ابهام‌های بی‌شمار «فاجعه منا» پس از ۵ روز

با گذشت پنج روز از فاجعه دلخراش منا، نه تنها دلایل این حادثه مشخص نشده بلکه هر روز بر ابهامات آن افزوده می‌شود. تعداد قربانیان روز به روز بیشتر می‌شدند، سرنوشت صد‌ها مفقود حادثه در هاله‌ای از ابهام است و همه اینها در شرایطی است که سعودی‌ها نه تنها با سفر هیئت ایرانی موافقت نکرده‌اند بلکه درخواست ساده وزیر خارجه ایران برای ملاقات دوجانبه را نیز نپذیرفته‌اند.

مقامات سعودی روز یک‌شنبه هم دلیل قانع‌کننده‌ای برای حادثه روز پنج شنبه (دوم مهر) ارائه نکردند و همچنان، افکار عمومی را به نتیجه نهایی تحقیقات ارجاع می‌کنند؛ تحقیقاتی که بدون مشارکت کشورهایی انجام می‌شود که اتباع آنان، بیشترین قربانی فاجعه منا را دارند. این در حالی است که در میان قربانیان فاجعه منا، هیچ تبعه سعودی (حتی مجروح) وجود ندارد. دلایلی که مقام‌های سعودی تاکنون مطرح کرده‌اند، از جمله «تعداد زیاد زائران» و «رعایت‌نکردن نظم» افکار عمومی را قانع نکرده و شاهدان عینی هم روایت‌هایی متفاوت از دلایل حادثه ارائه می‌کنند.  بنابر آخرین آمار رسمی عربستان از فاجعه روز پنج شنبه در صحرای منا 769 نفر جان خود را از دست داده‌اند، 934 نفر زخمی و 1015 نیز مفقود شده‌اند و با توجه به تعداد بالای آمار مفقودان انتظار می‌رود. تعداد کل قربانیان به 2هزارنفر می‌رسد. رئیس سازمان حج عصر دیروز تعداد قربانیان را تاکنون 169 نفر و مفقودان را 306 نفر اعلام کرد.

  تحقیق و تفحص یک‌طرفه

ریاض همچنان در مقابل درخواست‌های مکرر برای تشکیل کمیته مستقل و بین‌المللی مقاومت می‌کند و حتی اجازه ورود هیئت ایرانی برای پیگیری قربانیان این حادثه را نمی‌دهد. روز یک‌شنبه اعلام شد ریاض به هیئت ایرانی به ریاست علی جنتی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی برای پیگیری وضعیت جان باختگان، مصدومان و مفقودان ایرانی‌ در حادثه منا ویزای ورود به عربستان سعودی را نداد. قرار بود هیئتی متشکل از «نمایندگان وزارت خارجه، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و هلال احمر» علی جنتی را برای پیگیری حادثه صحرای منا همراهی کنند. این هیئت از سوی رئیس‌جمهور ایران مأموریت دارد حادثه پنج‌شنبه دوم مهر صحرای منا را پیگیری کند. عادل جبیر وزیر خارجه عربستان سعودی حتی درخواست محمد جواد ظریف همتای ایرانی خود برای دیدار و گفت‌وگو درباره این حادثه در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل را نیز بی‌پاسخ گذاشت.

مقامات سعودی در حالی اجازه ورود به هیئت ایرانی به عربستان سعودی را نمی‌دهند و از دیدار با مقامات کشورمان درباره حادثه منا خودداری می‌کنند که پس از گذشت پنج روز از این حادثه ‌ابهامات قابل توجهی شکل گرفته است. یکی از مفقودان ایرانی که در طول چند روز گذشته اخبار ضد و نقیضی درباره سرنوشت‌او منتشر شده غضنفر رکن‌آبادی است؛ کسی که قبلاً سفیر ایران در لبنان بوده و از دیپلمات‌های شناخته شده برای کشورهای عربی به ویژه برای سعودی‌ها محسوب می‌شود. قرار گرفتن نام و چهره شناخته شده‌ای مانند رکن آبادی در فهرست مفقودان فاجعه منا، بر ابهامات روایت سعودی‌ها افزوده است. پایگاه مریت‌نت دیروز نوشت که گزارش‌‌های سازمان‌های اطلاعاتی یکی از کشورهای اروپایی نشان می‌‌دهد  احتمالا موساد شماری از دیپلمات‌ها و کارمندان ایرانی بعثه را با همکاری دستگاه اطلاعاتی عربستان ربوده است.

پاک‌سازی شواهد؟!

رسانه‌ها یک‌شنبه گزارش دادند ملک سلمان پادشاه عربستان سعودی دستور جمع‌آوری فیلم‌های حادثه منا را صادر کرده است. هنوز معلوم نیست انگیزه سلمان از این دستور چه بوده است اما بنابر گزارش خبرگزاری میزان، شاه عربستان دستور داده است تمامی فیلم‌های فاجعه منا پس از انتشار فیلمی از عبور خودروهای شاهزادگان سعودی در میان صفوف حجاج که به وقوع حادثه فاجعه شد، در مکانی امن نگهداری شود. این اقدام سعودی‌ها در حالی است که بعضی فعالان خواهان دسترسی آزاد به تصاویر ضبط شده از حادثه شده‌اند. «علی الاحمد» تحلیلگر جهان عرب به بی‌بی سی گفت: « اگر سران سعودی می‌خواهند در این زمینه صادق باشند، تصاویر دوربین‌های مدار بسته را بدون تدوین در اختیار رسانه‌ها قرار دهند.»  وی افزود: «صدها دوربین مدار بسته در این مکان وجود داشته است. آنها می‌توانند تصاویر این دوربین‌ها را بدون تدوین در اختیار رسانه‌ها قرار دهند و اجازه دهند جهان ببیند دقیقاً چه اتفاقی افتاده است.»  علاوه بر این، ملک سلمان بن عبدالعزیز پادشاه سعودی، طی حکمی بندر بن حجار وزیر حج و پنج مسئول این وزارت را در روز شنبه برکنار کرد. در همین حال، یک کاربر فعال در شبکه مجازی توئیتر معروف به « مجتهد» که به افشا کردن اسرار پادشاهی آل‌سعود معروف است از مطلع بودن مقامات عربستان از احتمال وقوع فاجعه منا و ممانعت ورزیدن ورود نیروهای امنیتی برای جلوگیری از وقوع این حادثه خبر داد. وی نوشت: افزایش ازدحام در منا دو ساعت پیش از وقوع فاجعه از طریق دوربین‌های نصب شده کاملاً مشخص بود و مشاهده می‌شد و دستور لازم به نیروهای امنیتی ظرف این دو ساعت داده شد، اما نیروهای امنیتی پس از وقوع فاجعه در صحنه حاضر شدند.

 

مواضع متناقض مقامات سعودی

مقامات سعودی مواضع متناقضی درباره دلایل این حادثه ابراز کرده‌اند. در حالی «خالد الفیصل»، یکی از شاهزادگان عربستان و رئیس کمیته مرکزی حج این کشور، زائران نیجریه‌ای را عامل حادثه منا اعلام کرد که با خشم مقامات این کشور مواجه شد اما بعضی مقامات سعودی زائران ایرانی را عامل این حادثه عنوان کرده‌اند. «منصور ترکی» سخنگوی رسمی وزارت کشور عربستان روز پنج‌شنبه گفته بود یکی از مهم‌ترین دلایل وقوع حادثه منا، حرکت شماری از زائران در خیابان 204 برخلاف حرکت زائرانی که از خیابان 223 به‌سوی «رمی حجرات» می‌رفتند بود؛ موضوعی که منجر به برخورد ناگهانی، ایجاد ازدحام و بروز حادثه شد. هر چند ریاض بعداً اظهارات خالد الفیصل را تکذیب کرد اما این مواضع متناقض از دیگر عواملی است که به ابهامات این حادثه می‌افزاید.

  

انسداد چهار خیابان از پنج خیابان!

یکی از مهم‌ترین دلایلی که برای حادثه منا ذکر شده مسدود شدن چهار خیابان اصلی در محل حادثه است. مسیر منا تا جمرات پنج خیابان دارد که معمولاً در طول سال‌های گذشته دو خیابان را برای رفت، دو خیابان را برای برگشت و یک خیابان به‌صورت رفت و برگشت زائران اختصاص داده می‌شد اما سعودی‌ها در روز حادثه چهار خیابان را مسدود کرده بودند و فقط یک خیابان برای زوار جهت رفتن به جمرات اختصاص داده بودند، هنوز معلوم نیست دلیل بسته شدن چهار خیابان منتهی به جمرات چه بوده است، هرچند بعضی منابع گفته‌اند دلیل این مسئله اختصاص این خیابان‌ها به مقامات ارشد سعودی بوده است اما این اولین بار نبود که عربستان این مراسم را برگزار می‌کرد، مقامات عربستان پیش از این تجربه مدیریت این فضای پر ازدحام را داشته‌اند.

 

شاهدان عینی

در همین حال، گزارش‌هایی که از شاهدان حاضر در حادثه منتشر شده نیز قابل توجه است. تاکنون، روایت مسدود شدن مسیر حرکت حجاج عمدتاً از منابع ایرانی مطرح می‌شد ولی معاون فرماندار ایالت کبی نیجریه نیز دیروز این روایت را تأیید کرد. الحاجی سامایلا دبی در گفت‌وگو با «نیونیجریا» می‌گوید: « در زمانی که ما حدود ساعت 8صبح به یک نقطه خاص (از خیابان204) رسیدیم، یک خودروی نظامی جلوی (حجاج) ایستاد، مانع شد و تعدادی از سربازان سعودی هم ایستاده بودند که کسی جلو نرود. حدود 5هزار نفری که از همان خیابان (پشت ما) می‌آمدند از این (مسدود شدن) مطلع نبودند که نتیجه‌اش یک ترافیک انسانی شد...ما سعی کردیم در دمای 47درجه نفس بکشیم...» خبرگزاری تسنیم به نقل از یکی از شاهدان حادثه منا آورده است: «مأموران سعودی عرض انتهای خیابان جمرات را به یک‌سوم کاهش دادند و کار به جایی رسید که زائران در فشار جمعیت نه راه پس داشتند نه راه پیش و در گرمای شدید هوا، موج جمعیت هر کسی را به هر طرفی می‌کشاند.»  این شاهد عینی در ادامه گفته: «هوا بسیار گرم بود و جمعیت به سمت فنس‌ها می‌رفتند، التماس کردیم اما آنها باز نمی‌کردند، آرام آرام انرژی‌ها تحلیل رفت و آن اتفاق اسفناک افتاد.» وی خاطر نشان کرده: «بعد از یک ساعت از حادثه، مردم فنس‌ها را پاره کردند و برخی از فنس‌ها و میله‌ها بالا رفتند؛ باورم نمی‌شود که موضوع غیرعمدی بوده و خطای انسانی باشد.»

منبع : روزنامه جوان