اداره کشور در شرايط عادي آسان است اما در شرايط قحطي زده و شرايط اقتصادي هفت ساله و امثال ذلک کار آساني نيست و قرآن کريم ميگويد در مملکتي که در کارهاي اقتصادي مشکلات فراوان – تحريم و غير تحريم – دارد به کسي سمت بسپاريد که بتواند کشور را به خوبي از نظر علمي اداره کند، نياز را بداند رفع نياز را بداند، يک؛ پاک باشد، دو؛ ﴿إِنِّي حَفيظٌ عَليمٌ﴾. اين برای وزارت.
آیت الله جوادی آملی بیان داشتند:« در دعاي ديگر وجود مبارک امام سجاد(صلوات الله و سلامه عليه) پناهنده ميشود. آن جنبه اثباتي است که خدايا «تَوِّجْنِي بِالْكِفَايَةِ، وَ سُمْنِي حُسْنَ الْوِلَايَة» از ذات اقدس الهي مسئلت ميکند، من پناه ميبرم به تو از اينکه سمتي را قبول بکنم و از عهدهاش بر نيايم، پناه ميبرم به تو از کسي که نتواند سمتي را اداره کند و در يک کشور آن سمت را قبول کند، پناه ميبرم به تو که سمت را به کسي بدهيم که او نتواند مملکت را اداره کند. اين حرفها بوسيدني نيست؟ اينکه ميبينيد ما وقتي حرم رفتيم در و ديوار اينها را ميبوسيم براي همين است.»مراسم تجلیل از نیم قرن فعالیت یار سابق انقلاب، آیت الله واعظ طبسی، با پیام آیت الله جوادی آملی امروز در تالار قدس کتابخانه مرکزی رضوی مشهد برگزار گردید.
متن کامل پیام این مرجع تقلید شیعیان بدین شرح است:
أعوذ بالله من الشيطان الرجيم
بسم الله الرحمن الرحيم
«الحمد لله رب العالمين و صلي الله علي جميع الأنبياء و المرسلين و الأئمة الهداة المهديين سيما خاتم الأنبياء و خاتم الأوصياء عليهما آلاف التحية و الثناء بهم نتولّي و من أعدائهم نتبرّء إلي الله».
مقدم شما فرهيختگان بزرگان علما صاحبنظران را گرامي ميداريم و از برگزار کنندگان اين نشست عظيم فرهنگي و ديني و علمي حقشناسي ميکنيم. از همه مديران به ويژه مرحوم آيت الله واعظ طبسي(رضوان الله تعالي عليه) حقشناسي ميکنيم که با مديريت صحيح و تدبير تام به اين نظام پربرکت اسلامي خدمت کردهاند و خدمت ميکنند.
اما اساس مديريت و سرپرستي يک فنّ يا يک گروه در قرآن کريم از يک حرمت ويژهاي برخوردار است، يک؛ در روايات اهل بيت از عظمتي متنعّم است، دو؛ آنچه که در جريان انقلاب اسلامي رخ داده است وظيفه مستفاد از کتاب و سنت را به عهده مديران ميگذارد، سه؛ و ساير مطالبي که در زير مجموعه اين عناوين ياد شده مطرح به خواست خدا ميشود، چهار.
اما قرآن کريم درباره مديريت – گذشته از آن خطوط کلي که در سراسر قرآن کريم مطرح است – دو نمونه را قرآن يادآور ميشود که يکي مربوط به برجسته ترين کار يک مملکت است ديگري ناظر به ساده ترين و بي پيرايه ترين کار يک کشور است. در کشور اين دو قطب اساس کار هستند و متوسطاتي هم دارند. قطب اول قطب وزارت است. وزير کسي است که ثقل مملکت روي دوش اوست. وزر يعنی سنگيني، وزير به کسي ميگويند که سنگيني حکومت به عهده او باشد. وقتي موساي کليم به ذات اقدس الهي عرض ميکند هارون را وزير من قرار بده، يعني اين بار سنگين را او به عهده بگيرد که يار من باشد ﴿وَ اجْعَلْ لي وَزيراً مِنْ أَهْلي﴾[۱] که اين وزير بتواند بار نبوت را رسالت را ولايت را امامت را تاحدودي به دوش بگيرد. وزير به چنين شخصيتي ميگويند.
کسي مي تواند وزير باشد که در علميت آنچه شايسته وزارت و بايسته وزارت است بداند و آنچه شايسته عمل و تدبير و اجرائيات است بداند و عمل کند.
در قرآن کريم نمونه وزير کامل را در جريان کشور پهناور آن روز مصر ذکر کرده است. اگر ساليان متمادي قحطي و گراني از نظر اقتصاد و ساير شؤون وابسته، يک مملکتي را تهديد بکند آن کشور نيازمند به يک مدير مدبّر و عاقل و توانمند و تواناي پاکدست است. در چنين شرايطي ذات اقدس الهي يوسف(سلام الله عليه) را براي وزارت کشور قحطي زده مصر مسئول قرار داد و يوسف مصري(سلام الله عليه) گفت که ﴿اجْعَلْني عَلى خَزائِنِ الْأَرْضِ إِنِّي حَفيظٌ عَليمٌ﴾[۲]، اقتصاد مملکت کليد مملکت کليد وزارت اقتصاد را به دست من بده، زيرا هر وزيري اين دو سمت اصلي را داشت آن کشور موفق است: تدبير علمي که قطب فرهنگي است، يک؛ طهارت و پاکدستي و نزاهت از نارسايي، اين دو. من واجد علم و عمل هستم؛ يعني هم در مديريت کشور قحطي زده مصر، به راههاي علمي آگاه هستم، يک؛ دستم پاک است، دو. ﴿اجْعَلْني عَلى خَزائِنِ الْأَرْضِ إِنِّي حَفيظٌ﴾، يک؛ ﴿عَليمٌ﴾، دو؛ نه اهل اختلاس و دوستبازي بيجا هستم، چون حفيظ مال امت هستم و نه در مديريت – خداي ناکرده – کمبودي داريم، هم محقق اقتصادي هستم هم امين مالي هستم. کشور به اين دو رکن نيازمند است. اين برای عاليترين سمت يک مملکت يعني وزرات که قرآن برای وزارت اين دو عنصر اصلي را تعيين کرده است: ﴿اجْعَلْني عَلى خَزائِنِ الْأَرْضِ إِنِّي حَفيظٌ﴾، يک؛ ﴿عَليمٌ﴾، دو.
اداره کشور در شرايط عادي آسان است اما در شرايط قحطي زده و شرايط اقتصادي هفت ساله و امثال ذلک کار آساني نيست و قرآن کريم ميگويد در مملکتي که در کارهاي اقتصادي مشکلات فراوان – تحريم و غير تحريم – دارد به کسي سمت بسپاريد که بتواند کشور را به خوبي از نظر علمي اداره کند، نياز را بداند رفع نياز را بداند، يک؛ پاک باشد، دو؛ ﴿إِنِّي حَفيظٌ عَليمٌ﴾. اين برای وزارت.
ساده ترين سمت در يک مملکت دامداري در بيابانهاست که حتی در رديف مشاغل عادي هم نيست، يک چوپان يک سمت ساده اي دارد. قرآن کريم جريان چوپاني دامنه هاي کوه و دشت را با همين دو شرط يوسفيِ مصر ذکر مي کند. وقتي وجود مبارک موساي کليم(سلام الله عليه) وارد مدين شده است و فرزندان شعيب را هدايت و تأييد کرد، آنها به پدرشان گفتند: ﴿يا أَبَتِ اسْتَأْجِرْهُ إِنَّ خَيْرَ مَنِ اسْتَأْجَرْتَ﴾[۳]، اين جوان را به عنوان چوپاني استخدام بکن براي اينکه بهترين چوپان، چوپاني است که اين دو رکن اساسي را داشته باشد: در تدبير و اداره دامها عالم و آگاه و صاحبنظر باشد، يک؛ دستش پاک باشد، دو. ﴿إِنَّ خَيْرَ مَنِ اسْتَأْجَرْتَ﴾ او کسي است که در دامداري محقق است، در پاکدستي متحقق.
اين دو نمونه را که قرآن ذکر مي کند يعني آن سمتهايي که بين آن بالا و پايين هست هم همين دو حکم را دارد. کشور را سمتهاي عالي، يک؛ سمتهاي داني، دو؛ بينهما متوسطات، سه؛ اداره ميکند. هر کسي در هر زمان و زميني سمتي بخواهد داشته باشد «الحفيظ الأمين» و اگر نبود کشور آسيب ميبيند مردم آسيب ميبينند، اداره، اداره اسلامي نيست. وقتي اداره اداره قرآني است، مديريت مديريت قرآني است که اين دو عنصر باشد: علم دقيق، پاکدامني. کشور به اينها نيازمند است و بدون اينها آسيب ميبيند، اين اصل اول.
اصل دوم آن است که اگرچه کارهاي مهم سمتهاي مهم مطلوب است ولي به تنهايي رسيدن به اين سمتها کار آساني نيست، ما در همه امور حتی در ساده ترين کار نيازمند به ذات اقدس الهي هستيم، لذا مي گوييم «بحول الله تعالي اقوم و اقعد»[۴] اين اصل کلي است که قرآن کريم به ما آموخت. در نماز که براي ما مکتب است فرمود اينطور نيست که حالا شما وقتي که نشستيد خودتان بتوانيد بلند شويد، وقتي ايستاديد خودتان بتوانيد بنشينيد، اينطور نيست، «بحول الله تعالي اقوم و اقعد»، اين ساده ترين کار است اين معني توحيد است؛ اما بالاخره کسي که سمتي دارد خيال ميکند اين نشست و برخاست و کارهاي جزئي از دست او برمي آيد اما اگر سمتي پيدا کرد خواه سمت فرهنگي خواه سمت اجرايي خواه در حوزه خواه در دانشگاه، خواه در مرزداري خواه در صندوقداري فرق نميکند – اين کارها کارهای مهمي است – نيازمند به ذات اقدس الهي است. وجود مبارک علي بن الحسين(عليهما و علي آبائهما آلاف التحية و الثناء) در اين صحيفه نوراني سجاديه که همتاي نهج البلاغه جدّش علي بن ابيطالب(صلوات الله و سلامه عليهم اجمعين) است، امور فراواني را به انسان ياد مي دهند، به خدا عرض مي کند که خدايا من هم در نفي هم در اثبات هم در رسيدن به طهارت هم در نجات يافتن به آلودگي، در هر دو بخش به تو پناهنده ميشوم از تو کمک ميخواهم «تَوِّجْنِي البِالْكِفَايَةِ، وَ سُمْنِي حُسْنَ الْوِلَايَة»[۵]؛ خدايا، تدبير و مديريت و مربي بودنِ پاک و دقيق و علمي را از تو مسئلت ميکنم، اين تاج لياقت را تو به من بده، اين طور نباشد که امروز با يک نام و ناني به سمت برسم فردا به بهانه اختلاس به زندان بروم! خدايا، اين کفايت تاج است تا تو ندهي نصيب کسي نميشود.
اين دعاي نوراني امام سجاد در صحيفه سجاديه است «تَوِّجْنِي بِالْكِفَايَةِ»، که با هر درس خواندني حاصل نمي شود، با هر خانواده اي حاصل نمي شود. مديريت يک مملکت اداره يک مملکت، داشتن مالهاي سنگين به صورت امانت در يک مملکت، يک تاج است، تاج الهي است، امام سجاد اين تاج الهي را از ذات اقدس الهي مسئلت ميکند «تَوِّجْنِي بِالْكِفَايَةِ»، يک؛ «وَ سُمْنِي حُسْنَ الْوِلَايَة»، دو. اين سِمَه، اين علامت، اين نشانه، اين مدال مديريت صحيح را تو بايد بدهي. اداره کشور يعني اين. اين تاج است. ما بايد بدانيم اين تاج را روي سر هر کسي نگذاريم «تَوِّجْنِي بِالْكِفَايَةِ».
مملکت را هم کميته امدادي نمي شود اداره کرد. هر کس بايد در کنار سفره خودش بنشيند. توليد توليد توليد. اشتغال اشتغال اشتغال. ما دو تا فقر داريم: يک فقر اقتصادي که آن حُسن الکفايه و تاج کفايت و مديريت، بايد اين را کاملاً ريشه کَن کند. فقر اقتصادي قدغن است. يک فقر طبيعي داريم. فقر طبيعي مثل کودکان، سالخوردهها، بيماران افتاده، اينها اهل کار و کسب نيستند؛ نه خردسالان اهل کار و کسب هستند، نه سالمندان از کار افتاده. اين فقر طبيعي را به وسيله خانواده هايي که دستشان به وسيله اقتصاد اساسي پر است بايد تأمين بکنيم وگرنه کشور را با کميته امداد اداره کردن در شأن يک نظام اسلامي نيست.
سخن در اين نيست که شکم پر بشود، سخن در آبرو است. اين تاج است اين تاج را به سر هر کسي نمي شود نهاد. امام سجاد(صلوات الله و سلامه عليه) به خدا عرض ميکند خدايا اين تاج را تو بايد بدهي. آن فهم را که من بفهمم ريشه فقر اقتصادي کلاً صد درصد بايد قطع بشود تو بايد بدهی. فقر طبيعي هست، اگر کسي در کنار سفره پسرش باشد يا پدرش باشد يا برادرش باشد که «من بالکفايه» او هستند اين ننگ نيست، اما اداره مملکت با کميته امدادي در شأن يک نظام اسلامي نيست. اينکه امام سجاد(صلوات الله و سلامه عليه) عرض ميکند – اين صحيفه سجاديه زبور و انجيل ما شيعيان است – خدايا «تَوِّجْنِي بِالْكِفَايَةِ»، اين تاج است که من بتوانم زير مجموعه خود را عاقلانه و عالمانه کفايت کنم.
«وَ سُمْنِي حُسْنَ الْوِلَايَة»، ولي خوبي باشم والي خوبي باشم ولايت خوبي داشته باشم قلمرو ولايت من با علم صائب و عمل صالح اداره بشود. در دعاي ديگر وجود مبارک امام سجاد(صلوات الله و سلامه عليه) پناهنده ميشود. آن جنبه اثباتي است که خدايا «تَوِّجْنِي بِالْكِفَايَةِ، وَ سُمْنِي حُسْنَ الْوِلَايَة» از ذات اقدس الهي مسئلت ميکند، من پناه ميبرم به تو از اينکه سمتي را قبول بکنم و از عهدهاش بر نيايم، پناه ميبرم به تو از کسي که نتواند سمتي را اداره کند و در يک کشور آن سمت را قبول کند، پناه ميبرم به تو که سمت را به کسي بدهيم که او نتواند مملکت را اداره کند. اين حرفها بوسيدني نيست؟ اينکه ميبينيد ما وقتي حرم رفتيم در و ديوار اينها را ميبوسيم براي همين است.
چرا ما در و ديوار را ميبوسيم؟ اين حرفها در جهان زنده است. آن وقتي که از اين حرفها خبري نبود اينها اين حرفها را آوردند. ما در و ديوار را که نميبوسيم؛ ما صاحبان اين حرفها را احترام میکنيم؛ قبل از اينها اين حرفها سابقه نداشت بعد از اينها هم کسي نميتواند اينطور عمل بکند. اين بيان، نوراني است. البته دعاها ثواب دارد آن ثوابها سرجايش محفوظ است. يک وقت است که يک دعايي را براي ثواب ميخوانند، آن ثوابها همه سرجايش محفوظ است اما اينها آموزنده است تربيت کننده است.
اصل سوم اين است که مديريت کل شيء بحسبه است. يک وقت است که کسي مسئول آموزش و پرورش است، يک کسي مسئول نظامي است، يک کسي مسئول مالي است اينها يک حساب دارد، مديريت خاص دارد. يک وقت است مديريت آستان قدس رضوي است، مديريت حرم امن و حريم امن ولي مطلق خداست، او اگر بخواهد تاج مديريت و توليت را داشته باشد بايد فرهنگمدار خوبی باشد، بيان لطيف مرحوم کليني را بيان خود بداند.
ميدانيد مرحوم کليني يک مقداري با ديگران فرق دارد. مرحوم کليني در اين کتاب قيم و شريف کافي يک مقدمه دارد، آخرين خط اين مقدمه اين است: به خداي سبحان عرض ميکند که آن توفيقات را عنايت کنيد که ما وظيفهمان را انجام بدهيم فرمود: «إِذْ كَانَ الْعَقْلُ هُوَ الْقُطْبَ الَّذِي عَلَيْهِ الْمَدَارُ وَ بِهِ يُحْتَجُّ وَ لَهُ الثَّوَابُ وَ عَليْهِ الْعِقَابُ»؛[۶] قطب فرهنگي يک مملکت را عقل آن مملکت تشکيل ميدهد – اين حرف کليني است – لذا اصول کافي را با همان عقل شروع کرد. قطب فرهنگي سياسي اجتماعي يک مملکت را عقل تشکيل ميدهد، قطب فرهنگي اقتصادي يک مملکت را عقل تشکيل ميدهد، فرمود آن قطبي که محور احتجاج محور استدلال محور عذاب محور عقاب محور ثواب است عقل است «إِذْ كَانَ الْعَقْلُ هُوَ الْقُطْبَ الَّذِي عَلَيْهِ الْمَدَارُ وَ بِهِ يُحْتَجُّ وَ لَهُ الثَّوَابُ وَ عَليْهِ الْعِقَابُ»؛ چون اين چنين است اگر کسي متولي آستان قدس رضوي شد همانند آيت الله طبسي(رضوان الله تعالي عليه) که اين نکوداشت به نام اين بزرگوار و بزرگواري ايشان تشکيل شده است که حشرش با مولاي او، اين غير از همه آن حرفهايي که گفته شد، غير از ﴿إِنِّي حَفيظٌ﴾، غير از ﴿عَليمٌ﴾، غير از ﴿إِنَّ خَيْرَ مَنِ اسْتَأْجَرْتَ﴾ غير از همه اينها، يک ولايتمداري ميخواهد او بايد متولي ولايت باشد، مسئله کلامي را رواج بدهد، امامت يعني چه؟ امام کيست؟ چند نفر هستند؟ شؤون امامت چيست؟ فرق امامت و نبوت چيست؟ امام در زمان نبي چه سمتي دارد؟ بعد از نبي چه سمتي دارد؟ در زمان حضور چه سمتي دارد؟ در زمان غيبت چه سمتي دارد؟ حوزه پربرکت و باجلال و شکوه سابقهدار مشهد نيازمند به يک چنين متولي است.
پذيرايي زائران، خدمت به زائران، تهيه مسکن زائران، تهيه غذاي زائران اينها چيز بسيار خوبي است، اينها را نميگويند ولايت و مديريت و توليت آستان قدس رضوي؛ آن کسي حُسن الولايه دارد، يک؛ تاج ولايت و کفايت دارد، دو؛ مسئوليت ولايتپذيري را کاملاً ميشناسد و عمل ميکند، سه؛ که خدمت کلامي عميق عظيم به حوزه علميه بکند، چهار. کلام را، ولايت را، امامت را گسترش بدهد. اگر يک کسي همانند الغدير اميني(صلوات الله عليه)، کار بکند ميشود گفت او متولي آستان قدس رضوي است، ما چنين کسي را لازم داريم که ضمن آن کارها اين کارهاي امينيوار را هم بکند. اميني عصر خود اميني عصر خود بود، اما الآن يک اميني ديگر لازم است، اين کار اوست. اين نظير يک بيمارستان نيست نظير يک مؤسسه فرهنگي آموزش و پرورش نيست. اگر چهار تا کتاب عميق علمي نظير الغدير از آستان قدس رضوي چاپ نشود اين جاي سؤال است. کسي ميتواند مديريت آستان قدس رضوي را به عهده بگيرد که در کنار همه آن خدماتي که به زائران ميدهد به مجاوران ميدهد به هيئات عزادار ميدهد به هيئات آئيني ميدهد – و همه سرجايش محفوظ است – کلام و امامت را گسترش بدهد، چون امامت در سايه نبوت است، لذا هم دشمن زيادي دارد هم دوست نادان.
ما متأسفانه چندين فرقه شيعه داريم، اينکه بزرگان ما در رساله عمليه گفتند شيعه اثني عشريه أعني دوازده امامي، براي اين است که بسياري از افراد داعيه امامت داشتند! حالا به لطف الهي شماره آنها کم شد و از بين رفت، همه اينها در زير پوست يک عدهاي از همين وابستگان ائمه هستند و داعيهاي هم دارند. اين شيعه اثني عشري کاملاً بايد مشخص بشود. کتابهاي عميق علمي در کلام بايد نوشته بشود و اصول امامت را، ارکان امامت را، عناصر امامت ارائه بشود و جريان وجود مبارک ولي عصر که کل نظام امکاني را به برکت او خدا زنده ميکند بايد مشخص بشود. مبادا يک وقتي چهار تا خيالبافي و امثال ذلک باعث بشود که جريان حجت ابن الحسن(صلوات الله و سلامه عليهما) – آنکه تمام قيام و قعودش مورد صلوات است – عالمانه نگذرد و جاهلانه اداره بشود. ما در کمال ادب به پيشگاه آن حضرت عرض ميکنيم: «السَّلَامُ عَلَيْكَ حِينَ تَقُومُ»؛ «اَلسَّلَامُ عَلَيْكَ حِينَ تَقْرَأُ وَ تُبَيِّنُ»[۷]؛ سلام همه ما بر آن وقتي که مينشيني آن وقتي که پا ميشوي. اين را به چه کسي ميگوييم؟
حالا آن وقتي که تعليم داري و آن وقتي که قرائت داري و آن وقتي که نماز ميخواني اينها حسابش جداست، اما اين طور بر تمام شؤون او صلوات بفرستيم معلوم ميشود که او مصلح جهاني است. جهان انسانی بايد منتظر چنين آدمي بماند و کسي منتظر است که بتواند آن راه را طي کند. در بعضي از نصوص است که شما منتظر حضرت باشيد «و لو بسهم»[۸] حالا اگر نظامي هستيد «و لو بسهم»، اگر حوزوي هستيد «و لو بقلم» و اگر دانشگاهي هستيد «ولو ببنان و بيان» اينطور باشد.
مرحوم آقاي طبسي(رضوان الله تعالي عليه) تا آنجا که مقدورش بود سعي ميکرد که به حوزه خدمات علمي ارائه کند اساتيد را مديران را مربيان را معلمان را در حوزه تقويت کند و بپروراند – تا آنجا که مقدورش بود – ولي اين نکته باز فراموش نشود که ما موظفيم در ولايت و تدبير و توليت آستان قدس رضوي يک مطلب عميق عريق علمي را بدانيم که توليت آستان قدس رضوي غير از وزارت فلان وزارتخانه است غير از مديريت آموزش و پرورش است؛ گذشته از اينکه خدمات عملي و اجرايي به زائران و هيئات و دستهجات و امثال ذلک میدهد، بايد مسائل کلامي عميق عريقي را که بتواند در هر عصر و هر مصري يک علامه اميني تربيت کند، گسترش بدهد. اين کار حوزه علميه به برکت مديريت صحيح و ناب توليت آستان قدس رضوي در ايران و توليت قدس ائمه اطهار در عراق است، که ذات اقدس الهي عراق را و ايران و همه مناطقي که به نام مبارک اهل بيت(عليهم السلام) است تا ظهور آن حضرت زنده و آباد نگه دارد.
ما از همه شما حقشناسي ميکنيم، از مرحوم آيت الله واعظ طبسي که اين محفل عظيم و علمي و فرهنگي براي نکوداشت ايشان تشکيل شده است حقشناسي ميکنيم، از ذات اقدس الهي مسئلت ميکنيم ايشان را مهمان ولايت اهل بيت عصمت و طهارت قرار بدهد، خدمات چندين ساله ايشان را به احسن وجه قبول بکند، بيت شريف ايشان را هم همچنان معزز بدارد و اين نظام را به دست صاحب اصلياش برساند.
«غفر الله لنا و لکم و السلام عليکم و رحمة الله و برکاته»
ارسال نظر
