کشته‌شدگان منا، شهید یا جانباخته؟

حادثه دردناک منا و ابعاد تاسف‌آمیز آن، باعث شد تا عزیزانی که جان خود را در این حادثه از دست دادند، مورد توجه آحاد مردم قرار گیرند و جان باختن آنها در شرایط خاص، باعث شود تا اهمیت این رویداد دوچندان شود و این مسئله به ذهن بیاید که آیا می‌توان از آنها به عنوان شهید یاد کرد؟

به گزارش ایسنا، بر اساس « تبصره 1 ماده 6 قانون اصلاح قانون اساسنامه بنیاد شهید انقلاب اسلامی مصوب 1377، تعیین مصادیق عملی شهید، مفقودالاثر، جانباز، آزاده و اسیر در چارچوب قوانین نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران بر اساس آئین‌نامه‌ای خواهد بود که توسط وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح با همکاری بنیاد و ستاد کل نیروهای مسلح تهیه شده و به تصویب هیأت وزیران خواهد رسید.»

همچنین بر اساس «ماده 4 قانون اساسنامه بنیاد شهید انقلاب اسلامی»، منظور از شهید « کسی است که جان خود را در راه انقلاب اسلامی و حفظ دستاوردهای آن و یا دفاع از کیان جمهوری اسلامی‌ ایران در مقابل تهدیدات و تجاوزات دشمن و عوامل ضد انقلاب و اشرار نثار نموده و یا می‌نماید.» طبق این اساسنامه «ضوابط تعیین مصادیق عملی شهید و خانواده‌های شاهد بموجب آیین‌نامه‌ای خواهد بود که توسط بنیاد و ستاد کل نیروهای مسلح و وزارت اطلاعات‌ تهیه شده و به تصویب هیأت وزیران می‌رسد.»

به نظر می‌رسد عنوان «شهید»، زمانی برای کشته شدگان منا استفاده شد، که رهبری بنا به درخواست حجت‌الاسلام شهیدی، رئیس بنیاد شهید و امور ایثارگران، مبنی بر دفن جان باختگان منا در گلزار شهدا موافقت کردند. رهبر انقلاب در پیام خود در برابر درخواست بنیاد شهید اظهار داشتند:« دفن پیکر این عزیزان در گلزارهای شهدا کار شایسته‌ای است. »

ریئس بنیاد شهید نیز در صحبت‌های خود گفته بود:«بنا بر درخواست نماینده ولی‌فقیه در امور حج و رئیس سازمان حج و زیارت نسبت به دفن جان‌باختگان فاجعه تلخ منا با اطلاق عنوان «جان‌باختگان» در گلزارهای شهدا، بر مبنای موافقتی که مقام معظم رهبری فرمودند، اقدام می‌شود.»

شهیدی تاکید کرده بود که «تمام مدیران کل بنیاد شهید و امور ایثارگران در سراسر استان‌ها موظف به همکاری با این ستاد، معاونت تعاون و امور اجتماعی بنیاد و همچنین استانداری‌ها هستند تا موضوع دفن جان‌باختگان در گلزارهای شهدا به نحو مطلوب انجام شود.»

مدیر کل بنیاد شهید و امور ایثارگران استان لرستان نیز با اشاره به نظر رهبری گفته بود:« جان‌باختگان حادثه منا، به فرموده‌ی مقام معظم رهبری در گلزار شهدا دفن می‌شوند و باید توجه داشت که این جان‎باختگان تنها در گلزار شهدا دفن می‌شوند و تحت پوشش بنیاد شهید درنمی‌آیند.»

در پیام‌های تسلیت مراجع نیز به موضوع تلقی کردن کشته شدگان به عنوان شهید، اشاره نشده بود و تنها آیت‌الله سبحانی در پیام خود، « درگذشت شهادت گونه» جانباختگان منا را تسلیت گفته بود. هر چند آیت‌الله مکارم‌شیرازی با اشاره به اینکه «می‌توان امتیازات شهدا را برای جانباختگان حادثه منا در نظر گرفت»، اظهار کرد:«جانباختگان این حادثه شهید درجه 2 هستند و امیدواریم که مسئولان امتیازات شهدا را برای ایشان در نظر بگیرند و این اقدام در روحیه بازماندگان آنها تاثیر قابل توجهی دارد.»

با توجه به دیدگاه‌های بنیاد شهید و عدم اعلان این سازمان مبنی بر نام نهادن کشته شدگان منا با عنوان «شهید»، به نظر می‌رسد که بهتر است از اطلاق عنوان شهید بر جان باختگان فاجعه منا استفاده نشود.