند. به اعتقاد آنان خبرگزاری‌ها با شناخت محیط پیرامون خود و بازتعریف مخاطبان می‌توانند همچنان به حیاتشان ادامه دهند.

با لحاظ کردن چنین تعاریفی، در حال حاضر بسیاری از رسانه‌های رسمی با حضور در شبکه‌های اجتماعی مانند تلگرام و راه‌اندازی کانال‌های خبری، درصدد استفاده حداکثری از انواع فضاهای رسانه‌ای برای تعامل با مخاطبانند.

اما همین‌جا یک بی‌اخلاقی در حال شیوع است که قطعا روزی دامن عاملان امروزی خود را هم خواهد گرفت؛ اما فارغ از بحث‌هایی که اشاره کردیم در حوزه اخلاق حرفه‌ای حوزه رسانه، نگران‌کننده و قطعا آسیب‌زاست.

این رسانه‌های مورد اشاره، چند ماهی است که حتی برای جذب بیشتر مخاطب، خبرهای رسانه‌های دیگر را هم - بعضا در کثرت قابل ملاحظه‌ای - در کانال‌های تلگرامی خود، بدون ذکر منبع منتشر می‌کنند. بازنشر خبرهای رسانه‌های دیگر این روزها به امری معمول در اغلب رسانه‌ها و خصوصا کانال‌های تلگرامی بدل شده است، اما نکته‌ای که باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد، ضرورت ذکر منبع است که اغلب نادیده گرفته می‌شود. حتی همان رسانه‌هایی که خبرهای سایر رسانه‌ها را در سایت خود عموما با ذکر منبع نشر می‌دهند، در کانال‌های تلگرامی این‌چنین نمی‌کنند.

در چنین شرایطی رسانه‌ای که خبرنگارش گاه ساعت‌ها برای تهیه‌ی یک خبر تلاش کرده است، باید شاهد بازنشر مکرر خبر خود در گروه‌های مختلف شبکه‌های اجتماعی، به اسم رسانه‌ای دیگر باشد!

ضمن آن‌که با توجه به تذکرهایی که معمولا از سوی همکاران رسانه‌ای به این دست از رسانه‌ها داده شده اما ترتیب اثری داده نمی‌شود و این یقین وجود دارد که مدیران یا دست‌کم مسئولان میانی این رسانه‌ها، این امر را عامدانه انجام می‌دهند تا در موقعیت کنونی و پیش رو، از ظرفیت پدید آمده در شبکه‌های اجتماعی چون تلگرام، نهایت استفاده را به نفع خویش، ولو با حاصل دسترنج دیگران، ببرند.

خبرنگار بخش رسانه ایسنا در گفت‌وگو با دو نفر از استادان علوم ارتباطات، این پرسش را مطرح کرده که چقدر این الزام وجود دارد که کانال‌های تلگرامی رسانه‌های رسمی، در بازنشر اخبار، اصل امانت‌داری و ذکر منبع را رعایت کنند؟

دکتر یونس شکرخواه - استاد ارتباطات و روزنامه‌نگاری - می‌گوید: بحث امانت‌داری همیشه باید رعایت شود. زمانی که شما منبع را ذکر نمی‌کنید، خودتان را شریک یک اتفاق که نمی‌دانید چه هست، می‌کنید، اما زمانی که منبع را ذکر می‌کنید، مرز خودتان را کاملا مشخص می‌کنید؛ بنابراین به اصطلاح علمی به این اقدام «citation» (نقل قول کردن) و یا «attribution» (استناد کردن) می‌گویند که در این زمینه حتما باید منبع ذکر شود تا از مسئولیت شما کاسته شود.

محمد بلوی از پیشکسوتان عرصه روزنامه‌نگاری هم بر ضرورت ذکر منبع در کانال‌های تلگرامی رسانه‌ها تاکید می‌کند.

او  می‌گوید: به نظرم تلگرام خیلی ولنگ‌ و باز است و اصلا کنترل ندارد، زمانی هم که کنترل نباشد اتفاقاتی از این دست دیده می‌شود.

این روزنامه‌نگار پیشکسوت اضافه می‌کند که باید در کار خبر «وجدان کاری» داشته باشیم و به‌عنوان یک «انسان» هر چیزی را که منتشر می‌کنیم، حقوق و واکنش‌هایش را هم در نظر بگیریم.