مرگ خاموش، پشت نیمکت‌های مدرسه

امروزه وابستگی به مواد مخدر در نوجوانان و جوانان یکی از بزرگترین نگرانی‌های جوامع است، اعتیاد به مواد مخدر تهدیدی جدی برای ساختارهای فرهنگی، اجتماعی، بهداشتی و اقتصادی بوده و تعادل، رشد و توسعه جامعه را بر هم زده و منابع بسیار انسانی، اجتماعی و اقتصادی را به هدر می‌دهد.

مردم کشور ایران به دلیل همجواری با مناطق اصلی تولید این مواد در معرض مخاطرات جدی و روبه رشدی قرار گرفته‌اند.

علی رغم تمامی کوشش‌های به عمل آمده، بحران شیوع اعتیاد و مسائل وابسته به آن از جمله مشکلات بهداشتی، حجم توزیع مواد و مسائل اقتصادی و اجتماعی همچنان بیداد می‌کند.

سوء مصرف مواد مخدر در تمامی ابعاد و زمینه‌ها چنان پیچیده است که بیشتر اذهان بشری را به خود معطوف ساخته است، بی‌شک در این عرصه نوجوانان و جوانان بیشترین گروهی هستند که با این مشکل دست به گریبانند به طوری که می‌توان گفت بیشتر نوجوانان درگیر اعتیاد 15 ساله هستند.

با وجود اینکه آمار دقیقی از دانش‌آموزان مبتلا به اعتیاد در آذربایجان غربی اعلام نشده است اما می توان با دیدن صحنه هایی از دانش اموزان که بعد از تعطیلی مدارس دور از چشم مدیر مدرسه و خانواده پاکتی از سیگار را دود می کنند حدس زد که آذربایجان غربی نیز بی نصیب از معضل خانمان سوز اعتیاد نیست.

از این رو برای آگاهی از وضعیت دانش آموزان مبتلا به اعتیاد در استان به سراغ مسئولان مربوطه رفته و گفت وگویی در این خصوص انجام داده ایم.

آموزش؛ نبض پیشگیری اولیه از اعتیاد است

رئیس اداره مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی اداره کل آموزش و پرورش آذربایجان غربی گفت: آسیب‌های اجتماعی نو پدید در استان در حال افزایش است.

بهنام حیدری اظهار کرد: در حال حاضر آسیب‌های اجتماعی نوپدید در استان روبه افزایش است این آسیب‌ها شامل تلفن همراه و فضای مجازی است و امسال از اول سال تحصیلی جدید براساس نقشه خطرپذیری برنامه‌هایی را در راستای آگاه سازی از آسیب‌های تلفن همراه و فضای مجازی برای دانش آموزان، خانواده ها و کارکنان مدارس خواهیم داشت.

وی با بیان اینکه اعتیاد در بحث آسیب‌های اجتماعی آموزش و پرورش یکی از موضوعات حساسی است که ظرافت خاص خود را دارد، افزود: در راستای سیاست‌های کلی و ایجاد تحول در نظام آموزش و پرورش کشور که از جانب مقام معظم رهبری ابلاغ شده است براساس سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، در جهت عمل نمودن به سیاست های مربوط به بحث آسیب های اجتماعی و افزایش اثر بخشی در اقدامات همواره یک برنامه ریزی صحیح و هوشمندانه نیاز است.

وی تصریح کرد: استمرار و تقویت برنامه های پیشگیری از آسیب های اجتماعی و اعتیاد و رصد موضوعات مربوط به آسیب های اجتماعی در پایان 6 ماه، امسال در سرفصل برنامه های پیشگیری از آسیب های اجتماعی اداره کل آموزش و پرورش آذربایجان غربی جای گرفته است.

وی با بیان اینکه در پیشگیری از آسیب های اجتماعی، بحث اعتیاد در طی سه جامعه هدف دنبال می شود، گفت: اولویت نخست این موضوع با دانش آموزان، خانواده ها و کارکنان مدارس است.

حیدری با بیان اینکه آسیب های اجتماعی تنوع زیادی دارد، افزود: آموزش و پرورش در این زمینه نقشه خطر پذیری را با 8 آیتم در سطح کلیه مدارس استان تهیه کرده است این نقشه مشخص می کند که کدام مدارس استان با چه مشکلاتی مواجه است و یا کدام مشکلات دارای فراوانی زیادی است.

وی ادامه داد: براساس نقشه خطر پذیری، آموزش و پرورش به تهیه و تدوین سند پیشگیری از آسیب های اجتماعی اقدام کرده است این سند راهکارها و راهبردهای تخصصی را در جهت کاهش آسیب‌های اجتماعی که نقشه خطر پذیری آن را مشخص کرده ارائه می دهد.

رئیس اداره مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی اداره کل آموزش و پرورش آذربایجان غربی با بیان اینکه سوء مصرف مواد مخدر و دخانیات نیز جزء آیتم مربوط به نقشه خطر پذیری است، گفت: در حال حاضر نقشه خطرپذیری به تبیین وضعیت موجود تمام مدارس استان می‌پردازد و آموزش و پرورش بر حسب این وضعیت موجود، برنامه‌های جدیدی را برای دانش‌آموزان، خانواده‌ها و کارکنان مدارس برای سال تحصیلی 94 و 95 برنامه ریزی می کند.

حیدری تعامل خانواده‌ها با مدرسه را مهم‌ترین عامل موثر در پیشگیری از اعتیاد دانش آموزان عنوان کرد و گفت: یکی از آیتم‌های نقشه خطر پذیری در بحث آموزش خانواده ها سبک های فرزند پروری، مهارت های زندگی و پیشگیری از اعتیاد بوده است و آموزش و پرورش با آموزش و شفاف سازی موضوع اعتیاد برای خانواده ها می تواند در پیشگیری از آسیب های اجتماعی موثر واقع شود.

وی خاطر نشان کرد: هرچند که در داخل مدارس مشکلاتی وجود ندارد اما مشکلات ناشی از آسیب‌های اجتماعی بیشتر در حوالی مدارسی که در محیط پرخطر واقع اند بروز می دهد و حوالی محیط و یا به طور کلی افراد جامعه دانش آموزان مدرسه را تهدید می کند.

وی ادامه داد: آموزش و پرورش برای جلوگیری از این مشکلات طرح چهارگانه پیشگیری رشدمدار، مراقبت از خود، دوست یابی و تعامل خانواده با مدارس جهت مشاوره برای مقاطع ابتدایی طراحی کرده است.

حیدری بابیان اینکه علل گرایش به مصرف مواد مخدر در جامعه دانش آموزی و دانشگاهی بسیار متفاوت است، اظهار کرد: بعضی از دانش آموزان یا دانشجویان بر حسب حس کنجکاوی، احساس لذت، درخواست دوستان و بعضی از این دانش آموزان با قرار گرفتن در محیط بد سرپرست، بی سرپرست و تک سرپرست به مصرف مواد مخدر اقدام می کنند.

رئیس اداره مراقبت در برابر آسیب های اجتماعی اداره کل آموزش و پرورش آذربایجان غربی تصریح کرد: موضوع بدسرپرستی، تک سرپرستی و بی سرپرستی دانش آموزان جزء نقشه خطر پذیری آموزش و پرورش است در حال حاضر در مدارس استان آمار مربوط به دانش آموزانی که جزء خانواده های بدسرپرست، تک سرپرست و بی سرپست وجود دارد.

وی ادامه داد: برای این موضوع طرح مداخله روانی و اجتماعی برای دانش آموزان در معرض خطر و دانش آموزان پر خطر با ارائه آموزش و مشاوره هایی برای دانش آموزان و والدین اجراشده است.

حیدری در مورد نقش آموزش در زمینه پیشگیری از اعتیاد گفت: در پیشگیری اولیه اعتیاد نبض کار با آموزش است و این آموزش می تواند به صورت های مختلفی از جمله آموزش از طریق دبیر رابط، برپایی نمایشگاه، تئاتر، فیلم،نقاشی، نمایش، جشنواره و آموزش از طریق گروه هم سال انجام گیرد.

وی ادامه داد: پیشگیری از اعتیاد در سه سطح اولیه، پیشگیری دوم و پیشگیری از نوع سوم انجام می گیرد پیشگیری اولیه به منظور آگاهی و اطلاع رسانی آسیب های اجتماعی برای دانش آموزان است و مبحث پیشگیری دوم وسوم بسیار متفاوت تر از پیشگیری اولیه است.

وی با بیان اینکه در حال حاضر همکاری و تعامل خانواده ها با آموزش و پرورش بهتر است، گفت: همکاری خانواده ها و حضور در کلاس های مشاوره در جهت پیشگیری از اعتیاد دانش آموزان با آموزش و پرورش بر حسب منطقه جغرفیایی بسیار متفاوت است.

رئیس اداره مراقبت در برابر آسیب های اجتماعی اداره کل آموزش و پرورش آذربایجان غربی خاطر نشان کرد: متاسفانه برخی از خانواده ها مایل به حضور در جلسات آموزش در زمینه پیشگیری از اعتیاد نیستند تا به حساسیت موضوع اعتیاد پی ببرند.

وی ادامه داد: به طور کلی می توان گفت در حال حاضر بر اساس نظر سنجی هایی که از سوی والدین دانش آموزان در کلاس های آموزش انجام گرفته نزدیک به 85 درصد والدین خواستار وجود کلاس های آموزش در طول سال تحصیلی شدند.

حیدری در خصوص تبعات پایین آمدن سن اعتیاد دانش آموزان اظهار کرد و گفت: پایین آمدن سن اعتیاد برای تمام آحاد جامعه، نهاد های درگیر و مسئولان زنگ خطری است و بایستی به فکر سیاست گذاری در این راستا باشند.

وی ادامه داد: در حال حاضر مواد مخدر هر روز از قالب سنتی به صنعتی در حال تغییر است و این موضوع بحث انگیز درسطح جامعه بوده که سن اعتیاد را پایین آورده است.

حیدری تصریح کرد: از این رو آموزش و پرورش برای این موضوع، اوقات فراغت دانش آموزان را با ایجاد پایگاه های تابستانی، سالن های ورزشی و با کاربردی کردن آن ها در سطح مدارس استان اقدام کرده تا بتواند از این طریق تا حدودی در پیشگیری از اعتیاد دانش آموزان موثر واقع شود.

این کارشناس با بیان اینکه کمتر شدن اعتبار بحث ایجاد پایگاه های تابستانی را تحت الشعاع قرار داده است اما با وجود این از کارایی کار کمتر نشده است، اظهار کرد: باید به طور منطقی بپذیریم ایجاد پایگاه های تابستانی برای پر کردن اوقات فراغت دانش آموزان نیازمند اعتبار حداکثری است از این رو بایستی به صورت بسیج وار در این راستا حرکت کنیم.

وی ادامه داد: امسال اجتماعی کردن بحث پیشگیری از آسیب های اجتماعی لازم است توسط تمامی نهادها، دستگاه ها و حتی خانواده ها و خیرین به صورت بسیج وار انجام شود تا بتوانیم با این راهکارها کمبود اعتبار را پوشش دهیم.

رئیس اداره مراقبت در برابر آسیب های اجتماعی اداره کل آموزش و پرورش آذربایجان غربی سیاست های پیشگیری از اعتیاد را بهتر ارزیابی کرد و گفت: سیاست های پیشگیری از اعتیاد درطی چند سال اخیر رشد چشمگیری داشته است و به طور منصفانه باید گفت که آموزش و پرورش در زمینه پیشگیری از اعتیاد دانش آموزان کارهای حداکثری انجام داده و هرسال هم مازاد بر موضوعات سال گذشته طرح هایی را اجرا می کند تا بتواند در بحث پیشگیری از آسیب های اجتماعی گام های استواری را در جامعه بردارد.

دانش آموزان 15 ساله بیشتر درگیر اعتیاد به مواد مخدر هستند

دبیر کمیته فرهنگی شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر آذربایجان غربی گفت: کمتر از یک درصد از دانش آموزان کشور درگیر مسئله اعتیاد به مواد مخدرهستند.

عبدالعلی دربان اظهار کرد: در استان شمار دانش آموزانی که معتاد به مواد مخدر هستند بسیار اندک بوده و برای بدست آمدن آمار قطعی تعداد معتادین دانش آموز در استان بررسی های لازم در حال انجام است.

وی با بیان اینکه ستاد مبارزه با مواد مخدر متولی امر اعتیاد دانش آموزان در کل کشور است، افزود: در هر حوزه ای که مواد مخدر و آسیب های مرتبط با این موضوع دخیل باشد ستاد مبارزه با مواد مخدر موظف است بر اساس برنامه ریزی ها و سیاست های مقام معظم رهبری، آسیب های اجتماعی را شناسایی و در صدد کاهش این مشکلات باشد.

دربان خاطر نشان کرد: در جامعه افراد و سرمایه های اجتماعی در معرض تهدید به اعتیاد مواد مخدر و آسیب های مرتبط با اعتیاد هستند و از این رو نیاز است برنامه ریزی و مدیریت گسترده ای برای شناسایی و کاهش آسیب های اعتیاد در جامعه انجام شود.

دبیر کمیته فرهنگی شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر آذربایجان غربی تصریح کرد: آموزش و پرورش به عنوان متولی امر آموزش کشور در راس پیشگیری از اعتیاد دانش آموزان همواره نقش داشته و بعد از این نهاد پای وزارت علوم به میان می آید.

وی با بیان اینکه در حال حاضر طرح نقشه خطر پذیری در خصوص اعتیاد دانش آموزان توسط آموزش و پرورش استان در حال اجراست، گفت: این طرح سبب شناسایی آسیب ها و خطرات اعتیاد، دانش آموزان درگیر اعتیاد و شناسایی محیط هایی که زمینه ساز و تشدید آسیب های اجتماعی و اعتیاد دانش آموزان می شود.

وی ادامه داد: بر اساس طرح نقشه خطر پذیری، اطلسی جامع به دست می آید و این اطلس مشخص می کند که در کدام مدارس و مناطق بیشترین مشکل وجود دارد.

دربان اظهار کرد: با شناسایی این مشکلات علاوه بر برنامه ریزی های دقیق توسط کارشناسان برای کاهش آسیب ها، برش استانی سند پیشگیری از اعتیاد در حوزه آموزش و پرورش در دستور اجرا قرار می گیرد.

وی ادامه داد: این سند پیشگیری از اعتیاد مشخص می کند که با چه روش ها، برنامه ها و سیاست هایی می توان از بروز آسیب های استخراج شده در مدارس جلوگیری کرد.

این کارشناس با بیان اینکه در شیوع شناسی اعتیاد، بیشترین درگیری این ستاد با دانش آموزان 15 سال به بالاست، گفت: دانش آموزان 15 ساله در مقطع تحصیلی دوم متوسطه بیشتر درگیر مساله اعتیاد به مواد مخدر هستند.

وی مهمترین علل گرایش دانش آموزان به اعتیاد را دوران بلوغ، محیط زندگی، گروه همسالان، و بسیاری از عوامل دیگر عنوان کرد و گفت: لذت طلبی، ارضای کنجکاوی، نداشتن توانایی نه گفتن، نداشتن توانایی مسئولیت پذیری و شکست های اجتماعی از دیگرعوامل دخیل در افزایش اعتیاد دانش آموزان است.

دبیر کمیته فرهنگی شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر آذربایجان غربی خانواده را مهم ترین نهاد در حوزه پیشگیری از اعتیاد دانش آموزان دانست و اظهار کرد: فرزندان خانواده هایی که مهارت لازم در فرزندپروری منطقی و درستی ندارند می توانند جزو کاندیداهای آسیب های اجتماعی در آینده باشند.

این کارشناس در پاسخ به سوال مبنی بر اینکه علاوه بر وجود خانواده‌های ناسالم در تشدید اعتیاد دانش آموزان به مواد مخدر، می توان بخشی از این کاستی ها را در بدنه آموزش و پرورش دید، گفت: متاسفانه آموزش و پرورش تاکنون پا په پای عصر مدرنیته هزاره سوم هیچ رشدی پیدا نکرده است و امروزه که در عصر ارتباطات و فناوری قرار داریم هنوز آموزش و پرورش درگیر آموزش سنتی است.

وی ادامه داد: به عنوان مثال، کدام یک از مدارس کشور مجهز به آخرین سیستم فناوری اطلاعاتی و ارتباطاتی است؟ طبیعتا به طور واضح می توان گفت فاصله‌ای بین جامعه، عصر کنونی و آموزش و پرورش وجود دارد، از این رو لازم است آموزش و پرورش برای رفع مشکلات و ضعف های خود وارد عمل شده تا بسترهای لازم آموزشی نوین در جامعه تعریف شود.

دربان تصریح کرد: امروزه به بحث نشاط و تربیت بدنی کمتر در مدارس پرداخته می شود هرچند که بیشترین نیاز دانش آموزان خصوصا در دوره نوجوانی بحث نشاط و شادابی است.

وی اظهار کرد: باید این سوال را پرسید، آیا در آموزش و پرورش امکاناتی وجود دارد که دانش آموزان در معرض نشاط و تحرک اجتماعی قرار بگیرند؟ متاسفانه هنوز بسترهای لازم در این راستا فراهم نشده از این رو باید دولت و دستگاه های مختلف با کمک و همکاری های لازم، برنامه ریزی های دقیقی را برای ایجاد ساختارهای نوین در حوزه آموزش و پرورش فراهم کنند تا بتوانیم شاهد پیشرفت های روزافزون در این حوزه باشیم.

وی گفت: اطلاع رسانی به دانش آموزان در خصوص اعتیاد بایستی با تخصصی کردن آموزش ها بر مبنای تقویم سنی برای گروه های سنی مختلف باشد و در حال حاضر اطلاع رسانی بر اساس تقویم سنی با رضایت و درخواست بیشتری در حال انجام است.

وی ادامه داد: متاسفانه کمبود بودجه و مشکلاتی که در حوزه فرهنگی کشور وجود دارد اجازه ورود بیشتر به این حوزه را نمی دهد، اما امیدداریم با رفع موانع موجود بتوانیم برنامه های بیشتری را برای جمعیت حاضر کشور انجام دهیم.

دربان سطح پوشش برنامه های فرهنگی پیشگیری از اعتیاد در دانش آموزان استان را بسیار کمتر دانست، گفت: اعتباری که ستاد مبارزه با مواد مخدر و آموزش و پرورش برای این موضوع در نظر می گیرند درصد بسیار کمی از دانش آموزان را تحت پوشش برنامه های فرهنگی قرار می دهد.

وی ادامه داد: طبق سند جامع مقرر شده هرسال 8 درصد از دانش آموزان در معرض خطر اعتیاد را تحت پوشش قرار دهیم و در حال حاضر سالانه 20 درصد از دانش آموزان در استان تحت پوشش برنامه های فرهنگی قرار می گیرند.

دبیر کمیته فرهنگی شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر آذربایجان غربی خاطر نشان کرد: درحال حاضر ستاد مبارزه با مواد مخدر به دلیل کمبود بودجه توانایی آموزش همگانی دانش آموزان را نداشته از این رو طبق برنامه ها، آموزش همگانی در مناطقی که بیشتر در معرض آسیب های اجتماعی است، انجام می شود.

مدارس عاجز از تشخیص دانش آموزان مبتلا به اعتیاد است

معاون آموزشی یکی از مدارس ارومیه  گفت: آموزش و پرورش یک درصد وقت خود را صرف شناسایی دانش آموزان مبتلا به اعتیاد نمی کند.

وی تصریح کرد: سیستم آموزشی در شناسایی دانش آموزان مبتلا به اعتیاد بسیار ضعیف است آموزش وپرورش حتی یک درصد وقت خود صرف این کار نمی کند.

وی با بیان اینکه آموزش و پرورش به مسائل جوی آنقدر مشغول است که از حالا به فکر بازگشایی مدارس است، گفت: آموزش و پرورش به جای صرف وقت به این مسائل می تواند برنامه هایی را برای آشنا ساختن اعتیاد و مواد مخدر به دانش آموزان که مجموعه اصلی مدرسه را تشکیل می دهد داشته باشد.

وی تصریح کرد: در حال حاضر هیچ آماری از دانش آموزان مبتلا به اعتیاد در مدرسه و در سایر مدارس نیز نداریم و مطمئنا دانش آموزان مبتلا به اعتیاد در مدارس وجود دارد.

وی ادامه داد: متاسفانه مدارس عاجز از تشخیص دانش آموزان مبتلا به اعتیاد است و علت این امر را می توان این گونه بیان کرد که کارکنان مدارس آگاهی و شناخت کافی از مواد مخدر صنعتی ندارند حالا چه برسد به دانش آموزان در این زمینه آموزش دهند.

معاون آموزشی یکی از مدارس ارومیه خاطر نشان کرد: اگر از مدیر مدرسه بپرسید که دانش آموزان مبتلا به اعتیاد در مدرسه شما وجود دارد مطمئنا برای حفظ آبرو مدرسه جواب خیر اصلا دانش آموزان مبتلا به اعتیاد را نداریم خواهد گفت.

وی ادامه داد: در حال حاضر فضای فکری نوجوانان با بزرگسالان بسیار متفاوت است و نوجوانان از بزرگسالان فاصله گرفته و درنتیجه اعتیاد خود را از خانواده و مدرسه کتمان می کنند.

وی تصریح کرد: کتمان کاری دانش آموزان نتیجه ارتباط بسیار ضعیف مدرسه به دانش آموزان بوده است و تاکنون مدرسه نتوانسته ارتباط بسیار خوبی با دانش آموزان داشته باشد.

وی با بیان اینکه آموزش وپرورش هرگز نتوانست نیاز روز دانش آموزان را با خود منطبق سازد، گفت: آموزش و پرورش فقط به دنبال اجرایی کردن یکسری دستورات است هیچگاه به فکر نیاز دانش آموزان نبوده است آیا تا حالا برنامه هایی را برای نشاط و شادی داشته است؟

وی ادامه داد: همین عامل بی اعتمادی و دلسردی در دانش آموزان را ایجاد می کند و سبب می شود که از فضای مدرسه دور شده و نیاز های خود را از راه های نادرست برطرف کند که اعتیاد نمونه ای از آن هاست.

متاسفانه با وجود طرح های پیشگیری از اعتیاد در مدارس هیچ موفقیتی حاصل نشده اما این اقدامات تنها برای رفع تکلیف ازسوی نهاد های مربوطه بوده است.

باید به مسئولان ذی‌ربط یادآوری کرد که مسأله اعتیاد جوانان مخصوصا اعتیاد دانش آموزان موضوعی نیست که به این راحتی از کنار آن گذشت.

کارکنان آموزش پرورش خود با مشکلات درون سازمانی درگیرند و هیچ شناخت و آگاهی در موضوع اعتیاد و پیشگیری ندارد؛ باید گفت نهاد های مربوطه جدی تر و قوی تر عمل کرده و جلوی این معضل اجتماعی را بگیرند.

منبع: ایسنا