اروپا و بحران مهاجرت؛ مقصر کیست؟

خبرآنلاین در یادداشتی به قلم  محمود فاضلی نوشت:

اروپا با بزرگترین بحران مهاجرت پس از جنگ جهانی دوم روبه رو است. بحرانی که بعد از جنگ‌های یوگسلاوی در دهه 1990 تاکنون بی‌سابقه بوده است. وضعیت کنونی باعث شده تا بین 28 کشور اتحادیه اروپا اختلاف نظر ایجاد شود و افکار عمومی نیز در برخی از این کشورها به خصوص بعد از یافتن جسد یک کودک 3 ساله سوری در سواحل ترکیه جریحه دار شده است.

بنا به اعلام آژانس «نظارت بر مرزهای اروپا» در شش ماه نخست سال 2015 میلادی، شمار مهاجرانی که خود را به مرزهای اتحادیه اروپا رساندند، به حدود 340 هزار نفر رسیده که نسبت به سال گذشته در همین دوره زمانی، افزایش قابل توجهی را نشان می‌دهد. شمار مهاجرانی که در همین دوره زمانی در سال 2014 به مرزهای اتحادیه اروپا رسیده بودند، 123 هزار نفر بوده است. در ماه جولای گذشته 107 هزار و 500 مهاجر به مرزهای اتحادیه اروپا رسیدند که یک رکورد به حساب می‌آید. بسیاری از پناهجویان نیز در این مسیر جان باخته‌اند.

سازمان بین‌المللی مهاجرت اعلام کرد بالغ بر 350 هزار مهاجر از ابتدای امسال از دریای مدیترانه عبور کرده و بیش از 2643 نفر پس از تلاش برای رفتن به اروپا جان خود را در دریا از دست داده‌اند. طبق اعلام این سازمان نزدیک به 220 هزار نفر به یونان، 115 هزار نفر به ایتالیا، 2000 نفر به اسپانیا و یکصد نفر به مالت رسیده‌اند. در مجموع بیش از 350 هزار نفر امسال از دریای مدیترانه عبور کرده‌اند. این تعداد در سال 2014 حدود 219 هزار نفر بود. بنابراعلام کمیساریای عالی آوارگان سازمان ملل متحد، در سال 2014 نزدیک به 3500 مهاجر و آواره در دریای مدیترانه جان باختند یا ناپدید شدند.

«آنتونیو گاترز» رییس کمیساریای عالی پناهجویان سازمان ملل موسوم به UHCR اعلام کرده است:«اتحادیه اروپا باید کمک کند تا تعداد مهاجرانی که به طور قانونی وارد اروپا می‌شوند، افزایش یابد. بررسی‌های اولیه نشان می‌دهد که اروپا باید برای آنها نزدیک به 200 هزار محل سکونت فراهم کند. همچنین اتحادیه اروپا باید از کشورهایی مانند یونان، مجارستان و ایتالیا که در این خصوص تحت فشار هستند، حمایت کند. به اعتقاد او«تصمیم گیری درباره بحران مهاجرت برای اروپا سرنوشت ساز است و در حال حاضر چاره‌ای نیست جز اینکه کشورهای عضو اتحادیه نیروهای بیشتری را برای مدیریت این بحران بسیج کند. تنها راه حل این مشکل برای اتحادیه اروپا و تمام کشورهای عضو این است که یک استراتژی مشترک بر مبنای مسئولیت پذیری، اعتماد و یکپارچگی اتخاذ کنند. گسست در اتحادیه اروپا فقط به نفع تاجران مواد مخدر و قاچاقچیان انسان خواهد بود».

گاترز هشدار می‌دهد هیچ کشوری در اتحادیه اروپا نمی‌تواند از انجام وظایف مربوط به خودش امتناع کند. تمامی کشورهای اروپایی باید تغییرات بنیادینی ایجاد کنند تا ورود قانونی و دریافت ویزا را تسهیل کنند و کمک‌های انسان دوستانه بیشتری در اختیار مهاجران قرار دهند. تصویر جسد این کودک 3 ساله قلب همه مردم را در سراسر دنیا به درد آورده است اما اتحادیه اروپا تاکنون نتوانسته است پاسخ جمعی مشترکی به این حادثه بدهد.

«دونالد تاسک» رئیس اتحادیه اروپا اعتقاد دارد:«اختلافاتی میان شرق و غرب اروپا در مورد این بحران وجود دارد. برخی از این کشورها به دنبال مهار موج مهاجرت هستند و برخی دیگر حامی پذیرفتن مهاجران هستند. چالش اصلی یافتن یک مسیر مشترک در مورد این بحران بوده که هنوز محقق نشده است. بحران مهاجرت یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی که اتحادیه اروپا با آن روبرو بوده است. در حال رایزنی با رهبران اروپا برای اجماع نظر جدید میان دولت‌های اروپایی در قبال این بحران هستم. در این راستا به همکاری‌های گسترده‌تر میان کشورها نیاز داریم.

دیوید کامرون نخست وزیر انگلیس در واکنش به هجوم مهاجران به کشورهای اروپایی و ناتوانی و اختلاف این کشورها درباره پذیرش مهاجران تاکید دارد تلاش می‌کنیم موضوع را ریشه‌ای حل و فصل کنیم. فکر نمی‌کند پذیرش تعداد بیشتری از مهاجران از سوی انگلیس حل و فصل بحران مهاجران در اتحادیه اروپا کمکی بکند. اقدام‌های گسترده‌ای را آغاز کرده‌ایم و تلاش می‌کنیم در کشورهایی که مردم دارند از آنها مهاجرت می‌کنند ثبات برقرار کنیم. داریم به این کشورها کمک می‌کنیم مشاغل مناسب ایجاد و بخش‌های اقتصادی‌شان را تقویت کنند. در حال مذاکره و همکاری با شرکای اروپایی خود هستیم. اما با چالش‌های بزرگی روبرو هستیم. تعداد زیادی از پناه جویان سوری را از اردوگاه‌های آوارگان پذیرفته‌ایم و هنوز هم این کار را ادامه خواهیم داد. اما فکر می‌کنیم مهم‌ترین کار، تلاش برای برقراری صلح وثبات در آن گوشه از دنیا باشد. لذا فکر نمی‌کنم با پذیرش آوارگان بیشتر بتوان مشکل را حل و فصل کرد.

به اعتقاد کامرون بهترین راه برای حل بحران در قاره اروپا، اعاده صلح و ثبات در منطقه خاورمیانه از جمله سوریه است. دولت انگلیس تصمیم دارد شماری از پناه جویان سوری را از کمپ‌های مهاجران بپذیرد. اما من فکر نمی‌کنم که این اقدام و پذیرش بیشتر پناهجویان راه حل مناسبی برای حل بحران در اروپا باشد. دولتش تدابیری بیشتری را برای جلوگیری از ورود مهاجران غیرقانونی به انگلیس در بندر کاله در شمال فرانسه و نیز تونل مانش به عمل خواهد آورد.

آنگلا مرکل صدراعظم آلمان از رهبران اروپایی خواست که برای حل بحران مهاجران، در پذیرش این پناه جویان که هم اینک فشار زیادی بر کشورهای یونان و ایتالیا وارد ساخته است، مشارکت کنند. انگلیس و مجارستان از جمله کشورهای اروپایی هستند که از این درخواست حمایت نکرده‌اند. دولت آلمان انتظار می‌رود که در سال جاری 800 هزار مهاجر را پذیرش کند که نسبت به سال گذشته میلادی چهار برابر افزایش نشان می‌دهد.

دولت آلمان از اینکه دیوید کامرون حاضر به قبول پذیرش بخشی از پناه جویان در اروپا نیست، ناخرسند است. موردی که از نظر آلمان می‌تواند چالش زیادی را در مناسبات دوجانبه در قاره اروپا در ماه‌های آینده ایجاد کند. اگر دولت انگلیس همچنان به ادامه مواضعش در قبال پذیرش مهاجران ادامه دهد، این مساله می‌تواند به روابط دوجانبه برلین و لندن آسیب وارد کند. وزیر کار آلمان نیز خواستار توزیع عادلانه پناهندگان در کشورهای اتحادیه اروپا است. به گفته وی اروپا عملا بر سر دوراهی قرار گرفته است و عملکرد ضعیف در قبال موج مهاجران از کشورهایی همچون سوریه شک و تردیدها را در قبال اتحادیه اروپا افزایش می‌دهد. لازم است توزیع بیشتری از پناهندگان انجام شود چون نمی‌توانیم شاهد پایان این مشکل به این زودی‌ها باشیم. نباید فشارها فقط بر روی چند کشور باشد.

پائولو جنتیلونی وزیر امور خارجه ایتالیا نیز اعتقاد دارد زمان از میان برداشتن پیمان دوبلین فرا رسیده باشد. از بیست و پنج سال پیش، زمانیکه این پیمان به امضاء رسید، به طور آشکارا، شرایط آن موقع شرایط متفاوتی بود. اما امروزه با پدیده بسیار بزرگ مهاجرت مواجه هستیم. این پدیده حتی برای ده یا بیست سال آتی نیز ادامه خواهد داشت. بنابراین، اصل موضوع باید براساس به اشتراک گذاری بار مهاجرت و حق پناهندگی، همراه باشد. بنابراین، هر کشوری باید به طور جداگانه به این موضوع بپردازد. همه کشورهای اروپایی باید به این مسئله بپردازند. به طور آشکارا باید حق برخورداری از پناهندگی اروپایی را به اشتراک گذاریم.

ویکتور اروبان نخست وزیر مجارستان که رهبران اروپایی را به ناکامی در حل بحران مهاجرات در اروپا متهم می‌کند نیز تاکید کرده است «ما مجارستانی‌ها نگران هستیم. مردم اروپا نیز نگران هستند چون رهبران اروپا نمی‌توانند موج مهاجران به این قاره را کنترل کنند. توافق نامه شینگن در مورد رفت و آمد آزادنه افراد در این مقطع زمانی با تهدیدهایی مواجه شده است. پارلمان مجارستان قوانین ضد مهاجرتی خود را در برابر موج بی‌سابقه آوارگانی که با امید به رفتن به غرب اروپا، از این کشور عبور می‌کنند، تقویت کرد. قوانین جدید که دولت به پارلمان ارائه کرد به ویژه امکان استقرار ارتش را در مرزها تقویت و برای مهاجرت غیرقانونی تا سه سال زندان در نظر می‌گیرد. مجموع این قوانین که به صورت فوق‌العاده و با اکثریت گسترده 140 رای در برابر 33 رای به تصویب رسید اختیارات فزاینده‌ای را به دولت اعطا می‌کند. سخنگوی دولت مجارستان می‌گوید این تنها یک مسئولیت نیست بلکه وظیفه‌ای است برای همه کشورهای اروپایی به ویژه کشورهایی که ورودی مرزهای شنگن هستند تا با موج مهاجران مقابله کنند. ما با وجود آن که از مرزهای خود و اروپا دفاع می‌کنیم تحت فشار قرار داریم.

کمیسیون اتحادیه اروپا که پیش از این نتوانسته است طرح سهمیه بندی مهاجران را به تایید اعضا این اتحادیه برساند، قصد دارد تدابیری فوری برای پیشگیری از فجایع انسانی و چگونگی کنترل اوضاع در شرایط اضطراری اتخاذ کند. ازجمله این تدابیر تقسیم بیش از 40 هزار پناه جو در میان کشورهای داوطلب و برداشتن باری است که اینک بر دوش ایتالیا و یونان سنگینی می‌کند. این دو کشور مقصد نخست انبوه مهاجرانی بود که در طول تابستان از طریق مدیترانه خود را به سواحل اروپا رسانده‌اند. وزیران کشور انگلیس، فرانسه و آلمان خواستار آن هستند که در کشورهای ایتالیا و یونان که دروازه ورود مهاجران غیرقانونی به اروپا محسوب می‌شوند، مراکز پذیرش و نگهداری از مهاجران ایجاد شود تا بتوان متقاضیان پناهندگی و مهاجران غیرقانونی را شناسایی کرد.

اتحادیه اروپا قصد دارد به طور مستقیم علیه شبکه‌های قاچاق انسان در دریای مدیترانه وارد عمل شود. فرمانده نیروهای اتحادیه اروپا برای مبارزه با مهاجرت غیرقانونی در دریای مدیترانه، دو ماه بعد از آغاز این ماموریت به 28 کشور عضو اتحادیه اروپا پیشنهاد کرد مرحله‌ای تهاجمی‌تر را علیه قاچاقچیانی که به عبور دادن مهاجران غیرقانونی از مدیترانه اقدام می‌کنند، آغاز کنند. تاکنون این ماموریت به نظارت بر شبکه‌های قاچاق انسان در آب‌های بین‌المللی که از سواحل لیبی به عبور دادن مهاجران غیر قانونی به اروپا مبادرت می‌کردند، اختصاص داشت.

بر اساس ارزیابی‌های نظامی فرمانده نیروهای اتحادیه اروپا، در چهارچوب مرحله دوم این ماموریت ناوهای جنگی اروپا می‌توانند به بررسی، تجسس، توقیف و تغییر مسیر کشتی‌های مظنون و ارائه خدمات به مسافران مبادرت کنند اما به شرطی که به آب‌های سرزمینی لیبی وارد نشوند. مرحله دوم عملیات مستلزم به کارگیری کشتی‌های جنگی زیادی است که به بالگرد و هواپیماهای نظارتی مجهز باشند. در مرحله کنونی چهار ناو شامل یک ناو ایتالیایی، یک ناو انگلیسی و دو ناو آلمانی در عملیات شرکت دارند.

 
وزیران کشور و دادگستری کشورهای عضو اتحادیه اروپا قرار است در چهاردهم سپتامبر به منظور یافتن راه حلی برای بحران در این قاره که در هفته‌های اخیر تشدید شده است، گردهم آیند. در این نشست راههای مقابله با چالش مهاجرت‌های غیرقانونی و نیز طرح سهمیه بندی مهاجران مورد بحث قرار گیرد متعاقب درخواست وزیران کشورهای انگلیس، فرانسه و آلمان برای برگزاری نشست فوق‌العاده وزیران 28 کشور عضو اتحادیه اروپا صورت می‌گیرد.