۱۵ تیر؛ نشست شورای امنیت درباره "نقض قطعنامه ۲۲۳۱ توسط ایران"

دویچه وله: گزارش شده کشورهای اروپایی قصد دارند تحریم‌های مرتبط با برنامه موشکی ایران را "حفظ کنند". بر اساس قطعنامه این تحریم‌ها باید مهر امسال لغو شوند. اروپا استفاده از پهپادهای ایران در جنگ اوکراین را نقض قطعنامه ۲۲۳۱ می‌داند.

سه کشور آلمان، فرانسه و بریتانیا ارسال تسلیحات از سوی ایران برای استفاده در جنگ علیه اوکراین را نقض قطعنامه ۲۲۳۱ دانسته و آنرا به معنای نقض مفاد برجام تلقی می‌کنند. براساس مفاد برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ قرار است تحریم‌های موشکیایران در تاریخ ۲۶ مهر به پایان برسد. اما اکنون این احتمال داده می‌شود که اروپا مکانیسم ماشه را علیه ایران فعال کند.

به گفته باربارا وودوارد، سفیر بریتانیا در سازمان ملل و رئیس دوره‌ای شورای امنیت، حکومت ایران با ارسال تسلیحات به روسیه قطعنامه یاد شده را نقض کرده است. او دوشنبه ‌(۱۲ تیر) به خبرنگاران گفت که نشست دوره‌ای شورای امنیت روز پنج‌شنبه ۱۵تیر حول این محور برگزار می‌شود.

ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت خارجه ایران در واکنش به این خبر گفت: «گزارش‌های رسانه‌ای را ملاک عمل و تصمیم‌گیری قرار نمی‌دهیم و بر اساس اقدامات طرف مقابل دست به اقدام می‌زنیم.»

چهارشنبه هفته گذشته نیز خبرگزاری رویترز به نقل از چهار منبع دیپلماتیک گزارش داد که به ایران اطلاع داده‌ شده است اتحادیه اروپا قصد دارد تحریم‌های ساخت موشک‌های بالستیکی ایران را که طبق توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ اعمال شده و قرار بود تا اکتبر سال ۲۰۲۳ برقرار باشند، حفظ کند.

دیپلمات‌های اروپایی در گفت‌وگو با رویترز برای حفظ تحریم موشکی اتحادیه اروپا علیه ایران سه دلیل ذکر کرده‌ بودند: «استفاده روسیه از پهپادهای ایرانی علیه اوکراین، احتمال انتقال موشک‌های بالستیک ایران به روسیه و محروم کردن ایران از مزایای توافق هسته‌ای زیرا تهران مفاد این توافق را نقض کرده است، این در حالی است که ابتدا آمریکا از توافق خارج شده بود.»

بر اساس برجام، خرید، فروش یا انتقال هواپیما‌های بدون سرنشین که قادر به پرواز بیش از ۳۰۰ کیلومتر باشند و اجزای آن‌ها، به ایران یا از ایران، بدون مجوز قبلی از شورای امنیت سازمان ملل، منع شده است. تحریم‌هایی که در این رابطه اعمال می‌شوند، ایران را وادار می‌کنند که هیچ اقدامی برای توسعه موشک‌های بالستیک که قادر به حمل سلاح هسته‌ای هستند، انجام ندهد.

دو روز پیش گاردین در گزارشی نوشته بود که کشورهای اروپایی می‌خواهند با تمدید تحریم‌ها علیه ساخت موشک بالستیک ایران، برای نخستین بار توافق برجام را "نقض کنند".

امکان فعال کردن مکانیسم ماشه

برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ که ۲۹ تیرماه ۱۳۹۴ در شورای امنیت به رأی گذاشته و تصویب شد، اگرچه دو سند مجزا هستند، اما در عین حال با یکدیگر مرتبط‌‌ و بر یکدیگر تاثیرگذارند. سایت "رویداد ۲۴" در گزارشی در همین رابطه نوشت: «پیش از این پیش‌بینی می‌شد که کشور‌های اروپایی از ترس لغو اتوماتیک تحریم‌های موشکی علیه تهران در تاریخ ۱۸ اکتبر، دست به اسنپ‌بک بزنند.»

مکانیزم ماشه (Snapback) ساز و کار حل اختلافات در توافق هسته‌ای هستند که رجوع به آن (دو بند ۳۶ و ۳۷ برجام) می‌تواند به بازگشت خودکار تحریم‌های بین‌المللی علیه جمهوری اسلامی منجر شود. نکته حائز اهمیت در مورد مکانیزم ماشه این است که چین و روسیه امکان وتو ندارند.

بنا بر این گزارش استفاده از مکانیسم ماشه نه تنها "برجام را بلاموضوع می‌کند بلکه لغو تحریم‌های تسلیحاتی در سال ۲۰۲۰ را که امکان فروش قانونی پهپاد‌های ایرانی به روسیه را فراهم کرده بود و به ایران این اجازه را داده بود که بتواند از خرید جنگنده‌های سوخو-۳۵ روسی حرف بزند، هم بلاموضوع خواهد شد."

کشور‌های اروپایی دستکم در این مرحله تنها از "نقض برجام" سخن گفته‌اند و نه از منتفی بودن آن، زیرا برای آنها روشن نیست که جمهوری اسلامی چه واکنشی نشان بدهد.

اما سرنوشت برجام در هرحال روشن نیست. به گفته رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی "توافق بر سر نظارت بر برنامه هسته‌ای ایران بسیار محدود و پراکنده شده است". در ایران نیز تمایلی به این نظارت نشان داده نمی‌شود. چنان که نمایندگان مجلس به تازگی نسبت به نصب حدود ۱۰ دوربین در محل تولید سانتریفیوژ در یکی از سایت‌های اصفهان اعتراض کردند.

این درحالی است که انتشار اخبارمذاکرات محرمانه بین آمریکا و ایران با میانجی‌گری عمان و قطر به منظور دستیابی به توافق هسته‌ای جدید با واکنش نمایندگان سنای آمریکا روبرو شده است.