چه سرنوشتی در انتظار نرخ ارز است؟

عضو هیات علمی پژوهشکده پولی و بانکی، بیان کرد: کاهش قیمت نفت منجر به افزایش نرخ ارز شده است، ولی این روند ماندگار نیست و با آزاد شدن اموال ایران در خارج از کشور و همچنین افزایش صادرات نفت ایران، نرخ ارز روند نزولی خواهد گرفت.

حمید زمان‌زاده، درباره تاثیر نوسانات نرخ ارز در روزهای گذشته اظهار کرد: در کوتاه مدت مهم‌ترین عاملی که سبب افزایش قیمت ارز شده است، کاهش قیمت نفت است چون قیمت نفت که در سال گذشته افت را تجریه کرده بود، مجددا در سال جاری میلادی هم روند نزولی به خود گرفت و افت قیمت نفت باعث شد که فشار روانی در بازار ایجاد شود.

او افزود: ولی این روند پایدار نخواهد بود، با توجه به لغو تحریمها و آزاد شدن منابع ارزی بلوکه شده ایران، هم اثرات روانی این اتفاق منجر به کاهش قیمت ارز خواهد شد و هم افزایش توان ایران در صادرات نفت میتواند بخشی از ضرر کاهش قیمت نفت را جبران کرده و منجر به آن شود که قیمت ارز روند نزولی به خود بگیرد.

این پژوهشگر پژوهشکده پولی و بانکی در پاسخ به این سوال که آیا با توجه به تورم نمی‌بایست نرخ ارز بیش از مبلغ امروز افزایش یابد، بیان کرد: چنین تحلیل‌هایی تک خطی و تک معادله ایست. آنچه در این تحلیل درباره تورم داخلی و خارجی مطرح می‌شود عمدتا مبتنی بر نظریه «برابری قدرت خرید»‌است و بر اساس این نظریه نرخ ارز در میان مدت با توجه به تورم باید تعدیل شود. ولی نکته اینجاست که در هیچ کجای دنیا نرخ ارز بر این مبنا حرکت نمی‌کند. یعنی صرفا متغییر تورم داخلی و خارجی و در واقع یک معادله در نرخ ارز تاثیرگذار نیست.

او ادامه داد: مثلا در آمریکا اکنون می‌بینیم که ارزش دلار در مقابل خیلی از ارزها افزایش یافته است. مثلا یکی از این ارزها یورو است. ولی برخی کشورهای حوزه یورو تورمی پائین تر از آمریکا تجربه می‌کنند. بنابراین به نظر نمی‌آید که صرفا بشود بر اساس یک نظریه برابری قدرت خرید در مورد نرخ ارز سخن گفت.

وی ادامه داد:من فکر میکننم برای بررسی نرخ ارز در میان مدت و کوتاه مدت، باید به متغییرهای دیگر هم توجه کرد. یکی از این متغییرها تراز تجاری است. باید بررسی کنیم که مازادها و کسری‌های تجاری به چه صورت هستند؟ همچنین بودجه دولت و ذخایر ارزی هم در نرخ ارز تاثیرگذار هستند.

این پژوهشگر اقتصادی گفت: ‌اکنون ذخایر ارزی کشور در وضعیت مناسبی قرار دارد ولی مشکل این است که این ذخایر در دسترس نیست و بلوکه شده‌اند، ولی با توجه به رفع تحریم‌ها این ذخایر آزاد شده و در دسترس بانک مرکزی قرار خواهد گرفت. از سوی دیگر با توجه به رفع تحریمها صادرات نفت نیز افزایش خواهد یافت و تراز تجاری ما نیز با وجود کاهش قیمت نفت، بهبود خواهد یافت. همچنین در نظر داشته باشید که در گذشته ما در ایران کسری تراز تجاری داشتیم که مدام با درآمد نفتی پر می‌شد. ولی اکنون تراز تجاری ما در بسیاری موارد صفر شده و حتی در مواردی مثبت هم هست. این موضوع نشان می‌دهد که در تراز تجاری ما تغییرات ساختاری ایجاد شده است.

این اقتصاددان همچنین بیان کرد: در کنار این موارد رشد و رکود هم از عوامل مهم تاثیرگذار در تعیین نرخ ارز است، بنابراین اساسا بر طبق چارچوب یک مدل اقتصادی می‌توان درباره نرخ ارز صحبت کرد و اینکه تعدادی از کارشناسان عامل موثر در تعیین نرخ ارز را قدرت خرید مردم تلقی می‌کنند، درست نیست.

زمان‌زاده درباره تعیین نرخ 2997 تومانی برای دلار در بودجه سال 1395بیان کرد: این نرخ تعیین شده نرخ مرجع بانک مرکزی نیست. نرخ ارز مرجع بالای سه هزار تومان است در حالی که نرخ بودجه 2997 تعیین شده است. بنابراین ممکن است نرخ دلار مرجع بانک مرکزی در سال 1395 همچنان روند صعودی خود را طی کرده و حتی به 3300 یا 3400 تومان هم برسد و در واقع به نرخ بازار نزدیک شود، ولی درآمدهای نفتی دولت با همان نرخ 2997 تومان به بانک مرکزی تحویل داده شده است. با توجه به افزایش صادرات نفت در سال آینده فکر می‌کنم که این نرخ بتواند بخشی از کسری‌ها را جبران کند. اگر در بازار نفت هم تحرکی برای افزایش قیمت آن انجام شود به نظرم مشکل کسری بودجه دولت حل خواهد شد.