در ارزیابی توافق باید جایگزین ها را در نظر گرفت

'گراهام آلیسون' با انتشار مقاله ای در نشریه آمریکایی 'نشنال اینترست'، افزود: رد توافقنامه ای که 'جان کری' وزیر امور خارجه از آن حرف می زند و حاکی از اعمال محدودیت های الزام آور قانونی بر ایران، مانند بازرسی های سرزده و راستی آزمایی است، کار دشواری است.

وی در آغاز این مقاله نوشت: بررسی تحولات هسته ای و معاهدات کنترل تسلیحاتی حاصل از مذاکره، مانند معاهده منع اشاعه تسلیحات هسته ای سال 196، معاهده تحدید تسلیحات هسته ای موسوم به 'سالت' و 'نیو استارت'، پیمان سال 1994 کره شمالی، توافقنامه هایی که در دهه 1990 به از بین بردن تسلیحات هسته ای در اوکراین، قزاقستان و بلاروس کمک کرد و پیمان سال 2003 لیبی برای برچیدن تسلیحات هسته ای این کشور، حاوی درس های آموزنده ای برای توضیح چالش اخیر است.

وی ادامه داد: درس اول این است که کنترل تسلیحات می تواند بدون درگرفتن جنگ موجب پیشبرد منافع ملی آمریکا شود.

مدیر مرکز امور بین المللی بلفر دانشگاه هاروارد تصریح کرد: توافقنامه های حاصل از مذاکره که مانع از گسترش و استفاده از تسلیحات هسته ای شدند، ابزار اصلی راهبرد امنیت ملی آمریکا هستند که جایگزین استفاده از نیروی نظامی، تحریم اقتصادی یا اقدامات مخفیانه نمی شوند بلکه ابزاری در زرادخانه قدرت آمریکا هستند که می توان از آنها به همراه سایر ابزار برای حفاظت و دفاع از منافع ما استفاده کرد.

وی افزود: در واقع، توافقات حاصل از مذاکره، کمک چشمگیری به نجات و پیروزی در جنگ سرد، بدون درگرفتن جنگی ویرانگر کردند.

آلیسون تصریح کرد: درس دوم، اگر امتیازی داده نشود، توافقنامه ای هم در کار نخواهد بود. با توجه به اینکه توافقنامه ها غیرتحمیلی و حاصل مذاکره هستند، دستیابی به آنها مستلزم بده و بستان است.

وی گفت: علاوه بر این، هر یک از طرفین می دانند که نتایج حاصل از مذاکرات، انتقادات شدیدی از زیرسوال بردن امتیازات داده شده تا امکان دستیابی به توافق بهتر یا حتی تبانی با دشمن، به دنبال خواهد داشت.

مدیر مرکز علم و امور بین المللی بلفر دانشگاه هاروارد اظهار داشت: کاهش مخاطرات، سومین درس است. این مساله که توافق کنترل تسلیحات حاصل از مذاکرات، خطر جنگ را کاهش داد، تعداد تسلیحات هسته ای را کم کرد، باعث کاهش تردیدها در ارزیابی تهدیدها و افزایش توان پیش بینی مخاطرات شد، واقعیتی است که نمی توان آن را در هیچ یک از مذاکرات و توافقنامه های حاصل از مذاکرات چه در دوران روسای جمهوری جمهوریخواه و یا دمکرات، از نیکسون، ریگان، بوش پدر و پسر تا کندی، جانسون، کلینتون و اوباما، نادیده گرفت.

آلیسون اضافه کرد: درس چهارم به دشوارتر شدن مساله کره شمالی برمی گردد. بی تردید، قضیه کره شمالی به منزله شکست سیاست منع اشاعه هسته ای است.

در رابطه با این شکست باید به طرح چند سوال بپردازیم. سوال اول این است که کره شمالی در طول هشت سالی که طبق توافقنامه هسته ای 1994 برنامه هسته ایش را محدود کرده بود، چقدر تسلیحات هسته ای و یا تسلیحات معادل ماده شکافت پذیر به زرادخانه خود اضافه کرد؟ براساس برآورد جامعه اطلاعاتی آمریکا، جواب این سوال هیچ است.

وی افزود: سوال بعدی این است که کره شمالی از سال 2003 تا 2008 که آمریکا بخاطر فریبکاری کره شمالی، درصدد انزوا و تحریم پیونگ یانگ برآمد، چقدر تسلیحات هسته ای و یا تسلیحات معادل ماده شکافت پذیر به زرادخانه خود اضافه کرد؟ براساس برآورد جامع اطلاعاتی آمریکا، مواد کافی برای تولید 2 تا 9 بمب.

آلیسون گفت: سوال دیگر، کره شمالی بخاطر کدام برخورد- توافق یا تقابل- مبادرت به آزمایش سلاح هسته ای کرد؟ مسلما، تقابل. سیاست تقابل کلینتون - بوش و تا حدی اوباما باعث شد کره شمالی زرادخانه ای با بیش از ده ها سلاح داشته باشد.

مدیر مرکز علم و امور بین المللی بلفر دانشگاه هاروارد تصریح کرد: درس پنجمی که می توان از توافقنامه های حاصل از مذاکرات گرفت به جزییات این توافقات برمی گردد. درواقع، توافقنامه ها، فی نفسه، خوب یا بد نیستند بلکه جزییات و مفاد آنهاست که آنها را خوب یا بد می سازد.