تمرین بیشتر نگاه فرهنگی به آزادی بیان در سال انتخابات

 روزنامه ابتکار در سرمقاله خود به قلم رضا دهکی نوشت:نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در حالی آغاز به کار کرده است که در سال‌های اخیر برگزاری آن نسبت به گذشته شور و حال و اشتیاق اجتماعی کمتری را ایجاد می‌کند. شاید این موضوع عوامل مختلفی داشته باشد که بررسی آن نیز لازم و ضروری به نظر می‌رسد، اما در این میان می‌توان به بخشی از سخنان رئیس‌جمهوری در آیین افتتاحیه نمایشگاه نیز اشاره کرد. حجت‌الاسلام حسن روحانی در سخنان خود از برخورد سلیقه‌ای با مقوله فرهنگ گفت. محور بخش مهمی از حرف‌های رئیس‌جمهوری در این سخنرانی و دیگر سخنرانی‌های اخیر وی نیز به موضوع آزادی بیان و تحمل انتقاد و نظر مخالف بر می‌گردد.

هرچند شاید آزادی بیان در لفظ موضوعی سیاسی به نظر بیاید، اما دامنه این بحث وسیع‌تر از آن است که به مقوله سیاست محدود شود؛ گاه می‌توان برخورد با یک فیلم سینمایی، لغو مجوز چاپ یک کتاب، جلوگیری از اجرای یک تاتر یا لغو یک کنسرت را نیز در این قالب جای داد. این در حالی است که مسائلی مثل حادثه شیراز برای علی مطهری یا تهدیدهایی که نسبت به حضور برخی چهره‌های سیاسی در جلسات و شهرهای مختلف کشور مطرح می‌شود نیز در ویترین توجه به اصل آزادی بیان به چشم ناظران می‌آیند.

آزادی بیان فارغ از بستر و تفسیر قانونی - که مورد توجه نهادهای قضایی نیز هست - از دیدگاه فرهنگی جای کار فراوان دارد. تفاوت‌های نقد، انتقاد، اعتراض، تخریب و آشوب و مرز بین آن‌ها در نگاه بسیاری مبهم است و فرهنگ آزادی بیان از جمله مواردی است که پیش از بحث وجودی آن، باید مورد توجه قرار گیرد. با توجه به این که در سال انتخابات به سر می‌بریم، فضای خوبی مهیاست که هم جامعه، هم چهره‌ها و گروه‌های سیاسی و اجتماعی و هم نهادهای ناظر، روی نگاه فرهنگی به موضوع آزادی بیان تامل و تحرک بیشتری نشان دهند. سخنان وزیر اطلاعات درباره مدیریت فضای انتخابات از نظر احساس امنیت و آزادی در کنار مدیریت آشوب‌ها و نیز تاکید بر این که وزارت اطلاعات به دنبال برقراری امنیت برای تمامی اقشار از هنرمندان، دانشمندان، اساتید، طلاب و ... و ایجاد فضایی برای ارائه نظرات و دیدگاه‌های همه این اقشار است، چراغ سبز و نگاه مثبتی است که ورود به این عرصه را آسان‌تر می‌سازد. همین نمایشگاه کتاب و به طور کلی حوزه فرهنگ نیز عرصه خوبی برای تمرین آزادی بیان در سطح جامعه به نظر می‌رسد و می‌توان تعبیر رئیس‌جمهوری درباره این که «اصول ما برای نشر باید کاملا شفاف، روشن و کوتاه باشد» را به سایر حوزه‌ها نیز تعمیم داد. سال انتخابات می‌تواند قدمی دیگر رو به جلو برای تمرین بیشتر نگاه فرهنگی به موضوع آزادی بیان باشد.