ماراتن مسابقات بار دیگر به نیویورک رسید

روزنامه ابتکار در یادداشتی به قلم سیدعلی محقق نوشت:

ماراتن مذاکرات نمایندگان ایران و شش کشورآسیایی، اروپایی و آمریکایی عضو گروه 1+5 پس از حدود 20 ماه دوندگی و چانه زنی در شهرهای مختلف اروپاو آمریکا بار دیگر به نیویورک رسیده است. آنها اولین بار گفتگوها را مهرماه سال1392 در نیویورک کلید زدند؛ در همین ساختمانی که قرار است روز چهارشنبه باردیگر در آن دور تازه گفتگوها را شروع کنند. روزی که در حاشیه اجلاس ملل متحد آن سال، محمدجواد ظریف و جان کری برای اولین بار سر صحبت را باز کردند و یکی دو روز بعد، وقتی که حسن روحانی در مسیر فرودگاه تماس تلفنی ناگهانی باراک اوباما را پاسخ داد، نه ظریف و کری و نه روحانی و اوباما و نه کسان دیگری در تهران و پایتختهای غربی، دورنمای مشخص و روشنی از سرنوشت مذاکرات نداشتند.

عمیق شدن اختلافات در طول ده سال مجادله هسته ای، بعید شدن فاصله دیپلماتیک ایران و غرب طی هشت سال ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد و دیواربلند بی‌اعتمادی که خشت به خشت آن در طول چنددهه تیرگی روابط بر روی هم قرار گرفت، دست به دست هم داده بود تا در آن روزها، امیدواری به قرارگرفتن گفتگوها در مسیری که بتوان از آن انتظار نتیجه داشت، بسیار کم باشد. در آن زمان هم طرف ایرانی و هم آمریکایی‌ها و اعضای اروپایی گروه 1+5 می‌گفتند که فعلا نقشه راه مشخصی برای مذاکرات ندارند، اما صرفا می‌خواهند در شرایط جدید به دیپلماسی و گفتگو فرصتی دوباره بدهند.

اما حالا محمدجواد ظریف و دیگر همکاران دیپلماتش درحالی از روز گذشته در نیویورک مستقر شده اند و پس از گفتگوی مستقیم وزیرخارجه کشورمان با جان کری، خود را برای از سرگیری دور تازه ای از گفتگوهای هسته ای مهیا می‌کنند که تا توافق نهایی برای مختومه شدن یک اختلاف عمیق 10-12 ساله فقط یکی دو گام دیگر و نگارش چند سطر نهایی توافقنامه موسوم به « برجام» مانده است.

دو دیپلمات ایرانی و آمریکایی برای رسیدن از یک سلام خشک و خالی در حاشیه اجلاس سران ملل متحد سال 1392 تا شکستن رکورد مدت زمان گفتگوی دیپلماتیک دو وزیرخارجه با مذاکره 8 ساعته و دوجانبه و رو در رو در لوزان اما راهی دراز و پرفراز که البته کم نشیب هم نبود، طی کردند؛ راهی که پس از 20 ماه اکنون با آغاز نگارش متن نهایی «برجام» در آستانه خط پایان قرار دارد. طی این 20 ماه تقریبا هر 1.5 ماه یک دوره مذاکره در سطح وزرای خارجه، معاونین وزرا و دیپلماتهای ارشد ایران و کشورهای گروه 1+5 به تناوب در شهرهای ژنو، وین، زوریخ، بروکسل، لوزان، مونیخ و نیویورک برگزار شد. هرکدام از این مذاکرات به طور متوسط معمولا بین 2 تا 5 روز به طول انجامید.

در هرکدام از مذاکرات چندجانبه از ایران حداقل 5 و گاهی تا 10 مذاکره کننده حضور داشته اند. از هرکدام از کشورهای عضو 1+5 و اتحادیه اروپا نیز در هر مرحله گفتگو حداقل دو نفر حضور و فعالیت داشته اند. با در نظر گرفتن ارقام گفته شده و با احتساب چندین مذاکره دوجانبه که درحاشیه هر دوره گفتگو برگزار می‌شد می‌توان گفت حداقل در این مدت 20 ماهه بیش از 7هزارنفر-ساعت گفتگو و مذاکره‌ی رو درو و چالش برانگیز برای یافتن راه حلی برای رفع اختلافات هسته ای بین ایران و طرفهای غربی برگزار شد. سختیهای مسیر این ماراتن دیپلماتیک که از نیویورک شروع شد و اکنون به نیویورک رسیده چنان بوده است که در طول مسیر و در شهرهای ژنو، نیویورک و لوزان حداقل چند رکورد زمانی مذاکرات دیپلماتیک بین کشورها شکسته شد. این میزان چانه زنی و گفتگوی سرسختانه، جدای از چانه زنیهای داخلی طرفین گفتگو به خصوص نمایندگان ایران و آمریکا در داخل کشور و برای متقاعد کردن نمایندگان پارلمان، گروههای سیاسی و مسئولان عالی رتبه کشور است که در نوع خود کاری به غایت طاقت فرسا و پرچالش وگاه سخت‌تر از اصل مذاکرات بوده است. از همان روز اول کلید خوردن گفتگوها در نیویورک ایران اعلام کرد که به منظور حفظ توان هسته ای خود و لغو تحریمهای ظالمانه علیه ملت با گروه 1+5 وارد مذاکره شده است. اگرچه این ماراتن هنوز به خط پایان نرسیده است اما تا همین جای کار هم آنچه که دیپلماتهای کشورمان در مسیر پرپیچ خم از نیویورک تا نیویورک به دست آورده اند، هم بیانگر تحقق بخش اعظم این خواسته اولیه بوده است. با وجود تفاسیر مختلف از تفام لوزان کلیات امر نشان می‌دهد که طرف غربی چه درباره حقوق هسته ای ایران و چگونگی فعالیت تاسیسات هسته ای و غنی سازی در داخل کشور و چه در خصوص چند و چون لغو تحریم ها، تقریبا از تمامی مواضع اولیه خود کوتاه آمده است.

با این همه هنوز موارد مبهم و غیر شفاف بین دو طرف کم نیست و حتی بین تفاسیر اعضای دو سوی میز از متن واحد تفاهمنامه رسمی لوزان، هم در مواردی فاصله از زمین تا آسمان بوده است. این که در تفسیر و برداشت از یک تفاهمنامه مکتوب، فکت شیتهای متفاوتی در تهران و واشنگتن ارائه می‌شود و چنین فاصله ای بین دو کشور ایران و آمریکا وجود دارد، قطعا ریشه در همان عمق اختلاف هسته ای 12ساله و دیوار بی اعتمادی چهل پنجاه ساله و آن ماجرای هشت ساله دارد. در مقابل این خود از معجزات گفتگو و دیپلماسی نتیجه محور است که یک تیم از دیپلماتهای کارکشته مانند ظریف و همکارانش با وجود این حجم از اختلاف و فاصله و خصومت پای چنین میز مذاکره ای می‌مانند و برای تحصیل منافع ملی کشور ( حقوق هسته ای و لغو تحریم ها) تا هرجا که بشود پیش می‌روند وهرچقدر که ممکن باشد زمان می‌خرند. در این میدان که کم از آوردگاه جنگ نیست، دیپلمات متعهد و دلسوز کسی است که برای دفاع از منافع ملی به جای تکثیر بیش از بیش تخم کینه و عداوت، حاضر می‌شود با حفظ عزت کشور و تا آنجا که مصالح ملتش اجازه بدهد برای کاستن از تفاوتها و خصومتها تلاش کند و خم به ابرو نیاورد. از همین منظر است که با اینکه تفاسیر و واکنشهایی متفاوت از واقعیتهای لوزان از زبان آمریکاییها در کنگره و کاخ سفید جاری می‌شود دیپلماتهای کشورمان با از سرگیری گفتگوها در نیویورک موافقت می‌کنند و جواد ظریف در بدو ورود به فرودگاه این شهر به خبرنگاران می‌گوید:” در مذاکرات لوزان ما به چارچوبی رسیدیم که با اجرای آن، هم تحریم‌های اقتصادی و مالی برداشته و هم قطعنامه‌های شورای امنیت لغو می‌شوند و یک قطعنامه جایگزین آن می‌شود که توافق را تائید خواهد کرد. اکنون هم به نیویورک آمده‌ایم تا از طرف آمریکایی توضیح بیشتری درباره آثار توافق احتمالی بر وضع داخلی تعهدات این کشور بشنویم."