تنگه هرمز کانون منازعه ميان ايران و آمريکا

روزنامه نیویورک تایمز نوشت : تنگه هرمز بار دیگر به کانون منازعه آمریکا و ایران تبدیل شده است.

این روزنامه در شماره امروز خود در اینترنت در گزارشی به قلم ریک گلداستون نوشت: تنگه هرمز ، آبراه باریکی که خلیج فارس را به بقیه جهان متصل می کند و گذرگاه بسیار مهمی در زنجیره جهانی عرضه نفت محسوب می شود، بار دیگر به کانون مشاجره میان ایران و آمریکا تبدیل شده ،‌این درحالی است که آنها هنوز در تلاشند به یک توافق هسته ای دست یابند.

اسکورت کشتی های تجاری در تنگه هرمز توسط نیروی دریایی آمریکا

نیروی دریایی آمریکا روز پنجشنبه در واکنش به اقدام این هفته ایران که یک کشتی باری را با تهدید اسلحه در تنگه هرمز توقیف کرد، استقرار حدود 12 کشتی جنگی را در این منطقه برای محافظت از کشتی های آمریکایی در برابر توقیف یا آزار و اذیت احتمالی ،‌ شروع کرد. کشتی توقیف شده تحت مالکیت شرکت دانماری مرسک است که در جزایر مارشال به ثبت رسیده است.

این تصمیم آمریکا پیامی از جانب این کشور به ایران تلقی شد. ایران در طول تاریخ تنگه هرمز را که یک آبراه بین المللی است، بخشی از حوزه نفوذ خود می دانسته است. نیروهای ایرانی و آمریکایی 27 سال قبل در این تنگه درگیر شدند. اخیرا نیز قایق های تندرو سپاه پاسداران انقلاب ایران به نام دفاع از امنیت ملی به آزار و اذیت کشتی های خارجی پرداخته اند. ارتش ایران نیز از این منطقه به عنوان یک پس زمینه تبلیغاتی استفاده کرده است.

آنچه این بار متفاوت است این است که هم ایران و هم آمریکا درگیر هفته های پایانی مذاکرات چندجانبه بر سر توافقی هستند که می تواند مناقشه ای دیرینه را بر سر فعالیت های هسته ای ایران حل و فصل کند. مهلت دستیابی به چنین توافقی 30 ژوئن است.

چنین دستاوردی، که باراک اوباما و حسن روحانی روسای جمهور آمریکا و ایران هر دو آشکارا گفته اند خواهان آن هستند، می تواند به انزوای اقتصادی ایران پایان بخشد و احتمالا به آشتی در روابطی پرتنش بینجامد که در چهار دهه گذشته تعیین کننده سیاست در خاورمیانه بوده است.

هرچند معلوم نیست رویارویی جدید میان ایران و آمریکا در تنگه هرمز بتواند مذاکرات هسته ای را به خطر بیندازد، اما این نگرانی وجود دارد که حادثه ای یا یک درگیری ناخواسته شکل بگیرد.

کلیف کوپچان ، رئیس گروه اورآسیا، از گروههای مشاوره ریسک سیاسی در واشنگتن و کارشناس امور ایران روز جمعه گفت :«خطر واقعی هرچند با احتمال اندک این است که یک سوءمحاسبه مذاکرات را تهدید کند.»

وی افزود :«مثل دوره های تنش گذشته، حالا دوباره مقدار زیادی از تجهیزات نظامی آمریکا و ایران در نزدیکی تنگه هرمز نزدیک هم قرار می گیرند. نیروهای هر دو طرف عصبی و هیجان زده اند. یک اشتباه می تواند بازی را تغییر دهد.»

برغم تهدیدات ایران در گذشته برای بستن کامل تنگه هرمز در زمان های بالا گرفتن تنش ها، این کشور هرگز این کار را نکرده است ، هرچند تحلیلگران نظامی گفته اند ایرانی ها می توانند در عرض چند روز سرتاسر این آبراه را مین گذاری و رفت و آمد کشتی ها را فلج کنند.

مقامات ایرانی ، از جمله محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه این کشور، در روزهای اخیر گفته اند ایران هیچ قصدی برای مختل یا متوقف کردن ترافیک کشتی ها در این تنگه ندارند.
با این وصف، انتظار می رود ایران به افزایش حضور کشتی های آمریکایی در این منطقه واکنش نشان دهد.

نیروهای آمریکایی و ایرانی در سال 1988 پس از آنکه یک ناوچه نیروی دریایی آمریکا بر اثر انفجار یک مین ایرانی آسیب دید بارها در این منطقه درگیر شدند. در 18 آوریل آن سال نیروهای آمریکایی سه فروند کشتی جنگی ایرانی را غرق کردند و دو سکوی شناسایی را نیز منهدم کردند.

یوجین گولز ، استاد امور عمومی در دانشگاه تگزاس که در سال 2008 مسئول یک کار تحقیقی درباره تنگه هرمز و اهمیت راهبردی آن بود گفت :«مردم به یاد نمی آورند که ما در یک بعدازظهر با ایران درگیر جنگ کوچکی شدیم.»

در سوم ژوئیه 1988 ناو جنگی یو اس اس وینسنس آمریکا که در تنگه هرمز گشت زنی می کرد یک فروند هواپیمای مسافربری ایران را با 290 سرنشین سرنگون کرد. خدمه این ناو ظاهرا این هواپیما را با یک هواپیمای جنگی اف-14 ایران اشتباه گرفته بودند.

ایران پس از درگیری های سال 1988 راهبرد دریایی خود را در تنگه هرمز در خصوص آمریکایی ها تغییر داد و به استفاده از قایق های تندرو کوچکتر روی آورد که می توانند از کشتی های قدرتمندتر ناوگان پنجم نیروی دریایی آمریکا، که مقر آن در بحرین است ، سریعتر حرکت کنند.

این تلقی عمومی وجود دارد که ایران به هیچ وجه نمی خواهد تنش های اخیر با آمریکا در تنگه هرمز از کنترل خارج شود. در عین حال، تحلیلگران می گویند ایران می خواهد -- دست کم به مخاطبان داخلی -- نشان دهد که نیروهایش مرعوب نخواهند شد.

گولز گفت :«ایرانی ها عمدتا به دنبال کارهای پر سر و صدایی هستند که تاثیر نظامی چندانی ندارد. اگر کشمکش بالا بگیرد تصادفی خواهد بود. ایرانی ها نمی خواهند با ما بجنگند. آنها در خصوص ارتش آمریکا خویشتنداری نشان داده اند.»