روسیه؛ رقیبی که از پشت خنجر نمی‌زند

روزنامه قانون در سرمقاله ای به قلم فری ون مجلسی تحلیلگر بین الملل می نویسد: پس ازآن که عربستان باکود تایی نفتی ناگهان بهای نفت خام رابه نصف وسپس به یک سوم بهای اوج گرفته آن کاهش د اد .

این سرمقاله در ادامه می آورد: بحث های بسیاری درگرفت واعلام شد که این کاهش ناشی ازراه افتادن تکنولوژی جد ید آمریکایی د ر تولید نفت ازشن ها یارُس های نفتی باکمک بخارداغ و کارهای د یگر بود ه است.

اگرچنین چیزی د راین حد درست بود ه باشد ،پنهان نگاه د اشتن دانش وفنی که اجرای آن نیازبه عملیات مید انی گسترد ه ای د ارد وهزاران نفرد رآن مشغول هستند ، باورکرد ن آن د رزمانی که تولید آن بامیلیون ها بشکه د رروزرسید ه باشد ،شگفت انگیز است.

ازسوی دیگر افزایش تولید نفت خام به آن طریق، د رحدی که بتواند توازن جهانی عرضه وتقاضارایک شبه آشفته کند نیزحیرت انگیز است.د رست است که بازی عرضه وتقاضا همان دست پنهان آدام اسمیت بوده که هنوزبراقتصاد بازارحاکم است،امادربازاری بزرگ باعرضه روزانه د ه هامیلیون بشکه نفت و تقاضایی که تاد یروز فزایند ه هم بود ه است،باوارد شد ن روزانه صد هاهزاربشکه ویک میلیون بشکه ود ومیلیون بشکه نفت خام شنی، تعاد ل ناگهان به هم نمی ریزد .

وارد شدن ناگهانی مثلاًروزانه 10 میلیون بشکه نفت خام شنی نیزمحال است.چنین امری قاعد تاً باید به موازات افزایش تد ریجی تولید بربازاراثرگذارد وباهمان روند موجب افزایش عرضه وتعد یل بهای کالاشود .

همزمانی اقد ام ناگهانی عربستان بااجرای برنامه سیاسی غرب د راوکراین وهمچنین د راوج خصومت ورزی عربستان با ایران و د رگیری های ایران باآمریکا، به اقد ام ضربه زنند ه عربستان رنگ سیاسی تری می د هد .خاصه آنکه چنین کاهش بهایی باید موجب تعطیلی ناگهانی تولید نفت شنی کذایی شود زیرابه طوری که اعلام کرد ه اند هزینه ای معاد ل هربشکه 50 تا 70د لارد ارد وگرنه فقط می تواند نقطه یاسقف تعاد لی د رتعیین بهای نفت خام معمولی متناسب باهزینه تمام شد ه نفت شنی پد ید آورد .

باتوجه به سلطه عربستان بربازارنفت باتولید بیش از 10 میلیون بشکه د رروزوناتوانی اوپک ازکاستن تولید وایجاد موازنه د رعرضه وتقاضا وهمچنین ناتوانی روسیه د ر اتخاذ تصمیمی حاد مثلاًکاستن یکجانبه پنج میلیون بشکه ازتولید 10 میلیون بشکه ای خود ش،که شاید نگرانی از جایگزینی نفت اعضای اوپک یکی ازد لایل آن بود ه باشد ،موجب زیان شد ید ی به منابع ارزی روسیه وسایر کشورهای صاد رکنند ه نفت وخود عربستان شد ه است.د راین د وران تولید ایران به د لیل تحریم هاد رحد اقل خود قرارد اشت.

منظورازاین مقد مه، یاد آوری این نکته است که اهمیت یافتن هرچه بیشتر مصرف وتولید گاز ایران راازیک تولید کنند ه د رجه د وم وسومِ نفت خام د رمقام تولید کنند ه وفرآوری کنند ه ای د رجه یک د رعرصه گازتبد یل می کند .البته ورود به چنین عرصه ای نیاز به زمان د ارد . اگرتعویق برنامه های پارس جنوبی د رد وران هشت ساله تخریب و توقف نبود اکنون آماد گی بسیاربیشتری د راین عرصه وجود می د اشت.

تشکیل کنفرانس سران کشورهای تولید کننده گاز د رتهران که برخی ازآنها مانند روسیه و قزاقستان وتاحدی ترکمنستان از کشورهای تأثیر گذار هستند ،نشان ازاهمیت روزافزون بازارگازد ارد .گازفقط برای گرمایش یا سوخت کارخانه ها نیست.گازهای تفکیک و تصفیه شد ه بسته به زنجیره کربنی خود ماد ه اولیه پلیمرها و مواد شیمیایی ارزند ه ای هستند که کشورمانند ایران باامکاناتی که فراهم آورد ه است باید بکوشد باتوسعه فرآورد ه های گازی و پتروشیمی به ارزش افزود ه بسیاربالاتری د ست یابد .

سبک ترین نوع گاز، متان است که مایع سازی یا حمل آن در لوله مقرون به صرفه نیست، اما باتبدیل به متانول که د رایران به خوبی رواج یافته، یاتبد یل آن به جی تی ال، یعنی «ازگازبه مایع»،که غیرازگازمایع است ومتان راتبد یل به فرآورد ه های اصلی بنزین وگازوییل وکروزِن یاسوخت جت ومقد اری آب می کند ، اکنون د رقطر اجرایی شد ه است.

حتی شاید بهتر باشد مقاد یری ازگاز به عنوان سوخت د رسواحل خود ِ ایران تبد یل به برق شود تا هم ازآب شیرین به د ست آمد ه ازسیستم خنک کنند ه آن استفاد ه شد ه وهم اشتغال بیشتری ایجاد شو د و هم به جای انتقال د رلوله ومشکلات آن انتقال انرژی ازشبکه کابل های فشار قوی امکان پذیرباشد .

همه اینها نیاز به برقراری محیطی امن وآرام وبی التهاب وتنش زدایی د رروابط بین المللی و د ر منطقه د ارد ، زیرا امنیت اقتصاد ی وسیاسی مابستگی به امنیت همسایگانی د ارد که باید محل مصرف یا مسیر عبور تولی ات ماباشند .

نکته د وم اهمیت سیاسی د رحاشیه این کنفرانس خصوصاًحضورپوتین، مربوط به مذاکراتی برای همکاری د ر به سامان رساند ن قضیه سوریه ورفع پریشانی وآوارگی آن ملت قربانی شد ه بود .البته روسیه تجربه اند وخته وهرگز آماد گی ند ارد که به د وران جنگ سرد وآسیب های آن بازگرد د و د رگذشته نیزخصوصاًد رقضیه صد ورقطعنامه های تحریم ایران این امررا نشان د اد ه است،اماهمکاری تاکتیکی باآن کشور د راین کار خاص ود راین مرحله اگر بتواند به حل مشکل و برقراری صلح و امنیت،باهمکاری سایرقد رت هاوکشورهای ذی نفع کمک کند ،بسیار خوب خواهد بود .

روسیه درموضوع گازرقیب اصلی ایران است،والبته دربرخی مسائل فنی وتولیدات نظامی امکان همکاری هایی وجود د ارد .رئیس جمهور روسیه د رسخنان خود گفت که روسیه در دوستی خود ازپشت خنجرنخواهد زد .

این سخن می تواند حکایت از نوعی د رد وجد انی مربوط به خنجرهای تاریخی وپیشین د اشته باشد ،وامید می رود بتواند موجب کاهش بی اعتماد ی شود وتوسعه رابطه ای برابرود رشأن د وکشورمهم همسایه کمک کند .بد یهی است که بیشترین روابط اقتصاد ی و مراودات باید میان همسایه هابرقرار باشد ،امارعایت استقلال ملی وقرارنگرفتن د رمداراقتدار ومسائل دیگران نیز بسیارمهم است.