سخنرانی امام موسی صدر در عید قربان: انسان باید مال را در راه خدا قربانی کند / نادیده گرفتن دردهای مردم نوعی کفر است / باید برای مبارزه با گرانی مبارزه کنیم / فقیر تنها از گرسنگی نمی میرد؛ از گرانی دارو نیز می میرد

شفقنا: امام موسی صدر به مناسبت عید قربان و تحلیل و بررسی معنای عید سخنانی بیان داشته است.

متنی که در ادامه می‌خوانید، گزیده‌ای از سخنرانی امام موسی صدر به مناسبت عید قربان در سال 1974 است که در روزنامۀ النهار منتشر شد. ترجمه فارسی این سخنرانی در جلد چهارم مجموعۀ «گام به گام با امام» به چاپ رسیده است.

اگر در این مناسبت ژرف بنگریم، به مفهوم بزرگی که در جانشین شدن گوسفندی به جای اسماعیل -فرزند ابراهیم(ع)- نهفته است، پی می بریم. گوسفند کنایه از مادّیات و ثروت است: این نیاز انسانی که رشد می کند و فزونی می گیرد و دیگر نیازها را تحت الشعاع قرار می دهد و بدین ترتیب، از شکل ابزار درمی آید و خودْ هدف می شود و به خدایی برای پرستش تبدیل می شود. بر اساس رتبه بندی، برآوردن این نیاز که نیاز مادّی نامیده می شود، باید در راه تأمین دیگر نیازهای انسان باشد و مبادلات میان انسان ها را تسهیل کند و در نتیجه، در خدمت جامعه و موجب همکاری بیشتر میان اعضای آن شود.

ولی نیاز مادّی، جای دیگر نیازها را اشغال کرده و عواطف انسانی را که عامل وحدت میان انسان هاست، از دل آنها زدوده است. کار به آنجا رسیده که مال اندوزی بر رفتار و روابط انسان ها حکم فرما شده و آنان را به افرادی سوداگر و استثمارگر و استعمارگر تبدیل کرده که برای رسیدن به اهداف خود از ابزارهای جهنمی، همچون جنگ و فتنه انگیزی و تعصب آفرینی و طبقه بندی انسان ها و تبعیض نژادی و مانند آنها، بهره می جویند. وقتی مادیات اهمیت می یابد و جایگاه آن بالا می رود، انسان به تحقیر دیگران و کلاهبرداری و گران فروشی و مکیدن خون دیگر انسان ها سوق داده می شود.

خداوند به ابراهیم(ع) فرمان داد که گوسفندی ذبح کند. این فرمان بدین معناست که انسان باید مال را در راه خدا قربانی کند. این ماجرا مفاهیم بلندتری دارد: ثروت اگر در راه مصلحت مردم خرج شود، برای انسان نعمت بزرگی است، ولی اگر انسان ثروت را برای خود نگه دارد و آن را مقدس بشمارد، مادیّات بر همه چیز فزونی می گیرد و به ابزاری برای برکندن رحمت و مهربانی از دل انسان تبدیل می شود و کار به جایی می رسد که انسان، مردم و فرزندان آنان را قربانی می کند. ( … )

با توجه به این نکات می کوشیم معنای عید را درک کنیم و دوباره به آن محتوا ببخشیم. ما در سطح داخل و خارج کشور با طغیان مادیّات روبه روییم. اسرائیل و حامیان استعمارگر آن، بندگان ثروت و مکندگان خون ملت ها هستند.

احتکارگران و فرصت طلبان نیز در داخل کشور، بندگان ثروت اند. جشن گرفتن عید بدین معناست که در برابر اینان و آنان بایستیم و مال و ثروت را به جای انسان و در راه اطاعت خداوند و خدمت به بندگان او قربانی کنیم.

نادیده گرفتن دردهای مردم و نیازهای آنان، نوعی کفر و صورت دیگری از الحاد است و قرآن در سورۀ ماعون بر آن تأکید کرده است. بنابراین، اگر می خواهیم عید را جشن بگیریم و در مناسک حج با حجاج شریک باشیم، باید برای مبارزه با گرانی که کمر اکثریت قریب به اتفاق مردم را شکسته است، مبارزه کنیم. اکثر مردم تحت فشارند و کمک و دستگیری به آنان سزاوارتر است تا به کسانی که به نام فقیر شناخته می شوند و ما به کمک کردن به آنان عادت کرده ایم. این مردم بیشترین فشار را تحمل می کنند و همواره در فکر راهی برای کار و کسب معیشت اند و با خشم و ناراحتی و نگرانی به آینده می نگرند، چون در کابوس آینده، نابودی فرزندانشان را می بینند.

از سوی دیگر، مسئولان به وعده های خود عمل نکرده اند تا جایی که ما به رفتار آنان مشکوک شده ایم: نمی توانند یا نمی خواهند؟! بنابراین، باید در کنار ایجاد فشار عمومی و فزاینده بر دولت، خودمان مستقیماً با گرانی مبارزه کنیم. ابزارهای مردمی بسیاری وجود دارد که هریک از شهروندان می تواند برای کاستن از فشار گرانی به کار گیرد: میانه روی در مصرف، مبارزه با احتکارکنندگان و تحریم توطئه چینان، خودداری از مصرف برخی کالاها، رسوا کردن کسانی که به احتکار و گران فروشی ادامه می دهند، تشویق بازرگانانی که در قیمت ها تخفیف می دهند، ایجاد ارتباط میان بازرگانان در هر شهر یا محله برای کاستن از فشارها و پایین آوردن قیمت ها و ابزارهایی دیگر.

من در این عید مبارک و با تأکید بر مفهوم حقیقی آن، از شما می خواهم که در هر شهر و هر روستا و هر محله ای، برای مبارزه با گرانی جبهه های مردمی تشکیل دهید؛ جبهه هایی که قشرهای آسیب پذیر و مسئولان آگاه و دیگر هموطنان مخلص در آن حضور یابند و پس از مطالعه و بررسی اوضاع و بهره گیری از تجارب دیگران، کار خود را آغاز کنند.

دین بر مسئولیت جامعه در قبال مرگ انسان فقیر تأکید می کند. فقیر تنها از گرسنگی نمی میرد، بلکه از سوءتغذیۀ نامناسب و وسایل معیشتی نامناسب و گرانی دارو نیز می میرد. مردم جامعه ای که در آن کسی از فقر می میرد، از دیدگاه دین قاتل اند. پس مسئولیت های خود را بپذیرید تا خداوند نیز این عید را بر شما مبارک گرداند، و تردیدی نیست که امید بستن به برکات این عید، حرکتی مثبت در راه مصلحت امت به شمار می آید.