محسن هاشمی: روابط با امریکا هیچ وقت شکل درستی نگرفته؛ نظام نمی‌خواهد این وضع را عادی کند / آن مقداری که نظام، مصلحت خود می‌دید، در تنش‌زدایی پیش رفته بود

«ضرورت حفظ دستاوردها» عنوان یادداشت روزنامه اعتماد به قلم محسن هاشمی‌رفسنجانی است که در آن آمده: با استقبال از ترمیم روابط ایران و عربستان، راهبردی که آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی براساس فهم عمیق خود از جهان اسلام از سال 1376 بدون میانجیگری از سفر پاکستان در اجلاس کنفرانس اسلامی با امیرعبدالله آغاز کرد و تا آخر عمر تأکید بر ضرورت همراهی و همکاری همه کشورهای اسلامی برای پایان دادن به جنگ و خونریزی و تنش در جهان داشت و می‌گفت که هر پدیده‌ای راه‌حل منطقی خود را دارد و حرکات افراطی بحران منطقه را تشدید می‌کند. ایران در قرون گذشته گرفتار استعمار بود و غربی‌ها بر کشور حاکم بودند و تصمیمات مهم با اراده آنها گرفته و عمل می‌شد. همین که مردم قیام کردند و سرنوشت خود را به دست گرفتند، دستاورد مهمی است. برای اولین ‌بار در تاریخ ایران حکومت رسمی اسلامی با محور مکتب اهل بیت(ع) در ایران تشکیل شد. اکثریت مردم ایران شیعه و اهل سنت هم محبان اهل‌بیت(ع) هستند. طبیعی است که حکومت اسلامی و شیعی برای مردم ایران یک دستاورد سیاسی و عقیدتی ارزشمند است. به صورتی انقلاب اسلامی را می‌توان معجزه قرن گذشته نامید و کاری که مردم ایران به رهبری امام(ره) کردند، برخلاف همه پیش‌بینی‌ها و برنامه‌ریزی‌های استعمارگران و استکباریان در ایران اسلامی به وقوع پیوست.

کشوری که قرن‌ها گرفتار بلیه شاهنشاهان بود و مردم استبداد را با همه اجزای وجودشان لمس می‌کردند، از شرّ استبداد آزاد شد و در اختیار مردم قرار گرفت. کشوری که معمولا تحت تاثیر فرهنگ مبتذل غرب و کفر جهانی دست و پا می‌زد، به طرف اسلام راستین حرکت کرد و مردمی که خواب آزادی را نمی‌دیدند، آزاد شدند و سرنوشت خود را در دست گرفتند و همه ‌چیز را از پایه نظام، قانون اساسی، مجلس، ریاست جمهوری و مهم‌تر از همه رهبر را خودشان انتخاب کردند و همه حملات ناجوانمردانه‌ای که از طرف ابر قدرت‌ها و ارتجاع متوجه آنها بود، دفع کردند و امروز اکثریت اعتراف دارند که یک قدرت واقعی بر اساس اسلام و تمامیت ارضی ایران در منطقه شکل گرفته است. ارزیابی اولیه از پیروزی انقلاب این بود که نیروهای انقلاب نتوانند کشور را جمع و جور کنند و به زودی تسلیم می‌شوند و جای خودشان را به نیروهای مورد نظر آنها می‌دهند شاید هم به فکر کودتایی شبیه 28 مرداد بودند.

در 45 سال گذشته حداقل با 40 انتخابات و موارد اصولی با رفراندوم تثبیت شد و مواردی چون انتخابات ریاست جمهوری، مجلس، شوراها و مجلس خبرگان با حضور مردم در سطح قابل قبول برگزار شد. انسجام کشور را حفظ و توطئه‌ها کشور را به هم نریخت. طبعاً با دستاورد ضداستعماری روابط خارجی به ناچار دچار تنش شد ولی جهان سوم استقبال کرد و روابط با آنها حسنه شد. در جنگ تحمیلی به خاطر اینکه از پیروزی ایران نگران بودند، سختگیری‌های زیادی علیه ایران می‌شد. با تحریم‌ها بدرفتاری هم می‌کردند. به دشمن سلاح، اطلاعات و تبلیغات می‌دادند. البته بعد از جنگ روابط با جهان تلطیف شد و فرصتی پیدا شد تا با استفاده از منابع خارجی و منابع داخلی کشور را بسازیم. زیر بناهای کشور را که در جنگ آسیب‌دیده، ساخته شد و به شرایط عادی برگردانده شد. این کار فراز و نشیب داشت. آن تاریخ تا خروج ترامپ از برجام وضع ما با اروپا نسبتا خوب بود. دیگر آن نگرانی‌ها را نداشتیم.

با شرق و کشورهایی مثل ژاپن، چین و هند هم خوب هستیم. ولی روابط ما با امریکا هیچ ‌وقت شکل درستی نگرفته که البته انتخاب خودمان است. یعنی نظام ما نمی‌خواهد این وضع را عادی کند. شاید اگر بخواهیم، راه باشد. فکر می‌کنم آن مقداری که نظام مصلحت خود می‌دید، در تنش‌زدایی پیش رفته بود. حدی که توقعات بیجای آنها بود، باقی مانده است. در مجمع تشخیص مصلحت نظام چشم‌انداز 20 سال آینده مشخص و اولویت‌ها در آن آمد و با تایید رهبر معظم انقلاب ابلاغ شد و برنامه‌های 5 ساله بر اساس آن تدوین شد. چشم‌انداز 20 ساله ایران را اولین قدرت منطقه و جزو کشورهای پیشرفته خواسته. اولویت را به عدالت اجتماعی داده‌ تا همه اقشار جامعه از زندگی قابل قبولی بهره بگیرند، در عین حال در محیط رقابتی هر کس تلاش بیشتری کند، برخورداری بیشتری هم داشته باشد. ایران در بین کشورها، متکی به خود و دارای نیروهای سطح بالای علمی شد که از طریق دانشگاه‌ها به دست ‌آمد. قرار شد کشوری مسلمان که در میان کشورهای اسلامی یک نمونه مشخص اسلامی موفق جلوه کند. کشوری که دارای تأمین عدالت اجتماعی برای همه اقشارش باشد.

از لحاظ سیاسی مردم تصمیم‌گیر باشند. شوراها، مجلس شورا و سایر نهادهای انتخابی از طریق مردم همه تصمیم‌ها را در دست داشته باشند. در تکنولوژی به دیگران محتاج نباشد. در دفاع از خود نیرومند باشد. از لحاظ تأمین غذایی و امنیت مرزی و داخلی در حد قابل قبول و قابل اعتماد به مردم متکی باشد. در ارتباطات جهانی با همان سیاست استعمار استکبارستیزی، اما با تنش‌زدایی و منطقی در صحنه باشد. اگر نظامی نتواند کارایی داشته باشد، هر چند اهداف درستی را در نظر بگیرد، موفق نیست. ولی حق انقلاب اسلامی در کوران خصومت‌های امپرالیسم خبری ضایع می‌شود که علیه انقلاب اسلامی کار می‌کنند. بدون استثنا در همه ابعاد از لحاظ مادی کارنامه افتخارآمیزی در این 40 سال داریم.

با همت بانیان وضع موجود کارهای بزرگی در کشور انجام شده است. در همه رشته‌ها کار شده. در صنعت آن موقع یک میلیون تن فولاد را به زحمت تولید می‌کردیم، الان 30 میلیون تن فولاد را می‌توانیم به راحتی تولید ‌کنیم. تولید آلومینیوم مختصر بود و امروز حدود 500 هزار تن آلومینیوم تولید می‌کنیم. امروز بیش از 1000 شهر را زیر پوشش نعمت گاز داریم. تولید پتروشیمی محدود بود. الان ظرفیت به 90 میلیون تن رسیده و 25 میلیون تن صادر می‌شود. در داخل تقریبا 20 هزار کارخانه از محصولات پتروشیمی استفاده می‌کنند.  

زنجیره تولید در صنعت جدی شده است. عمده مصالح ساختمانی وارداتی بود و امروز تقریبا همه آنها داخلی است. خدمات فنی و مهندسی مثل سد سازی، پتروشیمی، پالایشگاه، سیمان، فولاد، را نداشتیم و کلید در دست به خارجی‌ها می‌دادیم و الان خودمان طراحی و اجرا می‌کنیم. اکثر لوازم خانگی را خودمان تولید می‌کنیم و به سمت ورود به بازار دنیا هستیم. در اتومبیل‌سازی هم پیشرفت خوبی کردیم. دستاوردهای مهم دفاعی و نظامی، فناوری هسته‌ای، تولید الکتریسته، اتوبان‌ها، راه‌ها و آسفالته، شبکه ریلی، محصولات کشاورزی و باغی نیز قابل طرح و تقدیر است. الان نزدیک 4 میلیون دانشجو و 14 میلیون دانش‌آموز داریم که قبل از پیروزی انقلاب 150 هزار دانشجو بودند.

مقاطع تحصیلات تکمیلی خیلی کم بود و الان ده‌ها هزار نفر در مقطع فوق‌لیسانس و دکتری تحصیل می‌کنند. در بهداشت و درمان وضع ما به کلی عوض شد. قبلا بیشتر بیمارهای صعب‌العلاج را به خارج می‌فرستادیم. ولی الان کسانی می‌روند که پول زیادی دارند و اکثریت قریب به اتفاق در داخل معالجه می‌شوند و گاهی ایرانی‌ها از خارج به کشور می‌آیند تا معالجه شوند چون ارزان‌تر است. عمده تجهیزات پزشکی و اکثر داروها داخلی است. آن موقع هزاران پزشک خارجی داشتیم و الان پزشکان عمومی و تخصصی خودمان فعال هستند.

در گذشته بندرسازی، راه سازی، پل سازی و فرودگاه سازی را خارجی‌ها انجام می‌دادند. ولی در شرایط برابر می‌توانیم صادرات خدمات مهندسی جدی داشته باشیم. حتی فکر نمی‌کردیم بتوانیم نیروگاه‌های خود را تعمیر کنیم. اورهال به خارجی‌ها می‌دادیم. الان نیروگاه‌های بخاری، گازی، بادی، آبی و اخیرا خورشیدی را خودمان طراحی می‌کنیم و می‌سازیم. بعد از جنگ را معدل بگیریم نرخ رشد 8% و متوسط 6% برای یک دوره طولانی را به خوبی تجربه کردیم. اگر کسی بگوید کشور پیشرفت نکرده، ظلم به کشور است.

به‌رغم خسارات جنگ، کم شدن درآمد نفت، بالا رفتن توقع مردم، لزوم رسیدن به روستاها و بلوکه شدن منابع در خارج و برنامه‌های جدی برای انهدام و براندازی انقلاب اسلامی، توانستیم ایران را بسازیم «تجربه بسیار با ارزشمندی پیدا کردیم.» ولی متأسفانه چند سالی است که بعد از تحریم‌های کمرشکن بین‌المللی و خروج از سیاست‌های اعتدالی در امور مختلف و از جمله پیگیری سیاست تک‌صدایی به بهانه مبارزه با دشمن اشکالات داخلی پیدا کردیم و دچار مشکل برای حفظ دستاوردها شدیم. دو جریان به اصطلاح چپ و راست یا اصلاح‌طلب و محافظه‌کار که به وجود آمد، هر کدام در مقطعی در قدرت بودند. در مبارزات سیاسی سادگی به خرج دادند. هر دو سعی می‌کنند دوره حاکمیت رقیب را بد نام کنند و کم‌کم رقیب راست با تکیه به قدرت در جهت حذف دیگران حرکت می‌کند و متأسفانه از همین طریق به سمت از بین رفتن دستاوردها می‌رویم.

بعد از 45 سال، 70 درصد جمعیت ایران نسل جدید فرض می‌شوند طبیعتا با توجه به سبک تربیت، امکانات تربیتی که به وجود آمد و دسترسی‌هایی که به اطلاعات و داده‌ها پیدا شد تفکر نسل امروز با نسل دیروز فرق می‌کند و قطعا مثل سابق نیست. اختلافات نسلی وجود دارد. اما اسلام آن قدر واقع‌بینی دارد، چون باید تا قیامت بماند. اجتهاد جریان پویایی است که مکمل خاتمیت می‌باشد. اجتهادی کامل است که زمان و مکان را در نظر بگیرد. اگر اجتهاد در مسائل اخلاقی مرسوم شود، با تعدیل‌های متناسب با زمان و مکان می‌تواند نسل آینده را جذب و خوب نگه دارد. در حوزه‌ها در زمینه‌های دیگر علم زندگی از جمله اقتصاد و... هم متأسفانه ورود نمی‌شود و عملی دیده نمی‌شود و اگر هست مطلبی قابل توجه و خالص بیرون نمی‌آید.

اما برای حفظ دستاوردها تنظیم آرمان‌گرایی با واقعیت چگونه ممکن است؟ اگر قبول داریم که اسلام واقع‌بین‌ترین مکتب دنیا ست. اسلام از ما خواسته نه اینکه ما سلیقه‌ای آرمانگرا شده‌ایم. احکام اسلام از لحاظ مادی، معنوی و واقعیت‌های زمان و مکان قابل مانور و انعطاف‌پذیر است. تعبیر اصل مصلحت در فقه اسلامی که از زمان پیامبر(ص) هم بوده و اختیارات حکومت ثابت و کم نیست و متناسب با زمان بالا می‌رود، نشان از واقع‌گرایی اسلام دارد. اجتهاد از افتخارات اسلام است. نگفتند امروز باید همان حرف‌های 1400 سال پیش عملی باشد و تعداد زیادی از مسائل اجتماعی با تطور زمان عوض می‌شوند. فقه شیعه متطور است. بنابراین آرمان‌های واقعی با واقعیت‌های میدان می‌سازد. هیچ منافاتی بین آرمان‌گرایی اسلامی و واقعیت‌های جامعه وجود ندارد و تا قیامت این گونه خواهد بود.

هدف اصلی این است که انقلاب اسلامی را ناکارآمد جلوه بدهند و وظیفه همه این است که به نسل جدید ثابت کنیم که این گونه نیست. لذا لازم است مردم مجددا ببینند کشورشان روز به روز مثل یک موجود زنده به طرف کمال حرکت می‌کند و مشکلات دین و دنیای آنها حل می‌گردد. حرکت اخیر با عربستان نمونه مثبتی بود که اثر خود را به سرعت گذاشت.