شهرداری سر ستیز دارد با همه نمادهای تهران!

تهران، کالبدی زنده است که در آن زندگی جاری است. نه، زندگی جاری نیست، تجارت جاری است. خیابان ولیعصر، قدیمی‌ترین و طولانی‌ترین خیابان خاورمیانه است که آوازه گنجشک‌های آن جهانی بود. گنجشک‌های ولیعصر روزگاری تیتر روزنامه‌ها بود و مردم را سر به هوا می‌کرد. حالا اما سالهاست گنجشک‌ها، مردم را در خیابان ولیعصر سر به هوا نکرده‌اند. دل مردم تهران خوش بود به چنارهای شاهرگ سرسبز تهران، چنارها خشک شدند. چنارها قطع شدند. حالا نوبت رسیده به میدان ولیعصری که شهرتش به فواره‌های زیبای آن بود. قدیمی ترها می‌گفتند، میدان فواره‌ها. میدان‌های شهری یکی بعد از دیگری تغییر کاربری می‌دهند. بعد از ایجاد تغییرات اساسی در میدان انقلاب و چهار راه ولیعصر حالا نوبت میدان ولیعصر است. میدانی خیابان ولیعصر و بلوار کشاورز را به هم گره می‌زند.

 هفته گذشته، عیسی علیزاده، مدیرعامل سازمان زیباسازی شهرداری با اشاره به آخرین وضعیت میدان ولیعصر گفت: این میدان ۱۳ متر گود است و دو طبقه تجاری و مترو در آن وجود دارد بنابراین ما باید به‌گونه‌ای نماد آن را طراحی کنیم تا ۱۳ متر سطح یک موضوع را به مخاطب نشان دهد و از سطح به بالا طراحی دیگری داشته باشد.

به گفته علیزاده، سازمان زیبا سازی شهرداری از اساتید مجسمه‌ساز درخواست کرده از این میدان بازدید کنند تا براساس ۱۳ متر زیر سطح و با توجه به دو طبقه تجاری و مترو، طراحی‌های لازم را انجام دهند.

این در حالی است که چندی پیش شورای شهر تهران ساخت‌وساز در میادین و معابر مهم شهری را ممنوع اعلام کرد.

مگر میدان ولیعصر با موقعیت قبلی خود معیارهای لازم زیبایی‌شناسی را نداشت که فواره‌هایش را باید جمع کرد؟ ساختمانی تجاری و ایستگاه مترو به‌جای این فواره‌ها چه معیار زیبایی‌شناسی در قلب تهران ایجاد می‌کند؟ نفس تهران، مدت‌هاست گرفته است. درخت‌های خیابان‌های اصلی قطع شده است، از سویی دیگر شهرداری تهران اقدام به فروش تراکم ساختمان‌ها می‌کند. میادین تغییر کاربری می‌دهند و تبدیل به برج می‌شوند و مسوولان به دنبال راهکار مناسب برای حل مشکل آلودگی در تهران هستند.

ممنوعیت ساخت‌وساز در میادین و چهارراه‌های اصلی تهران

این در حالی است که چندی پیش شورای شهر تهران نسبت به ساخت‌وساز در میادین و چهارراه‌های اصلی تهران واکنش نشان داد و این کار را ممنوع اعلام کرد. به گفته محمد سالاری، رییس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تهران، براساس طرح شورای شهر، شهرداری تهران ملزم به ارائه لایحه سند راهبردی ساماندهی میادین، چهارراه‌ها و محورهای مهم شهر تهران با توجه به طرح جامع و تفصیلی شده است.

وی معتقد است، تسهیل در اجرا و محقق شدن طرح‌های ساماندهی و موضعی طرح جامع شهر تهران و جلوگیری از صرف هزینه‌های گزاف و ارتقای کیفیت سیما و منظر شهر از دیگر دلایل مطرح شده این طرح است.

غلامرضا انصاری، عضو دیگر شورای اسلامی شهر تهران نیز بر استفاده از رنگ‌ها و آب برای زیباسازی میادین شهر تهران تاکید کرد و گفت: میادین تاریخی و قدیمی شهر تهران از زیبایی‌های بصری به واسطه وجود آب و رنگ‌ها برخوردار بودند.

وی با بیان اینکه در طرح‌های ساماندهی میادین باید سبک‌های قدیمی احیا شود، تاکید کرد که طرح‌های جدید باید با حفظ معماری اسلامی و ایرانی ارائه شود.

پژمان پشمچی‌زاده، معاون شهرسازی شهرداری تهران با بیان اینکه در طرح تفصیلی ساختار شهر، پهنه‌بندی‌ها و چینش شهر مشخص شده است، خاطرنشان کرد: عملکرد شهرسازی براساس این قوانین بالادستی مشخص هستند و این اسناد برای فعالیت در عرصه‌های مختلف شهر برنامه‌ریزی‌های مدونی دارند.

به گفته وی، در طرح جلوگیری از ساخت‌وساز در میادین باید با دقت بیشتری جزییات فراهم شود و این طرح به آراستگی بیشتر میادین شهر تهران منجر می‌شود.

اعضای شورای شهر تهران با تصویب این طرح یک فوریت شهرداری تهران را مکلف کردند تا پایان سال جاری نسبت به ارائه لایحه سند راهبردی ساماندهی و طراحی میادین، چهارراه‌ها و محورهای اصلی شهر تهران با توجه به ملاحظات طرح جامع، تفصیلی و مصوبات قبلی شورای اسلامی شهر تهران، با تاکید بر طراحی صحیح جداره‌ها، ارتقای کیفیت سیما و منظر شهری و جانمایی صحیح مجتمع‌های ایستگاهی اقدام کند.

نگاهی به میدان‌های تهران

از میدان ولیعصر که بگذریم، تهران مانده است و همه میدان‌های فراموش‌شده‌اش. در معماری شهری میدان‌ها از اهمیت بالایی برخوردارند. میدان‌های شاخص شهر تهران، دارای سه بخش هستند؛ در بخش مرکزی، بناهای یادبود یا نقش برجسته و تندیس که پیام‌آور موضوع و نام میدان باشد انتخاب و نصب شده است. در برخی از میادین نماد یا شاخص میانی به شکل بنایی با الهام از معماری تلفیقی ایرانی احداث شده است که از این نمونه می‌توان میدان آزادی را به عنوان شاخص‌ترین آنها نام برد.

روند گسترش شهرتهران باعث شده است تا بعضی از میدان‌های شاخص و نمادین حالت و فرم فیزیکی خود را از دست دهند و حالت پخش‌کننده پیدا کنند و به چهارراه تبدیل شوند و اصالت میدانی خود را از دست دهند. هرچند به نام میدان معروف هستند اما در عمل به یک گره ترافیک شهری تبدیل شده‌اند که می‌توان میدان هفت تیر را از این گروه دانست.

میدان هفت‌تیر فعلی که از گره‌های اصلی ترافیکی شهر تهران است و جمع و پخش‌کننده ترافیک بزرگراه مدرس و بلوار کریم خان و خیابان بهار شیراز و خیابان شهید مفتح و چند خیابان دیگر است، هویت میدانی خود را ازدست داده و به صورت دالان ترافیکی درآمده است.

میدان هفت‌تیر را نباید میدان نامید و باید نام دیگر متناسب با عملکرد جدیدش برآن گذاشت. دور از تصور نیست که همین روزها سازمان زیباسازی شهرداری خبر از احداث ساختمانی چند طبقه در میدان هفت‌تیر بدهد و فراخوان دهد که طراحان شهری نمادی تازه برای این میدان طراحی کنند.

از سویی دیگر میدان شهدا به چهارراهی تبدیل شده که هویت تاریخی و رشادت‌های مردمی در آن در سایه قرار گرفته یا چندان گویا نیست. میدان شهدا هم تبدیل شده است به خیابانی به دور از هویت اصلی خود.

اعضای منتقد شورای شهر توانایی مقابله با شهرداری را ندارند

شهرداری تهران برخلاف اعلام مخالفت‌های شورای شهر تصمیمات خود را درباره موقعیت میادین تهران اجرایی می‌کند. گویا نه‌تنها هیچ نهادی متولی هویت تاریخی تهران نیست بلکه شهرداری همه تلاش خود را برای کسب درآمد از هر گوشه شهر به کار بسته است. حال آنکه تهران نتواند نفس بکشد، مردم خاطراتشان مدفون شود زیر برج‌های تجاری و افراد مسن دیگر شهر را نشناسند. مهم این است که شهرداری تهران برج‌های تجاری را رونق می‌دهد و کسب درآمد می‌کند.

محمد حقانی، عضو شورای شهر تهران، در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» بر زنده بودن شهر تاکید می‌کند و می‌گوید: میدان‌ها در همه کشورهای دنیا نماد شهر هستند اما متاسفانه همه میدان‌های شهر تهران به جای اینکه عرصه طبیعی و همگانی باشند، به اماکنی تجاری تبدیل شده‌اند و از آنها بهره‌برداری اقتصادی و تجاری می‌شود.محمد حقانی معتقد است: در چنین تصمیم‌هایی برای تغییرات کاربری شهری، نباید جنبه‌های زیست‌محیطی و مردمی شهر را فراموش کرد. این روزها که یکی از دغدغه‌های اصلی بهبود وضعیت آلودگی هواست، شهرداری با تراکم فروشی و نگاه تجاری به کالبد شهر بر آلوده‌تر شدن تهران دامن می‌زند. منابع طبیعی تهران، به دلیل بی‌برنامه بودن مسوولان روزبه‌روز بیشتر از بین می‌رود و آلودگی هوا در بیشتر مناطق تهران بسیار بالاست.

به گفته حقانی، تعدادی از اعضای شورای شهر با هرگونه تغییر کاربری میدان‌های تهران مخالف هستند اما متاسفانه به دلیل عدم همکاری همه اعضای شورای شهر تهران برای مخالفت با شهرداری چند عضو منتقد به تنهایی توانایی مبارزه با این تغییرات را ندارند.

شهر به زیرزمین می‌رود

عادت داشتیم در شهر، زیر نور آفتاب، زیر باران در خیابان‌ها قدم بزنیم تا به مقصد برسیم اما آرام آرام آسمان هم از شهروندان دریغ می‌شود. همه چیز از چهارراه ولیعصر شروع شد. در چهارراه ولیعصر یاد گرفتیم که به زیرگذر باید رفت. شهری جدید، با سقفی پر از نورهای مصنوعی ساخته شد تا دیگر حتی خورشید هم از شهروندان دور بماند. حالا هم نوبت میدان ولیعصر است. میدان ولیعصر هم به زیرزمین می‌رود.

شهروندان به دنبال هوایی برای تنفس هستند اما به گفته، سیدمجتبی موسوی، معاون فرهنگی و هنرهای شهری سازمان زیباسازی شهر تهران، ورودی‌ها و خروجی‌های متروی میدان ولیعصر در چهارگوشه میدان پیش‌بینی شده و مسافران و افرادی که می‌خواهند وارد فضای مرکزی میدان شوند، هم از ورودی ایستگاه وارد شده و بعد به زیرزمین می‌روند. موسوی در ادامه تاکید می‌کند که «این طرح حتما مطالعات ترافیکی دارد اما از نظر اینکه آیا این مرکز به افزایش ازدحام بیشتر در میدان منتهی می‌شود، باید گفت هرچه آنجا اتفاق می‌افتد، زیرزمین اتفاق می‎افتد و شما ازدحام و شلوغی روی زمین مشاهده نمی‌کنید.»

جهان صنعت نوشت:موسوی معتقد است، طراحی ایستگاه‌های چندمنظوره برای مترو، اتفاقی است که در شهرهای مختلف دنیا با تجربه‌های متفاوت اجرایی شده و متداول است و در واقع به این ترتیب سعی می‌شود ایستگاه‌ها غیر از مترو فضاهای دیگری را هم دراختیار شهروندان قرار دهند.

به سوگ هویت تهران بنشینیم

شهرداری تهران گویا سر ستیز دارد با همه نمادها و نشانه‌های شهر تهران. میدان‌ها یکی بعد از دیگری تغییر شکل پیدا می‌کنند. مردم از روی سطح شهر به زیر زمین‌ها هدایت می‌شوند و مسوولان در سکوت نشسته‌اند تا درآمد شهرداری فزونی پیدا کند.

وقتی چنارهای خیابان ولیعصر را به بهانه خشک شدن، شبانه قطع می‌کنند. باغ‌های تهران را تغییر کاربری می‌دهند و برج سبز می‌شود. باید منتظر باشیم با یک شهر به دور از هویت ایرانی و اسلامی روبه‌رو شویم. تهران تبدیل شده است به شهری مصرف‌کننده که نه‌تنها به تغییر این وضعیت کمک نمی‌شود بلکه به آن دامن زده می‌شود. مصرف‌گرایی واضح‌ترین تغییر هویتی است که با ایجاد مراکز تجاری به‌جای فواره‌ها و باغ‌های تهران به وجود می‌آید.