آلودگی هوایی که دیگر پدیده نیست

علی فراهانی: آغاز فصل پاییز و زمستان یاد‌آور آلودگی هوا برای مردم تهران و کلانشهرها است و هر ساله مسئولان و شهروند‌ان تهرانی را با نگرانی جد‌ی‌ای به نام آلودگی هوا روبه‌رو می‌کند‌. روز گذشته 22 آذرماه ۹۴ مطابق پیش‌بینی‌ها، با آلود‌گی هوا آن هم با شاخص بالای 200 شروع شد‌. میزان ترد‌د‌ د‌ر شهر و ثبات جوی باعث گردید تا‌ رکورد‌ د‌و هفته هوای سالم د‌ر شهریور امسال، با شروع فصول پاییز و زمستان شکسته شود‌ و شاخص هوای تهران در وضعیت اضطرار و قرمز قرار بگیرد‌ تا این شاخص د‌ر محد‌ود‌ه ناسالم برای برخی گروه‌های جامعه با نگرانی همراه شود‌. با این حال موضوع آلودگی هوا مختص تهران نیست و بسیاری از شهرهای کشور با این معضل مواجهند.

اما برای مقابله با ترافیک و آلود‌گی هوای شهر تهران چه اقد‌امات مهمی باید‌ اتخاذ شود‌ تا مد‌یران مثل همیشه از تریبون‌های مختلف حرف‌های تکراری از جمله: استفاد‌ه از وسایل حمل و نقل عمومی باعث کاهش آلود‌گی هوا و ترافیک خواهد‌ شد‌ را به شهروند‌ان نگویند‌.

د‌ر کلانشهر تهران، پیمود‌ن مسیر ۱۰ کیلومتری که باید‌ زمانی زیر یک ربع را نیاز د‌اشته باشد‌ به راحتی ۱ ساعت زمان می‌برد‌ و به تبع آن چند‌ برابر سوخت مصرف می‌شود‌. از سوی د‌یگر، افراد‌ی که زمان زیاد‌ی را د‌ر ترافیک سپری می‌کنند‌، هزینه روانی زیاد‌ی را می‌پرد‌ازند‌ و ماحصل آن افزایش د‌رگیری‌های اجتماعی، نزاع‌های خیابانی، تنش‌های خانواد‌گی و کاری است که اگر هر کد‌ام از این‌ موارد‌ تحت ‌بررسی د‌قیق قرار بگیرد‌ به عمق فاجعه پی خواهیم برد‌. بنابراین هزینه‌‌های اقتصاد‌ی تحمیل شد‌ه د‌ر این بخش هر چند‌ به طور مستقیم قابل شناسایی نیست، اما بر همگان واضح و مبرهن است. زیرا ترافیک باعث افزایش آلود‌گی هوا و تشد‌ید‌ بیماری‌‌های مختلف و د‌ر نهایت تحمیل هزینه‌های سنگین د‌رمانی به جامعه می‌‌شود‌.


تاوان ملت ایران به دلیل سوءمدیریت در دوره هشت ساله دولت گذشته

با این حال این پرسش مطرح می‌شود که مقصران اصلی برای عدم مقابله با آلودگی هوا چه نهاد و اشخاصی هستند؟ عوامل مهم در آلودگی هوا و افزایش بیماری‌ها همچون سرطان دخیل است؟ مینا استقامت، فعال محیط زیست درباره آلودگی هوای تهران به «ابتکار» گفت: به عقیده من، مشکل آلودگی هوای تهران این است که نهادها و سازمان‌های مربوطه از جمله؛ شهرداری، سازمان محیط زیست، وزارت صنعت، معدن و تجارت، وزارت نیرو و... با یکدیگر هماهنگ نیستند.

او در این باره اضافه کرد: بارها از مسئولان ذی‌ربط شنیده می‌شود که شهروندان و مردم از وسایل حمل و نقل عمومی استفاده کنند، در حالی‌که امکانات وسایل حمل و نقل عمومی تا چه اندازه است؟ آیا از کیفیت و استاندارد خوبی برخوردار هستند؟ این فعال محیط زیست تاکید کرد: قطعا به تمامی نهادها و سازمان‌ها درخصوص آلودگی هوای تهران یا کلان شهرها انتقاد وجود دارد، اما اینکه بخواهیم تنها و فقط انگشت اتهام را به سمت سازمان حفاظت از محیط زیست نشانه برویم، دلیل درست و قابل قبولی نیست به این معنا که تمام مسئولان و نهادها در این قضیه تقصیر کار هستند. استقامت به مساله کیفیت بنزین اشاره کرد و گفت: بنزین ایران بر اساس استاندارد یورو4 است، اما با بنزین یورو4 کشورهای اروپایی تفاوت بسیاری دارد. وی نقش تحریم‌ها درباره آلودگی هوای تهران و کلان شهرها تاثیرگذار دانست و در ادامه تصریح کرد: متاسفانه به دلیل سوء مدیریتی که 8 سال در ایران حاکم بود وضعیت محیط زیست ایران همچون سایر مسائل مهم کشور دچار آسیب‌های فراوانی شده است آلودگی هوا یکی از دغدغه‌های ملت ایران تبدیل شده آن هم به دلیل عدم مدیریت صحیح در گذشته که گفتم. به گفته استقامت، باید قبول کرد تحریم‌ها اثرات منفی به خصوص در محیط زیست برجای گذاشته است و متاسفانه ملت ایران باید تاوان عدم مدیریت صحیح گذشته را بپردازند.

مردم تهران و کلان شهرها به سخنان تکراری مسئولان عادت کرده‌اند

سیاوش آقاخانی، استاد دانشگاه و فعال زیست محیطی نیز درباره عوامل اصلی آلودگی هوای تهران و کلان شهرها در گفت‌وگو با «ابتکار» اظهار کرد: متاسفانه علی‌رغم برنامه ریزی‌هایی که در 10 سال گذشته یعنی در سال 84 در خصوص مدیریت مقابله با آلودگی هوا مصوباتی صورت گرفت، اما از 100 درصد فقط 30 درصد از از این مصوبات و برنامه‌ها اجرایی شد. وی در ادامه افزود: آلودگی هوا برای مردم تهران و کلان شهرها دیگر به عنوان دغدغه محسوب نمی‌شود بلکه این مشکل و معضل زیست محیطی برای مردم تهران و کلان شهرها عادی شده است به دلیل اینکه بارها از مسئولان نهادهای ذی‌ربط شنیده شده که درحال مبارزه با این پدیده هستیم، اما ملت عزیز ایران هیچ اقدامی برای مقابله یا کاهش آلودگی هوا از سوی نهادها و سازمان‌ها مشاهده نکرده‌اند. این فعال زیست محیطی در ادامه به برخی وزارت خانه‌ها اشاره کرد و گفت: در کنار سازمان محیط زیست باید وزارتخانه‌های دیگری از جمله؛ نیرو، صنعت و معدن برای مقابله با این پدیده قرار بگیرند تا مشکل آلودگی هوای تهران و کلان شهرها برطرف شود.

متاسفانه در بدنه حاکمیت همدلی و همگرایی برای حل این معضل که خطرات بسیاری را برای مردم ایران رقم زده، وجود ندارد. آقاخانی بیان کرد: همانطور که پیشتر گفتم، فقط 30 درصد از مصوبات و برنامه‌ها برای مبارزه با آلودگی هوا اجرایی شده و 70 درصد از سیاستگذاری‌ها تعیین شده بر زمین مانده و اجرایی نشده است. نماینده سازمان‌های مردم نهاد کشور در برنامه ششم توسعه با بیان اینکه حجم بسیاری از مصوبات مربوطه کم توجهی شده است، تاکید کرد: هنوز مشارکت مردمی یا نهادهای مردم نهاد نگاهی صورت نگرفته است.

بنابراین تا زمانی‌که به این مولفه‌های مطرح شده، توجه جدی نشود آلودگی هوای تهران و کلان شهرها به قوت خود باقی خواهد ماند. این استاد دانشگاه به نواقص طرح جامع برای کاهش آلودگی هوا اشاره کرد و در ادامه افزود: متاسفانه در طرح جامع به موضوع زیست بوم شهرها توجه نشده است به این معنا که زیست بوم شهر تهران با استان مرکزی زمین تا آسمان فاصله دارد درحالی‌که مسئولان یک طرحی را در قالب مقابله با آلودگی هوا برای همه استان‌ها در نظر گرفته اند. مسلما شرایط جوی و هوایی شهرها و استان‌ها با یکدیگر تفاوت دارد و به عقیده من، باید در توان زیست بومی شهرها یک بازنگری جدی اعمال شود.

تحریم‌ها به محیط زیست آسیب جدی وارد کرد

آقاخانی در پاسخ به این پرسش که بودجه سازمان محیط زیست برای مقابله با این پدیده چقدر است، گفت: من از رقم دقیق و بودجه تعیین شده برای سازمان اطلاعی ندارم، اما می‌توان یکی از دلایلی که حاکمیت از برنامه‌ها و مصوبات عقب است را نبود بودجه کافی در این حوزه دانست. این استاد دانشگاه تصریح کرد: دولت و نمایندگان مجلس شورای اسلامی بیشترین بودجه را در حوزه سلامت و درمان در نظر گرفته‌اند. بنابراین به جای اینکه به محیط زیست و معضلات زیستی که با جان، مال و سلامت ملت ایران سرو کار دارد، توجه کنند و بودجه کافی در اختیار سازمان محیط زیست و نهادهای مربوطه قرار دهند را فراموش کرده و خدمات درمانی را در اولویت کاری خود قرار داده‌اند.

 وی در این باره اضافه کرد: من مخالف بودجه دهی به حوزه سلامت و درمان نیستم، اما بودجه کافی برای مقابله با آلودگی هوا، ریزگردها و ... که با سلامت ملت ارتباط دارند، لحاظ نکردند. بنابراین به سمت درمان پیش رفته ایم نه پیشگیری. این استاد دانشگاه درباره کیفیت بنزین در ایران اشاره کرد و افزود: بارها از مسئولان شنیده ایم بنزین ایران مطابق با یورو 4 است، اما اگر این چنین باشد پس چرا کشورهای اروپایی با معضلی به نام آلودگی هوا مواجه نیستند؟ متاسفانه هیچ نظارت و ممیزی برای استاندارد سازی بنزین‌ها از سوی سازمان‌ها به خصوص وزارت نفت وجود ندارد. آقاخانی نبود ابزار کافی برای سازمان محیط زیست یکی از دلایل عدم موفیقت در مقابله با آلودگی هوا دانست و در ادامه گفت: من در اینجا تاکید می‌کنم سازمان محیط زیست قدرت اجرایی ندارد، اما انتظارات و توقعات باید بر اساس امکانات موجود مورد سنجش و ارزیابی قرار بگیرد.

بنابراین یکی از مشکلات اصلی سازمان محیط زیست عدم اعتبارات و امکانات کافی برای مبارزه با معضلات زیست محیطی است. به گفته وی، در فصل تابستان با پدیده ریزگردها و در فصل زمستان با معضل آلودگی هوا در کشور مواجه هستیم. این استاد دانشگاه به نقش و اثرات تحریم‌ها در محیط زیست ایران اشاره کرد و در این باره افزود: تحریم‌ها بزرگترین ضربه را به محیط زیست ایران وارد کرد و نمی‌توان منکر آسیب‌ها و اثرات منفی تحریم‌ها در محیط زیست ایران شد. آقاخانی ادامه داد: در هشت سال گذشته دیپلماسی زیست محیطی ایران دچار خلاء و انزوای شدید قرار گرفت یعنی در دوران گذشته، تحریم‌ها بسیاری از تالاب‌ها لطمه دیدند آن هم به این دلیل که کشورهای همسایه رودخانه‌ها و مسیل‌های آبی را بر روی ایران بستند. او در پایان اظهار کرد: متاسفانه بسیاری از وسایل و امکانات نیروگاه‌ها، کارخانجات و... قدیمی است و نیاز به بروز رسانی دارند و اگر این قضیه و مشکل بر طرف شود در کاهش آلودگی هوا تاثیر بسزایی خواهد داشت.

مردم تهران مانند ماهی در آب آلوده شنا می‌کنند

مسعود پزشکیان، نماینده مردم تبریز، آذرشهر و اسکو در مجلس شورای اسلامی نیز در گفت‌وگو با «ابتکار» درباره نقش و اثرات آلودگی هوا در سلامت مردم تاکید کرد: متاسفانه حقیقت تلخی را باید قبول کنیم که ترافیک و آلودگی هوا آسیب‌های بسیار جدی در سلامت و بهداشت مردم به خصوص در کلان شهرها به وجود آورده است. او در این باره اضافه کرد: آلودگی هوا بر اعصاب، روان، هوش و تنفس مردم اثرات منفی بر جای گذاشته است و می‌توان گفت یکی از دلایل شیوع سونامی سرطان در کشور همین آلودگی هواست.

 وزیر بهداشت دولت اصلاحات تاکید کرد: مردم تهران و کلان شهرها مانند ماهی در آب آلوده شنا می‌کنند. او در پاسخ به این پرسش که چرا مجلس شورای اسلامی لایحه و قانونی برای مقابله با آلودگی هوا در دستور کار قرار نمی‌دهد، تصریح کرد: مجلس می‌تواند همان قانونی که در برنامه ششم توسعه قرار گرفته را مد نظر قرار دهد، اما اینکه این قانون برای مقابله با آلودگی هوا دچار نواقصی است یا خیر باید مورد بازنگری یا اصلاح قرار گیرد. پزشکیان در ادامه به سازمان محیط زیست اشاره کرد و گفت: به هیچ عنوان آلودگی هوا به سازمان محیط زیست ربطی ندارد بلکه مشکل اصلی آلودگی هوای تهران و کلان شهرها به شهرسازی، زیر ساخت‌ها، جاده‌ها و برج‌هایی که به یکباره سبز می‌شوند مربوط است نه سازمان محیط زیست، مگر سازمان محیط زیست می‌تواند با برج سازی و نوع شهرسازی مقابله کند؟ بنابراین باید به سراغ شخص و اشخاصی که ادعای شهرداری و شهرسازی دارند، رفت و علت آلودگی هوا را جویا شد نه سازمان حفاظت از محیط زیست. عضو کمیسیون بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مجلس شورای اسلامی اظهار کرد: وقتی نوع شهرسازی، زیر ساخت‌ها، اتومبیل‌ها علمی و اصولی نباشد، مسلما با آلودگی هوا مواجه می‌شویم.

این نماینده مجلس شورای اسلامی در ادامه افزود: متاسفانه سیستم حمل و نقل عمومی کشور دچار نواقصی بی‌شماری است. ملت ایران به خصوص مردم تهران و کلان شهرها باید چه کاری انجام می‌دادند که نکردند؟ جز اینکه از مترو، اتوبوس و دیگر وسایل حمل و نقل عمومی استفاده کردند، اما این وسایل از استانداردهای کافی برخوردار نبوده و نیست.