حکم شرعی برهنه‌ شدن در عزاداری حسینی

لازمه برپایی مراسم پرشور و مؤثر عزاداری حضرت سیدالشهدا(ع) علاوه بر اخلاص، افزایش آگاهی و دانش در این باره است. این گزارش با استناد به نظر مراجع تقلید به برخی سؤالات فقهی عزاداری پاسخ داده است.

همزمان با فرارسیدن ایام شهادت سالار شهیدان حضرت ابا عبدالله الحسین علیه‌السلام، شیعیان در سراسر جهان، در مساجد، تکایا و حسنیه‌ها اقدام به برگزاری عزای حسینی می‌کنند که در این میان ممکن است عموم مخاطبان به لحاظ شرعی با سؤالات و مسائل گوناگونی مواجه شوند.

 مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی در حال حاضر، سؤالات متداول مخاطبان را جمع آوری کرده و به همراه پاسخ مراجع عظام در اختیار خبرگزاری فارس گذاشته است که بخش نخست آن را در ادامه می‌خوانیم:

* کیفیت برگزاری مجلس عزاداری و سوگواری باید چگونه باشد؟

پاسخ:

آیات عظام: خامنه‌ای، مکارم، سیستانی، شبیری زنجانی، وحید خراسانی و صافی گلپایگانی:

۱- در مجلس عزاداری اهل بیت، ذکر اهداف مقدّس امام حسین علیه‌السلام و تاریخچه کربلا و تحلیل فرازهای آن و مراسم سوگواری و روشن کننده اهداف عزاداری حضرت سیّدالشهدا(ع) و مانند آن باشد.

۲- فضائل اهل بیت(ع)، امر به معروف و نهی از منکر، بیان احکام الهی، مطرح شود.

۳- از هر کاری که موجب وهن مجالس مذهبی و عزاداری باشد خودداری شود.

۴- از گفتن جملاتی که بوی شرک و کفر می‌دهد اجتناب شود.

۵- از هر کاری که موجب ضرر شدید به بدن یا ناقص شدن آن می‌شود باید اجتناب شود.

خندیدن در ماه محرّم چه حکمی دارد؟

پاسخ:

خندیدن در ماه محرّم و صفر از نظر شرعی حرام نیست، اما چون ماه های اندوه و حزن اهل بیت وخاندان نبوّت، خصوصاً در دهه عاشورا است، بهتر است شیعیان و دوستان اهل بیت در حزن و اندوه باشند. حضرت علی(ع) فرمود: «خدا به زمین توجّهی کرد، پس ما را اختیار و انتخاب کرد، وبرای ما، شیعیان ما را اختیار نمود. آنان ما را یاری می‌کنند و در شادی ما شادی می‌نمایند و در حزن و اندوه ما محزون وغمناک هستند. آنها اموال و جان‌های خود را در راه ما بذل می‌کنند».(۱)

بنابراین خندیدن و شادی در ایام عزاداری اگر چه حرمت ندارد، اما از نظر اخلاقی ناپسند است و با معیار دوستی و محبت اهل بیت که از واجبات دینی است، سازگار نیست و حتی المقدور لازم است پرهیز شود.

پی‌نوشت‌ها:

۱. محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج ۶۵، ص ۱۸، حدیث ۲۴.

لخت شدن برای سینه زنی در عزاداری چه حکمی دارد؟

پاسخ:

آیات عظام: امام خمینی، سیستانی، شبیری زنجانی، وحید خراسانی و صافی گلپایگانی: لخت شدن مردان، برای سینه زنی اشکال ندارد؛ لیکن زن‌ها نباید به بدن مرد اَجنبی نگاه کنند.

آیات عظام: خامنه‌ای، مکارم: لخت شدن برای سینه زنی در جایی که در معرض دید خانم‌ها باشد جایز نیست.

خاک تربت امام حسین به چه چیز گفته می‌شود، آیا هنوز بعد از این همه سال خاک تربت وجود دارد؟

پاسخ:

تربت امام حسین(ع) خاکی است که از قبر یا حوالی مرقد مطهر حضرت سیدالشهدا صلوات الله علیه می‌آورند که شیعه به خوردن آن استشفا می‌کند؛ خاک اطراف قبر که برای شفای بیمار و مهر نماز استعمال می‌شود.

امام خمینی(ره) می‌فرماید: آنچه به صورت قطعی تربت امام حسین (ع) است خاکی است که از قبر و آنچه عرفاً ملحق به قبر است برداشته می‌شود. (۱)

نظر عده‌ای از مراجع آن است که حکم فضیلت سجده بر تربت امام حسین و حکم جواز خوردن کم از آن برای شفاء، مخصوص قبر و کمی از اطراف قبر امام حسین علیه السلام است و بقیه خاک کربلا هر چند محترم است؛ اما حکم خاک قبر امام حسین و اطراف قبر را ندارد. (۲)

بر اساس برخی از روایات سرزمین کربلا تا پنچ فرسخ از هر طرف جزء حریم قبر امام حسین علیه السلام حساب می‌شود. (۳)

به نظر بعضی از مراجع: حکم تربت حسینی که در روایات وارد شده است بر خاک کربلا تا مقداری که حریم قبر امام حسین علیه‌السلام است یعنی از هر طرف پنج فرسخ بار می‌شود. ولی زمین‌های نزدیک قبر شریف حضرت، دارای فضیلت بیشتری هستند. (۴)

پی‌نوشت‌ها:

۱. تحریر الوسیله، ج ۲، ص ۱۵۶، امام خمینی، موسسه تنظیم و نشر اثار امام خمینی، ۱۴۲۱ ق، چاپ اول.

۲. آیت‌الله بهجت، توضیح المسائل مراجع، ج۲ ذیل مسئله ۲۶۲۸، استفتاء از دفتر رهبری، و دفتر آیت‌الله سیستانی.

۳. مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ (ع) حَرِیمُ الْحُسَیْنِ (ع) خَمْسَه فَرَاسِخَ مِنْ أَرْبَعِ جَوَانِبِ الْقَبْرِ وسائل‏الشیعه، ج۱۴، ص ۵۱۳، باب حد حرم الحسین (ع) الذی یستحب... .

۴. استفتاء از دفتر آیت‌الله وحید خراسانی.

حکم عَلَم‌هایی که در مراسم عزاداری معصومین علیهم‌السلام از آنها استفاده می‌شود و بعضی دارای نقش و نگارهایی نیز هستند، چیست؟

پاسخ:

آیت‌الله خامنه‌ای: استفاده از عَلَم در مراسم عزاداری سید الشهداء علیه‌السلام با قرار دادن آن در مجلس عزا یا حمل آن در دسته عزاداری فی نفسه اشکال ندارد، ولی نباید این امور جزء دین شمرده شوند.

آیات عظام سیستانی، شبیری زنجانی، وحید خراسانی:

استفاده از علم های مذکور به خودی خود در عزاداری اشکال ندارد.

آیت‌الله صافی: استفاده از علم در مراسم عزاداری سالار شهیدان حضرت ابی عبد الله الحسین(ع) اگر مشتمل بر مجسمه ذی روح که حرام است نباشد، از تعظیم شعائر محسوب می‌شود و اشکال ندارد؛ بلکه مطلوب است.

حکم شبیه ساختن مرد به زن و پوشیدن لباس زن در تعزیه و شبیه خوانی چیست؟

پاسخ:

آیات عظام: امام خمینی، خامنه‌ای، وحید خراسانی و صافی گلپایگانی:

احتیاط واجب آن است که مرد لباس زن نپوشد و خود را شبیه زن نسازد.

آیت‌الله مکارم: احتیاط آن است که مرد لباس مخصوص زنان و زن لباس مخصوص مردان را نپوشد.

آیت‌الله سیستانی: مسأله پوشیدن لباس زنانه بر مردان و پوشیدن لباس مردانه بر زنان حرام نیست و نماز خواندن با آن باطل نیست، ولی بنا بر احتیاط واجب جایز نیست مرد خود را به هیئت و زیّ زن درآورد و هم چنین به عکس.

آیت‌الله شبیری زنجانی: اگر در تعذیه مرد لباس زن را بپوشد و لباس زنانه را لباس عادی خود قرار ندهد، اشکال ندارد ولی احتیاط مستحب است که در تعذیه هم لباس زنانه نپوشد.

حکم تعزیه و شبیه خوانی چیست؟

پاسخ:

آیات عظام: امام خمینی، خامنه‌ای، مکارم، سیستانی، شبیری زنجانی و وحید خراسانی:

اگر مشتمل بر حرام مانند دروغ و آلات لهو نباشد و موجب وهن مذهب و عزاداری نباشد اشکال ندارد، ولی در عین حال بهتر است که به جای آنها، مجالس وعظ و ارشاد و ذکر مصائب حسینی و مرثیه خوانی بر پا شود(آیت‌الله وحید، لیکن شبیه ساختن به اهل بیت(ع) جایز نیست).

آیت‌الله صافی: بطور کلی تعزیه‌خوانی چنانچه مشتمل بر محرمات نباشد اشکال ندارد و اصولًا مناسب این است که عزاداری حضرات ائمه طاهرین علیهم‌السلام به صورت مجلس روضه‌خوانی برگزار شود تا سخنرانان عالم و وعاظ و روضه‌خوان های متعهد ضمن ذکر مصائب آن بزرگواران با ذکر فضائل و مناقب و تاریخ زندگی ایشان و بیان احادیث و احکام و تبلیغ معارف اسلام و دفع بدع و شبهات، مردم را آگاه و به مکتب اهل بیت علیهم‌السلام هدایت و ارشاد نمایند.

حکم استفاده از آلات لهو در عزاداری چیست؟

پاسخ:

آیات عظام: خامنه‌ای، مکارم، سیستانی، شبییری زنجانی، وحید خراسانی و صافی گلپایگانی:

استفاده از آلات لهو در ایام عزاداری جایز نیست.

با توجه به اینکه پوشیدن لباس سیاه در اسلام مکروه است، آیا پوشیدن لباس سیاه در ایام عزاداری اهل بیت و محرم اشکال دارد؟

پاسخ:

آیات عظام، خامنه‌ای، مکارم، سیستانی، وحید خراسانی و صافی گلپایگانی:

پوشیدن لباس سیاه در این ایام از شیوه‌های عزاداری حساب می‌شود و کراهت ندارد، بلکه به عنوان عزا و اظهار حزن در مصیبت اهل بیت(ع) رجحان دارد و کار شایسته و پسندیده‌ای است.

آیت‌الله مکارم، در برخی از روایات نیز آمده است: هنگامی که (بر اثر خطابه‌‏ها و افشاگری‏‌های امام سجّاد(ع) و حضرت زینب(س) یزید به خاندان هاشمی اجازه داد در دمشق عزاداری کنند، زنان هاشمی و قرشی لباس سیاه بر تن پوشیدند و به مدّت هفت روز برای امام حسین(ع) و شهدای کربلا عزاداری کردند).

آیا هروله کردن (بالا و پایین پریدن) در عزاداری امام حسین (ع) جایز است یا خیر؟

پاسخ:

آیات عظام: خامنه‌ای، سیستانی، شبیری زنجانی، وحید خراسانی و صافی گلپایگانی:

اگر موجب اهانت نسبت به مجلس عزاداری حساب نشود اشکال ندارد.

انجام چنین حرکاتی در شأن عزاداری سید الشهدا(ع) که از افضل قربات محسوب می‌شود، نیست.

آیا سینه‌زنی و زنجیر زنی در عزاداری که منجر به کبود شدن بدن و یا خون شدن بدن می‌شود جایز است؟

پاسخ:

آیات عظام: امام خمینی، خامنه‌ای، شبیری زنجانی، وحید خراسانی و صافی گلپایگانی: اگر موجب ضرر مهم بر بدن نباشد اشکال ندارد.

آیت‌الله مکارم: سینه زنی و زنجیر زنی از شعائر حسینی است، ولی از آسیب رساندن به بدن خودداری شود.

آیت‌الله سیستانی: اشکال ندارد.