بحران در روابط افغانستان و پاکستان

ناظران سیاسی معتقدند که شرایط حساسی بر روابط دوکشور حاکم شده است و اینک در کنار فعالیت های دیپلماتیک این پرسش اساسی مطرح است که آیا پاکستان، تعریفی را که از تروریسم و مبارزه با این پدیده برای کشور خود دارد، حاضر است آن را در عمل برای افغانستان به عنوان کشوری که خود می گوید دارای روابط دوستانه با آن است، بپذیرد و یا این که تروریسم را در کابل و اسلام آباد متفاوت معنی می کند.
«محمد اشرف غنی» رییس جمهوری افغانستان، در این باره تصریح کرده است که تصمیم دولت پاکستان برای مبارزه با تروریسم، بر روابط دهه های آینده کابل - اسلام آباد به صورت مثبت یا منفی تاثیر مستقیم دارد و اگر قرار باشد تروریست ها به کشتار مردم مسلمان و بی گناه افغانستان ادامه دهند، روابط با پاکستان بی معنی خواهد بود.
رییس جمهوری افغانستان از 10 ماه قبل که زمام امور افغانستان را برعهده گرفت، سنگ بنای دوستی محکمی را با پاکستان بنا نهاد و در جالی که در این راه متحمل انتقادهای سنگینی از جانب مردم، مسئولان و تحلیل گران سیاسی داخل کشور شد ، تلاش دارد تا از طریق دوستی با پاکستان، قدرت هرگونه تدارک و تحرک را از طالبان و دیگر گروه های تروریستی در مناطق مرزی دو کشور بگیرد.
او در چارچوب پیشبرد همین سیاست، توافق نامه ای بی سابقه در زمینه امنیتی با پاکستان امضا کرد و گرچه در نیمه راه، موج انتقادها باعث شد تا بندهای اصلی آن را به حالت تعلیق درآورد، اما دست از سیاست راهبردی خود برای دوستی با پاکستان نکشید.
هنگامی که فرماندهان ارتش افغانستان، اعلام کردند که اسلام آباد تسلیحات سبک و سنگین به تروریست ها می رساند وحتی از دستگیری یک افسر اطلاعاتی پاکستان در عملیات بر ضد طالبان، خبر دادند، باز هم رییس جمهوری افغانستان، افسران خود را برای آموزش به اسلام آباد فرستاد تا حسن نیت خود را برای ایجاد رابطه دوستی با پاکستان نشان دهد.
حمله های تروریستی در افغانستان به ویژه در روزهای اخیر از جمله انفجارهای مهیب کابل که دست کم بیش از 40 کشته و 450 مجروح برجای گذاشت، شدت یافت و این امر دست کم شروع چرخش دیدگاه اشرف غنی برای پیشبرد سیاست این کشور در قبال پاکستان شد.
رییس جمهوری افغانستان، خطاب به مقام های پاکستانی گفت که «همان گونه که انفجار پشاور و قتل صد ها کودک بی گناه، یک نقطه عطف در تاریخ آن کشور شمرده شد، حوادث اخیر کابل و برخی ولایت ها برای ما نیز یک نقطه عطف است. ما نمی توانیم بیش از این شاهد به زمین ریخته شدن خون مردم خود در جنگی باشیم که از بیرون صادر و بر مردم ما تحمیل می شود.»
منابع افغان می گویند: انتقادها از پاکستان در طول سیزده سال گذشته بسیار گسترده و بی سابقه بوده است. عبدالله عبدالله رییس اجرایی دولت، فعالان مدنی، تحلیل گران سیاسی، نمایندگان مجلس، رسانه ها و حتی فرماندهان ارشد افغانستان، به ویژه بعد از انفجار مهیب شاه شهید کابل، حملات خود را متوجه اسلام آباد کرده اند و صریح و شفاف می گویند که پاکستان در حال جنگ با افغانستان است.
رییس جمهوری افغانستان که تا قبل از این حادثه، از بر زبان آوردن واژه «جنگ» با پاکستان امتناع می ورزید، ناگهان در نشست مطبوعاتی با خبرنگاران داخلی و خارجی، از جنگ اعلام نشده با پاکستان سخن گفت تا این جنگ از حالت اعلام نشده به جنگی علنی و اعلام شده تبدیل شود.
اشرف غنی گفت: گروهی که حملات اخیر کابل و سایر ولایت ها را سازمان می دهند، در خاک پاکستان و در شهرهای بزرگ آن کشور، دفاتر و مراکز آموزشی دارند. ما به صلح امید داشتیم، اما از قلمرو پاکستان علیه ما جنگ اعلام می شود و این در حقیقت دشمنی واضح از یک ملت و کشور همسایه است.
سخنگوی امنیت ملی افغانستان نیز درباره انفجارهای شاه شهید، آکادمی پلیس و منطقه قصبه که کمتر از 24 ساعت سه انفجار مهیب، کابل را به لرزه درآورد، گفت که این حمله ها، توسط شبکه حقانی با حمایت پاکستان انجام شده است و حلقه هایی از نظامیان پاکستانی در این حملات دست داشته اند.
به گفته وی، دخالت پاکستان توسط منابع متعدد، از جمله نهادهای خارجی تایید شده است و در حمله منطقه قصبه کابل که پایگاه نظامیان خارجی، هدف قرار گرفته است، از مواد انفجاری خیلی پیشرفته استفاده شده بود که تنها در اختیار دولت ها قرار دارد و افراد و گروه ها، دسترسی به آن را ندارند.
ناظران سیاسی در منطقه و مقامات این کشور می گویند که علاوه بر این انفجارها، فعل و انفعالات طالبان در پاکستان نیز از دلایل عمده نارضایتی اشرف غنی است ، درست در زمانی که اوج اختلاف ها، بعد از مرگ ملا محمد عمر رهبر پیشین طالبان، گریبانگیر این گروه شده است و رهبران آن یکی پس از دیگری استعفا می دهند و جدایی خود را از این گروه اعلام می کنند، اسلام آباد، به سراغ افراد بانفوذ طالبان می رود تا اختلاف های آنان را کاهش دهد.'
منابع افغان به نقل از سران طالبان مخالف «ملا اختر محمد منصور» رهبر جدید این گروه گفتند که نظامیان پاکستانی از طریق «نورالدین ترابی»، وزیر دادگستری پیشین رژیم طالبان که در پاکستان ساکن شده، مشغول میانجی گری میان «ملا اختر محمد منصور» و مخالفان او است تا به اختلاف ها برای تعیین رهبر جدید پایان دهد.
دولت افغانستان می گوید، تروریسم یک ایده است و تمامی کشورهای دنیا وظیفه دارند با این ایده در کشور خود مبارزه کنند، نه آن که از آنان استقبال به عمل آورند و اجازه دهند تا آزادانه در کشور خود بر ضد کشوری دیگر به فعالیت بپردازند.
«عبدالحسیب صدیقی» سخنگوی امنیت ملی افغانستان می گوید: انتشار خبر مرگ ملا محمد عمر رهبر پیشین طالبان توسط امنیت ملی و تایید آن، از سوی نهادهای خارجی و بین المللی به مثابه زمین لرزه ای قوی بود که صفوف طالبان را لرزاند و تاثیرات قابل ملاحظه ای در تمامی سطوح آن، به وجود آورد. موج بزرگ اختلافات داخلی و جنگ بر سرقدرت و رهبری طالبان و شورای کویته را در پی داشت.
پنهان کردن مرگ ملا عمر و چگونگی مرگ وی پرسش های زیادی را در میان نیروهای طالبان و فرماندهانی مانند «ملا ذاکر قیوم» و «ملا داد الله» ایجاد کرد، کشور پاکستان به دولت افغانستان وعده داده بود که پس از افشای مرگ ملا عمر، اجازه نخواهد داد تا تجمع طالبان در شهرهای این کشور برپا شود، اما گردهمایی های بزرگ در سراسر پاکستان، از کراچی تا کویته برگزار شد و رسانه های اسلام آباد هم اخبار این گردهمایی ها را پوشش دادند.
آن گونه که از اظهارات سخنگوی امنیت ملی افغانستان برمی آید، پاکستان وعده هایی فراتر از این هم به دولت افغانستان داده بود. اسلام آباد به مقام های کابل اطمینان داده بود که پس از مرگ ملا عمر، اجازه نمی دهد رهبری دیگر برای طالبان برگزیده شود، اما آنان نه تنها به این وعده خود جامه عمل نپوشاندند، بلکه اینک نظامیان اسلام آباد با توسل به رهبران بزرگ دینی پاکستان برای حل اختلافات بین طالبان، دست به کار شده اند.
وزارت خارجه پاکستان، واکنشی نرم در مقابل سخنان تند اشرف غنی از خود نشان داد. اسلام اباد، پس از اظهارات رییس جمهوری افغانستان، با انتشار بیانیه ای، اعلام کرد: پاکستان با از دست دادن بیش از 60 هزار نفر، خود قربانی بزرگ تروریسم است و درد و رنج مردم و حکومت افغانستان را درک می کند.
بیانیه وزارت خارجه پاکستان بدون آن که به اظهارات اشرف غنی اشاره کند، آورده است: «پاکستان و افغانستان دو کشور دوست و برادر هستند و روابط مشترک باهم دارند، پاکستان به حفظ روابط و تعهدات انجام شده با این کشور متعهد است.»
«عبدالله عبدالله» رییس اجرایی دولت افغانستان، گفته است که «انتظار ما از پاکستان، عمل صادقانه است، نه گفتار نرم. عملکرد اسلام آباد در راستای مبارزه با تروریزم و عدم هم کاری این کشور در روند گفت وگوهای صلح، است. تروریست هایی که در افغانستان جنایت می کنند در پاکستان تجهیز می شوند. دولت افغانستان باید یک بار دیگر سیاست های خود را در قبال پاکستان و روند صلح مورد بازنگری قرار دهد.»
حامد کرزی در دوران زمامداری خود بر افغانستان 21 بار به پاکستان سفر کرد تا روابط پیچیده بین کابل و اسلام آباد را بهبود ببخشد، اما پس از آن که مشاهده کرد سفرهای او دستاوری برای امنیت افغانستان ندارد، نگاه خود را به هندوستان معطوف کرد و افسران خود را برای آموزش به این کشور فرستاد، آیا اشرف غنی هم نگاه به هندوستان را انتخاب کرده است که جنگ اعلام نشده با پاکستان را علنی کرده است؟
صاحب نظران می گویند ،بازنگری سیاست های افغانستان در قبال پاکستان، همان گونه که از سخنان رییس جمهوری و رییس دولت افغانستان برمی اید، ارتباط مستقیم به گزارش عالی ترین هیات امنیتی کابل به اسلام آباد خواهد داشت. آیا پاکستان حاضر می شود به گفته اشرف غنی لانه های تربیت حمله های انتحاری را در آن کشور برچیند و با آن مقابله کند؟