حمله‌ سه‌باره جلیلی، اولین دفاع ظریف

جلسات صبح و بعدازظهر دیروز کمیسیون ویژه بررسی برجام دو مهمان متفاوت داشت. در حالی که در جلسه صبح این کمیسیون سعید جلیلی و یارانش برای سومین بار به ارائه سخنان خود پرداخته و در آن – همچون دفعات قبل – حملات شدیدی را علیه توافق انجام دادند، در جلسه عصر، محمدجواد ظریف، وزیر امورخارجه دولت یازدهم و سرتیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران برای نخستین بار در کمیسیون برجام حاضر شد.

سعید جلیلی که در دوران مسئولیتش چندان علاقه‌ای به تعامل با مجلس‌نشینان نداشت، دیروز در سومین و احتمالا آخرین حضورش در کمیسیون برجام به قدری حرف برای گفتن داشت که رئیس کمیسیون چندین بار در مورد پایان وقتش به وی تذکر داد. سعید جلیلی که بیش از 90 درصد استناداتش به محتوای برجام بر اساس متن فارسی این توافق بود، در مواردی که به متن انگلیسی مراجعه می‌کرد اظهاراتش به نسبت استنادهای صالحی، ظریف و عراقچی روان نبود. انگلیسی سخن گفتن وی یادآور انتقاداتی بود که نسبت به تحصیلات وی مطرح شده و شائبه‌هایی دال بر عدم تسلط وی به زبان انگلیسی را مطرح کرده بودند. او در حضور امروزش پاورپوینتی از محدوده تحریم‌ها و محدودیت‌هایی که برای ایران همچنان بر اساس برجام وجود خواهد داشت با خود به جلسه کمیسیون برجام آورده بود که در مانیتورها به نمایش در می‌آمد. این موضوع یادآور زمانی بود که جلیلی در دوران مسئولیتش در مذاکرات هسته‌ای نیز با سلاح پاورپوینت به جلسات مذاکره با نمایندگان 1+5 می‌رفت. سعید جلیلی دیروز در ادامه ارائه گزارش خود - گزارشی که قبلا در شورای عالی امنیت ملی بیان کرده بود - به کمسیون برجام به موضوع تحریم‌ها در برجام پرداخت. نقطه اصلی تمرکز جلیلی در انتقاداتش این بود که ایران در قبال اطمینانی که به صلح‌آمیز بودن روند فعالیت‌های هسته‌ای خود در برجام به طرف مقابل داده است، نتوانسته لغو تحریم‌ها که خواسته اصلی ایران و مقام معظم رهبری بوده است را به دست بیاورد. جلیلی گفت: آنچه ما در برجام دادیم اطمینان به طرف مقابل از بابت نوع فعالیت هسته‌ای و صلح‌آمیز بودن آن بود اما آنچه گرفتیم باقی ماندن همه مسیرهای تحریم‌ها و ساختار قانونی آنها اعم از تحریم‌های اتحادیه اروپا، شورای امنیت و امریکا بود.
تکرار حملات به توافق هسته‌ای در کمیسیون برجام
جلیلی در سخنانش حملات خود به توافق هسته‌ای را ادامه داد و گفت:‌ هدف از بحث‌های ما تا اینجا این بود که داده‌ها و ستانده‌ها را بررسی و ارزیابی کنیم. یکی از مباحث هم تحریم‌هاست که مطابق فرمایش اخیر مقام معظم رهبری، عمده‌ترین هدف مذاکرات لغو تحریم‌ها است؛ و الا مذاکره برای چه شده است؟ مقام معظم رهبری فرمودند که توقف تحریم نداریم، تعلیق نداریم. باید تحریم‌ها لغو شود. آیا با بررسی برجام و قطع‌نامه چنین هدفی به دست می‌آید؟ پاسخ ما خیر است. چون تحریم‌ها باقی می‌ماند. تحریم‌های مختلف در حوزه‌های مختلف از سوی مراجع مختلف تحریم کننده باقی می‌مانند. وی افزود: ما محدودیت‌های شدیدی در فعالیت‌های هسته‌ای را پذیرفته‌ایم، از 100 حق مسلم خود صرف نظر کرده‌ایم و بازرسی‌های غیرمتعارف را پذیرفته‌ایم. چه به دست آورده‌ایم؟ چند اجازه محدود و مشروع در فعالیت هسته‌ای. به این ترتیب، طرف مقابل از دستیابی به اهداف خود اطمینان پیدا کرده‌اند و از سوی دیگر همه مسیرهای تحریم‌های اتحادیه اروپا، آمریکا و شورای امنیت باز مانده است. بنابراین چارچوب تحریم‌ها حفظ شده است. جلیلی که از روی پاورپوینت‌های خود سخن می‌گفت ادعا کرد: در زمینه تحریم‌های اتحادیه اروپا، ساختار تحریم‌ها حفظ شده، تحریم‌های ملی اعضای اتحادیه اروپا باقی مانده است، اجرای تحریم‌ها که در برخی موارد به تدریج متوقف می‌شود و تحریم‌های اقتصادی - مالی هسته‌ای لغو نمی‌شود. سرتیم سابق مذاکره‌کننده هسته‌ای افزود: این تحریم‌ها تا هشت سال دیگر حتی تعلیق نمی‌شود تا برسد به لغو. پس چه می‌شود؟ می‌گویند بعد از هشت سال باز هم آیین‌نامه اجرایی آن لغو می‌شود ولی خود تحریم‌ها بعد از هشت سال هم تعلیق می‌شوند نه لغو. وی در ادامه ادعاهای خود اظهار کرد: اما وضعیت تحریم‌های آمریکا، که در ژنو آمده بود،‌ لغو کلیه تحریم‌های هسته‌ای، شرایط بدتری دارد ساختار تحریم‌های آمریکا هم حفظ می‌شود، کلیه تحریم‌های اقتصادی و مالی هسته‌ای باقی می‌ماند، تحریم‌های اولیه هم حفظ می‌شود، کلیه تحریم‌های ایالتی حفظ می‌شود، برخی تحریم‌های اقتصادی، مالی هسته‌ای ثانویه متوقف می‌شود، امکان بازگشت تحریم‌های متوقف شده هم حفظ شده است و فقط وعده داده شده فرایند قانونی پیگیری خاتمه یا اصلاح قوانین به منظور خاتمه تحریم‌ها در صورت اقتصاد صورت خواهد گرفت. یعنی پیگیری در صورت اقتضاء حتی در زمینه توقف موقت تحریم‌های ثانویه هم موارد مهمی استثناء شده است که باز مهم است. در توقف موقت هم ببینید چقدر اما و اگر دارد. بنابراین اولا بخش عمده‌ای از تحریم های ثانویه حتی توقف موقت نمی‌شوند و آن بخشی هم که توقف موقت دارند با اما و اگرهای متعددی روبروست. به گفته سخنگوی کمیسیون برجام جلیلی اشاره کرده است که: پس تحریم‌های اولیه آمریکا که برای همیشه باقی می‌ماند. تحریم‌های ثانویه هم در برخی موارد توقف موقت می‌شود که همین توقف موقت هم شامل استثنائات زیادی می‌شود و تحریم‌های ایالات هم که باقی می‌ماند. تحریم‌های شورای امنیت، تحریم‌های موشکی، تسلیحاتی و اشاعه‌ای هم باقی می‌ماند و مابقی هم که لغو می‌شود، برگشت‌پذیر باقی خواهد ماند و با اعتراض حتی یکی از اعضا امکان بازگشت دارد. بنابراین چگونه می‌توان گفت که لغو شده است؟ اگر برگشت‌پذیر است پس تعلیق شده، لغو نشده است. در نهایت جمع‌بندی جلیلی این بود که : 1- برجام بیش از 50 منفذ و دریچه بازرسی و دسترسی بیگانگان و دشمنان ملت ایران را بر روی حیطه‌های نظامی و حساس کشور گشوده است. 2- ساختار تحریم‌ها حفظ شده و بسیاری از تحریم‌ها باقی مانده‌اند‌ به طوری که هیچ یک از تحریم‌های آمریکا لغو نمی‌شود، تحریم‌های هسته‌ای شورای امنیت از جمله تحریم‌های موشکی، تسلیحاتی و اشاعه ای لغو نمی‌شود بلکه مطابق قطع‌نامه 2231، حداقل 5 تا 10 سال حفظ می‌شود و بالاخره اینکه ما در حالی از مذاکرات خارج شدیم که به حفظ و استمرار ساختار و ساز و کار تحریم‌های اطمینان است و طرف مقابل در حالی از مذاکرات خارج شود که به بستن کلیه مسیرهای ادعایی دستیابی ایران به سلاح اتمی اطمینان داشت. پس از بیانات جلیلی، اعضای کمیسیون به طرح سوالات، ابهامات و نقد و بررسی خود از مطالب وی پرداختند. البته در شرایطی که صداوسیما اقدام به پخش زنده گزارش جلیلی کرده بود، از پخش بخش سوال و جواب‌های نمایندگان از وی خودداری کرد. این در حالی است که بعید است حاشیه خاصی در این زمینه به وجود آمده باشد چرا که رفتار نمایندگان در دو جلسه گذشته نشان می‌دهد که چندان تمایلی در به چالش کشیدن جلیلی و تیمش ندارند. نکته قابل تامل نشست دیروز کمیسیون برجام این بود که سعید جلیلی چندین بار در طول سخنان خود در مورد نقایص برجام به گفته‌های «دوستان» خود استناد کرد. مذاکره کننده سابق ایران که سعی بر این داشت که بگوید در پی اجرای برجام، هیچ تحریمی لغو نمی‌شود، به جای ارائه سند برای سخنانش، به گفته‌های دوستانش بسنده می‌کرد. البته ناگفته نماند که او چندین بار به پاورپوینتی که خود آماده کرده بود، نیز اشاره کرد. نمایندگان حاضر نیز برخلاف جلسات با اعضای کنونی تیم هسته‌ای، کاملا به سخنان او گوش داده و سعی کردند مزاحمتی برای او ایجاد نکنند.

اعتراض یک نماینده به جلیلی و کمیسیون برجام

عملکرد کمیسیون برجام به طور کلی و به ویژه در دعوت از سعید جلیلی و یارانش بارها اعتراض‌ها و انتقادهایی را در کارشناسان و نیز نمایندگان مجلس برانگیخته است. بهروز نعمتی یکی از این نمایندگان بود که فرصت داشت دیروز پیش از اینکه سخنان جلیلی آغاز شود، انتقادهای خود را به گوش کمیسیون برجام برساند. وی در سخنان خود از زاکانی خواست تا به عنوان یک رزمنده طوری برخورد کند تا مردم از بررسی برجام در مجلس دلسرد نشوند و ادامه داد: به گفته آقای امیرآبادی کسان دیگری نیز می‌توانستند کاندیدای حضور در کمیسیون ویژه باشند که اگر چنین اتفاقی می‌افتاد وضعیت و شرایط تغییر می‌کرد اما بحثی مطرح است تحت عنوان دبیرخانه اجرایی که زحمت کشیده شده است که از مجموعه‌ای از خارج از مجلس شکل گرفته است و این به نوعی بی‌حرمتی به مجلس است و بهتر بود از نیروهای داخلی مجلس برای این منظور استفاده می‌شد. نماینده مردم اسدآباد در مجلس شورای اسلامی ادامه داد: متاسفانه شاهد این هستیم که گزارش‌های سیاسی و جناحی از کمیسیون برجام ارائه می‌شود که به نظر می‌رسد مجلس شورای اسلامی مخالف برجام است. توصیه می‌کنم این گزارش‌ها تلطیف شود و حرف مجلس زده بشود. قوه مقننه به شما به عنوان رئیس کمیسیون این اختیار را داده است که حرف مجلس را بزنید. وی با بیان اینکه جلیلی و تیمش در 6 سال مسئولیت مذاکرات یک بار به مجلس گزارش ارائه نکرده است، مطرح کرد: چطور اکنون کمیسیون برجام به ایشان این اجازه را داده است که وقت مجلس را بگیرد، گزارش‌هایی ارائه کند. بهروز نعمتی خطاب به زاکانی گفت: اگر می‌خواهید مذاکرات کمیسیون از صدا و سیما پخش شود دستور بفرمایید گزارش‌ها موضوعی یا بخشی پخش نشود؛ به طور مثال بی‌حرمتی به نایب رئیس مجلس سانسور می‌شود اما موضوعات دیگر پررنگ‌تر جلوه داده می‌شود، شما باید از شان و جایگاه کمیسیون دفاع کنید.

نوبت به ظریف رسید

دیروز بعدازظهر، محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه به همراه عباس عراقچی و مجید تخت‌روانچی از اعضای تیم مذاکره کننده هسته‌ای نیز در جلسه کمیسیون ویژه بررسی برجام حضور یافتند. حسن قشقاوی معاون پارلمانی وزیر امور خارجه نیز در این جلسه حضور داشت. نقوی حسینی، سخنگوی کمیسیون برجام این جلسه گزارش داد: دو موضوع به عنوان محور بحث امروز پیشنهاد شد 1- موضوع فصل هفتمی بودن قطعنامه‌ها و تفاوت‌های قطعنامه 1929 و 2231 و 2- بحث تحریم‌ها که مورد مطالبه جدی مقام معظم رهبری است و همه مردم منتظر این هستند که بالاخره برجام چه تاثیر اقتصادی خواهد داشت و تحریم‌ها چه سرنوشتی پیدا خواهد کرد. وی ادامه داد: ظریف در این نشست گفت در شش قطعنامه‌ قبلی آمده که با توجه به ابعاد اشاعه‌ای فعالیت هسته‌ای ایران و وظیفه شورا در مقابل صلح و امنیت بین‌المللی طبق ماده 41 تحت فصل هفتم شورا چنین اطمینانی را می‌گیرد. با این تفسیر ما در قطعنامه‌های قبلی تحت ذیل هفتم قرار می‌گیریم. در قطعنا‌مه 1929 که از این هم فراتر می‌رود و در بند 9 کشورها موظف می‌شوند هر اقدام لازمی را در جهت جلوگیری از فعالیت‌های هسته‌ای ایران انجام دهند ولی در قطعنامه 2231 لحن عوض می‌شود. نه به ابعاد اشاعه‌ای فعالیت هسته‌ای ایران دارد و نه به صلح و امنیت جهانی بلکه نگاه مثبت هم می‌شود بنابراین اگر در قطعنامه 2231 اقدام مثبتی شده باید طبق ماده 41 باشد چون مثل تحریم بر همین اساس وضع شده است. این موضوع هم مهم است که این اولین‌بار است که در تهیه قطعنامه با کشور هدف هم مذاکره شده است. در این قطعنامه اشاره به فصل 7 از کنار ماده 41 برداشته شده و موارد اشاره شده به ماده 41 جهت رفع تحریم‌هاست. بنابراین از نظر ما قطعنامه 2231 خارج از فصل هفتم است. اگر 10 مورد در قطعنامه به ماده 41 اشاره شده 9 مورد آن برای رفع تحریم‌هاست و فقط یک مورد آن بازگشت پذیری تحریم‌هاست. یکی از نکات برجسته قطعنامه 2231 این است که در اولین قطعنامه در تاریخ شورای امنیت است که در متن آن به نظر کشور مورد هدف توجه و آن نظر مکتوب در متن قطعنامه آمده است. نقوی حسینی به نقل از ظریف افزود: به اعتقاد ما اگر به مرحله برگشت‌پذیری رسیدیم قطعا ما زودتر از طرف مقابل به جای اول برمی‌گردیم برای این که تحریم‌ها یک شبه وضع نشده و نمی‌شود بلکه سالیان درازی طول کشیده است که وضع شده است. آمریکایی‌ها براساس هزینه‌های حیثیتی مقابله با ایران راه افتادند در مناطق و کشورهای دیگر و از آن‌ها پرسیدند که آیا شما حاضرید هزینه حیثیتی مقابله با ایران را بپردازید یا خیر؟ چنین اقدامی برای بار دوم امکان‌پذیر است؟ آیا موفقیتی در پی دارد؟ بنابراین ما زودتر به جای اول برمی‌گردیم. وزیر امور خارجه ایران در سخنان خود، تحریم‌های شورای امنیت دو دسته تحریم‌های اشاعه‌ای و تحریم‌های اقتصادی و بانکی تقسیم کرده و گفته است که «هدف ما لغو تحریم‌های اقتصادی، مالی و بانکی بوده و این هدف به دست آمده است». وی افزوده است که: لغو تحریم‌های اتحادیه اروپا،‌ اقتصادی، مالی و بانکی به صراحت آمده است. تعلیق مربوط به چتر تحریم‌هاست. تحریم‌های آمریکا هم مسوولیتش با رییس‌جمهور این کشور است. رییس‌جمهور موظف شده از اجرای تحریم‌های کشورش جلوگیری کند و اگر رییس‌جمهور آمریکا نتواند جلوی تحریم در حوزه هسته‌ای را بگیرد نقض برجام شده است و مقررات نقض اجرا می‌شود. ظریف یادآور شد: ما در شرایطی هستیم که فضای ایران‌هراسی و انزوای ایران در عرصه بین‌المللی و منطقه‌ای در حال فروپاشی است و جا برای ایفای نقش‌های مهم‌تر برای ایران باز شده است و امکان آن فراهم شده است. بنابراین معتقدم دو اقدام باید انجام دهیم و مجلس باید در این زمینه نقش ایفا کند. اول جلوگیری از اجرا نشدن یا اجرای نادرست برجام از سوی طرف مقابل و دوم استفاده از شرایط جدید جهت تقویت توانایی‌های کشورمان و به ویژه برنامه اقتصاد مقاومتی با هدف دستیابی به استقلال اقتصادی. ظریف گفت: بهتر است ما همه توان خود را به کار گیریم و از ظرفیت‌های به وجود آمده نهایت استفاده را بکنیم . برجام به اعتقاد ما ظرفیت‌های خوبی در اختیار ما گذاشته است. باید با هم‌پوشانی یکدیگر از این ظرفیت استفاده کنیم. ما باید رو به جلو باشیم. به آینده فکر کنیم.در ادامه و پس از ترک جلسه توسط ظریف برای شرکت در جلسه هیات دولت، عباس عراقچی هم که در این جلسه حضور داشت گفت: بار دیگر اعلام می‌کنم که کلیه تحریم‌های مالی، پولی و بانکی از روز اجرا لغو می‌شوند.